De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 18

[p. 136]

Folklore der gemeente Casterlé.
I. Gesprokene Letterkunde.
(Zie eerste aflevering blz. 25).

6. Kinderliederen.

a. Rond Paschen hoort men de kinderen het luiden der klok gewoonlijk vergezellen met het refrein:

Bim, bom, beiren!

De koster mag geen eiren.

Wat mag hij dan?

Spek in de pan.

De koster is een lekkere man.

b. Het paardje rijden der kinderen op de knieën van vader is vooral den Vlaamschen volke eigen. Overal wordt het, tot vermaak der lustige kleinen, door een liedje begeleid.

Te Casterlé zingt men:

Dju, dju perdje,
Met zijn vosse stertje,
Met zijn koperen bellekens aan,
Het kindeken zal naar Rome gaan.
Hoe harder dat het perdje loopt,
Hoe korter dat het stertje wordt!

c. Rond den 11^den November, S^t Martensdag, hoort men door de kinderen, langs de straat, roepen:

Sinte Merten zat achter den kant
Hij sch... 'nen str... drie ellen lang,

Sinte Merten, djo!

d. Den 14^den September, op S^t Catharina's dag, plachten de kinderen vroeger, gelijk thans nog met nieuwjaar van deur tot deur te gaan zingen, om eene gift te bekomen; doch dit is gansch uit het gebruik gegaan.

Men zong:

Ter eere van Sinte Catherina,

Geef wat,

Houd wat,

Te naaste jaar noch wat
Ter eere van Sinte Catharina!

[p. 137]

7. Nieuwjaarsliedjes.

Te Casterlé, zooals overigens in de meeste Vlaamsche buitengemeenten, is het oude gebruik nog in zwang, dat de kinderen, op den laatsten dag des jaars, van deur tot deur een liedje gaan zingen, om de eene of andere nieuwjaarsgift te erlangen. Het is wonder in hoe grooten getalle die nieuwjaarszangen onder het kindervolk zijn bewaard gebleven. Te Casterlé hoort men er niet minder dan acht.

Het eerste nieuwjaarsliedje dat de kinderen leeren is het volgende:

a)

Nieuwjaarken zoete,
Ons verken heeft vier voeten,
Vier voeten en 'nen rug,
Ik ben onze vaders vlug⁽¹⁾.

Daarop volgt gemeenlijk:

b)

Wat rijke wat rooze bloemekens!
Gelooren⁽²⁾ zij Deezekens⁽³⁾ naam.
Wie ligt daar in dat kribbeken?
Een klein kindje klein,
Wie zal dat kindje kussen,
Aan zijnen roozen mond?
Het is zoo ziek van herte,
Alweder ongezond.
De hemel is gesloten
Al over drie duizend jaar.
Hij is weer open geloten⁽⁴⁾
Met dezen zaligen nieuwjaar.

Met de variant:

c)

Wat rijke, wat rooze roksken!
De pap staat op een bloksken;
Al die-t-er niet van eten en wil,
Krijgt wat op zijne magere bil.

Verder:

d)

Nieuwjaarken, goei⁽⁵⁾ gebuur,
Daar staat een vette(n) os in 't schuur.
Hij eet al van den havertas.
Hebt ge wat gras?
Spoed u wat ras.
De papen en de klerken
Zijn te lui te werken.
Jan met zijnen linkerpoot,
Die eet zoo geerne peperkoek,
Peperkoek en abberdaan
Geef me 'nen stuiver en laat me gaan.

(1) schalksch kind.

(2) geëerd.

(3) Jezus.

(4) gelaten, gedaan.

(5) goede.

[p. 138]

En:

e)

Nieuwjaarken komt in 't land,

Ons verken heeft zijn gat verbrand,

Van achter aan zijn protje.

Moeierken,⁽¹⁾ geef m'en notje;⁽²⁾

Hebt ge geen notje, geef m'en duit.

Morgen is de nieuwjaar uit.

Vroeger meer dan thans, plachten de grootere jongens en meisjes ook 's avonds gaan nieuwjaar te zingen, zooals men dit noemt:

Tot hun repertorium behooren:

f)

Herderkens van buiten,

Spoedig op de been!

Trommelkens en fluiten,

Recht naar Betlehem!

Te Betlehem is geboren

Een(en) God van al,

Die het leven

Ons kwam geven

In den stal.

Hij heeft nog wel drie lammekens

Zoo vet gemest.

Hij heeft nog wel drie eitjes

Zoo warm in zijn nest,

Om te vereeren,

't Klein kindje te eeren,

En zoo wenschen wij u al te gaar

Een gelukkig nieuwe jaar.

Soms gebeurt het, dat een hoop kinderen, vooral de jongens, voor het huis, waar zij niets gekregen hebben, in koor roepen:

Hoog huis, leeg huis,

Daar zit een gierige pin in huis!

Een is er een!
Eenen Jesum Christum in 't openbaar! -
Met Christus willen wij vroolijk zijn
in 't zalig Nieuwjaar.

Twee zijn er, twee!
De twee Tafelen Mozes',
en eenen Jesum Christum in 't openbaar!
Met Christus....

(1) moederken.

(2) nootje.

[p. 139]

 

Drij zijn er, drij!

 

De drij Patriarken

 

de twee Tafelen Mozes',

 

en eenen Jesum Christum in 't openbaar!

 

Met Christus....

Enz. elke strophe begint met het volgende getal; zoodat de laatste luidt:

De tien Geboden Gods,
de negen Koren der Engelen,
de acht Zaligheden,
de zeven Sacramenten,
de zes kruiken water en wijn,
de vijf Wonden Christi,
de vier Evangelisten,
de drij Patriarken,
de twee Tafelen Mozes',
en eenen Jesum Christum in 't openbaar!
Met Christus zullen wij vroolijk zijn
in 't zalig Nieuwe jaar!⁽¹⁾

Doch hun lijfstuk was en is nog:

h)

Allerhoogste, die op heden
Wordt in eenen stal aanbeden,
Is het mogelijk, groote God!
Gelijk besloten, gelijk besloten
Al in een slot.
Tusschen twee zeer stomme beesten⁽²⁾
Zijde⁽³⁾ gij den allereerste,
Gij, die onze koning zijt,
Die voor ons in een kribbe leit⁽⁴⁾
Veel geluk aan alle menschen.
Dat zij hebben, alwat zij wenschen.
En nu wensch ik u altegaar
Een gelukzalig nieuwe jaar.

(1) Het tijdschrift: ‘Volkskunde’ deelt mede, dat volgens de Coussemaeker, dit lied van Druïedischen oorsprong zou zijn.

(2) os en ezel.

(3) zijt.

(4) ligt.

8. Speelliederen. bij het touterspel.⁽⁵⁾

a)

Onder de groene boomen
Daar lag een Engelsch schip.
De Franschman was gekomen,
Hij was zoo gek als ik
Hij had een' hoed van pluimen
Een rok van perkament.
De heel stad zal ruimen⁽⁶⁾
Voor zoo'n breeden vent.

(5) te Casterlé zegt men sturen voor touteren.

(6) plaatsmaken.

[p. 140]

 

't was op 'nen Zaterdagavond,

 

De klok sloeg half tien,

 

Toen hief de hond zijn stertje omhoog

 

En liet zijn billekens zien.

De twee volgende schommelliedjes zijn het meest in gebruik.

b)

Te Castel in den hoogen toren,
Daar luiden de klokken met vijven.
Zij roepen Elisabeth Leyzen.
Elisabeth Leyzen is niet thuis.
Waar is zij dan?

In 't zomerhuis.

Wat doet zij daar?

Zij kamt heur haar

Met twee ivooren kammekens.

Wat doet zij met die kammekens?

Haarken ontwarren.

Wat doet zij met dat haarken?

Toomkens vlechten.

Wat doet zij met die toomkens?

Peerdekens leiën.

Wat doet zij met die peerdekens?

Haverken zaaiën,

Wat doet zij met dat haverken?

Tikskens⁽¹⁾ voederen.

Wat doet zij met die tikskens?

Eiren laten leggen.

Wat doet zij met die eiren?

Pannekoek bakken.

Wat doet zij met die pannekoek?

Opeten en wegwerpen.

Wat heeft den armen man gedaan?
Al over ons Lieve-Heers koren gegaan,

Zoo diep als 'en piek,

Zoo lang als 'en plank.

Geef het schaapken nog 'nen goeien stuurstoot

Van vieren of van vijven.

Laat het schaapken hangen en drijven.

c)

Onder de bank
Daar lee⁽²⁾ wat zand;
Daar voeren wij meê naar Engeland,
Van Engeland naar Spanje.
Drie appeltjes van Oranje.
Drie peren van den hoogsten boom.
Al die 't langste tuiken⁽³⁾ trekt;
Die zal hebben de gouden kroon,
De gouden kroon van biezen.
Te Winter zal het vriezen,

(1) hennen.

(2) ligt.

(3) touw, waarmede men bijwijlen den schommel beweegt.

[p. 141]

 

Te Zomer, als het zonneken schijnt,

 

Dan liggen de tuinen in bedden geruimd⁽¹⁾

 

En a een, en a twee, en a drie!

 

Schudden, schudden

 

De peren zijn rijp!

(1) in orde gebracht.

Bij het blindedoekspel.

Heksegriet,

Pak die ge ziet,

Maar mij niet.

Bij den rondendans, een meisjesspel.

e)

Ik heb een wit spiegeltje gevonden.

Ik heb het aan mijn harteken gebonden.

Aan mijn harteken eenen draad,

Dat er zeven jaren staat.

Zeven jaren in de ronde

....⁽²⁾ heeft zich eens omgekeerd,
....⁽²⁾ heeft er wat bijgeleerd.

(2) hier noemt men den naam van een kind.

(2) hier noemt men den naam van een kind.

Bij het ezelspel, een meisjesspel.

f)

Ik heb eenen ezel aan mijn hand.

Wat zal ik hem te eten geven?

Zoete melk met witte brood,

Gelijk den ezel toebehoort.

Weg, weg, ezel!

Kom, kom, ezel!

Bij het loopspel.

Peer⁽³⁾ en Klaas,

Waarhenen wat raas?

Naar Mechelen toe,

Om zeep en zout,

Boter en smout,

Wit lint, zwart lint,

Daar de boer zijn broek meê bindt.

(3) Pieter.

Maschoffeltje,⁽⁵⁾ een meisjesspel.

alleenzang.

Maschoffeltje, maschoffeltje,

Vanwaar komt gij getreden,

Maschoffeltje?

(5) een dik vrouwtje.

[p. 142]

 

koor.

 

Wij komen al uit Frankrijk,

 

Maschoffeltje. (bis)

 

alleenzang.

 

Wat hebt gij daar weest halen,

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Een mandeken met een roosje,

 

Maschoffeltje. (bis)

 

alleenzang.

 

Aan wie zult gij dat geven

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Al aan mijn naaste geburen,

 

Maschoffeltje. (bis)

 

alleenzang.

 

Wie zijn u naaste geburen

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Al wie mijn huisje zal schuren

 

Maschoffeltje. (bis)

 

alleenzang.

 

Wie zal uw huisje schuren,

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Dat zal een katje en een muisje moeten zijn

 

Maschoffeltje. (bis)

 

alleenzang.

 

Wie zal dat katje en dat muisje moeten zijn,

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Dat zal...... en......⁽¹⁾ moet zijn

 

Maschoffeltje? (bis)

 

alleenzang.

 

Wat zult gij die geven

 

Maschoffeltje? (bis)

 

koor.

 

Ik zal ze......⁽²⁾ geven

 

Maschoffeltje (bis).

 

alleenzang.

 

Daar krijgt gij ze nog niet voor

 

Maschoffeltje. (bis)

(1) Hier noemt men twee namen van kinderen uit het spel.

(2) Hier noemt men iets, wat men ze geven wil.

[p. 143]

 

koor.

 

Pakt de dochters met de hand

 

En voert ze meê naar Engeland!

 

Van dominé, van dominé,

 

Van sint sanctus!

 

Wij hebben twee dochters

 

Op ons schoon kasteel gekregen.

 

Van dominé, van dominé,

 

Van sint sanctus!