Yang. Jaargang 17

[p. 60]

Pen en kladborstel

In 1963 was ik er rotsvast van overtuigd dat ik eens (zo rond 1980, stelde ik me voor) een beroemd kunstschilder zou zijn. Het lot en het merendeel van mijn hersencellen beslisten daar echter anders over. Groot was dan ook mijn vreugde toen ik op het einde van vorig jaar kans zag om gedurende een drietal weken een glimp van die vervlogen droom te mogen beleven: onder de titel ‘Pen en Penseel’ ging de Vlaamse Pen-club in de Gentse kunstgalerie ADG een tentoonstelling organiseren met plastisch werk van dichters en schrijvers van eigen bodem. Het schilderij dat ik als representatief voor mijn ontbolsterend talent van destijds, barstensvol ongeduld weken van te voren was gaan ophalen bij de eigenaar, heb ik al die tijd op de commode in de hall gezet zodat iedereen die over de drempel kwam het kon bewonderen. Ik was in de wolken. De jeugdiger dagen die uit het werk straalden, lieten zelfs sporen achter tot in het krakend echtelijk bed. Illusies of niet, maar dag na dag begon mijn overtuiging in mijn verkwanseld plastisch talent opnieuw te groeien als een kamerplantje in het zonlicht op de vensterbank. Slechts heel eventjes werd mijn geluk verduisterd door een onweerswolkje; één van de twee vingerwijzingen - besefte ik achteraf - die een dreigende voorafschaduwing wierpen op de tentoonstelling: in een gestencild formulier dat de deelnemende ‘letterkundigen’ werd toegezonden, stond een ijzingwekkende foutieve vervoeging. Maar niets ter wereld was vooralsnog bij machte de gloed in mijn hart te blussen. Omdat - zoals ik reeds suggereerde - ook mijn vrouw van mijn vreugde had mogen meesnoepen, kocht ze me om naar de vernissage te gaan een modieuze, bruine ribfluwelen broek.

En eindelijk was het dan zover: in twee in elkaar lopende kraaknette ruimten baadden in een melkwit licht het geborsteld, geplakt en geëtst werk van één literair genie-met-tekorte-beentjes en een twintigtal kleinere-goden-in-'t-diepst-van-hun-gedachten-van-allerlei-formaat. Na een eerste rondgang werd ik me plotseling bewust van de andere vingerwijzing: in 1964 was ik met het schilderij dat hier ophing voor het eerst naar buiten gekomen ter gelegenheid van de jaarlijkse gezamenlijke tentoonstelling van de leden van een plaatselijke hobbyclub, en het leek alsof die tentoonstelling in de 16 tussenliggende jaren van het ene dorp naar het andere was getrokken en nu vandaag toevallig hier was aanbeland. Gelukkig waren er nog vóór de openingsrede van de secretaris of voorzitter in overvloed pils, schuimwijn, vruchtensap, toastjes en zoutjes beschikbaar. Omdat ik tijdens de voorbije week in de Pentijdingen had gelezen, dat de penningmeester constant te kampen heeft met geldnood én hij binnenkort 150.000 fr. in kas zal moeten hebben om de drukkosten van een bloemlezing met werk van dichters uit Romaans-Zwitserland en Vlaanderen (waarover later wellicht mijn mening) te betalen, verwonderde die gulheid me echter helemaal niet. Op de voet gevolgd door een vriend - want ik voelde dat ik van pure verbijstering zó ieder moment kon achteroverslaan - ben ik met de moed der wanhoop nog eenmaal alles wat aan de wanden ophing van nabij gaan bekijken; ook mijn werk, dat me nu bijna deed kotsen. Ik ben zinnens zo weinig mogelijk namen te vernoemen, want wat voor zin heeft het als ik - als insider - van meer dan de helft van de exposanten zowel op literair als op plastisch vlak voordien nog nooit had gehoord. Ook op dit gebied is er verduiveld nog veel verdoken ellende in onze maatschappij. Namen? Inderdaad, er hingen een schilderij en een potloodtekening van Louis Paul Boon zaliger. Op het schilderij is een immense muur afgebeeld waartegen een bloot vrouwtje en een dito mannetje staan te vrijen. Revolutionair aan dit werk is dat het mannetje het vrouwtje niet tegen de muur drukt, maar omgekeerd. Het wicht hoort wellicht thuis bij het soort geëmancipeerde schepsels dat op hun vingers fluit naar bouwvakkers. De potloodtekening stelt een zittende naakte vrouw (nou ja...) voor wier lichaam de vorm heeft van een ajuin: de schepper was niet voor niets afkomstig uit Aalst. Wie over beide werken één woord lof uit, blameert minstens honderdduizend échte kunstschilders. Wie er één frank voor overheeft, kan beter in

[p. 61]

een grootwarenhuis een reproductie van Van Gogh kopen. Een tweede naam: Hugo Claus. Van die duizendpoot zijn er o.a. twee gouaches te bezichtigen, zoals er door de eerstejaars leerlingen van iedere grafische school in Vlaanderen wekelijks misschien wel honderd gemaakt worden. En alsof dit nog niet voldoende was, lag er van de meester op een tafeltje ook nog een luxueuze kunstmap met litho's en tijdens een slapeloze nacht uit de mouw van zijn pyjama geschudde gedichtjes te koop. Zoals grote kunstenaars als Matisse, Picasso, Klee, Dali en ontelbare generaties Oosterlingen soms op een begenadigd moment met een paar penseelstreken een blanco blad papier een toverachtige dimensie hebben gegeven, menen velen, soms louter aangewakkerd door geldhonger, met een spastisch handgebaar die traditie te kunnen verderzetten. En wat Claus met zijn Cobra-abracadabra-spelletje verwezenlijkt, zijn alleen ordinaire, nietszeggende vlekken. Over de rest van de deelnemers wil ik het kort en naamloos houden. Van een dichtende, schilderende, beeldhouwende en in zijn bad fabelachtig jodelende bekende binnenhuisarchitect hing er een interieur, geschilderd in een stijl die een expert in mijn bijzijn (de man moest beter weten) eens definieerde als ‘epigonisme van een epigoon van Turner’, d.i. zoiets dat te vergelijken is met een half glas rode wijn dat veertien dagen in de keuken is blijven staan en waar dan net voor het wordt uitgedronken nog een scheutje vaatwater is toegevoegd. En nu nog iets over enkele authentieke wangedrochten. Op een groot pseudo-expressionistisch doek stond een groenteboer (denk ik) die zonder handen met tweemaal vijf wortelen stond te zwaaien. Van zijn gezicht - dat net een klomp stopverf leek - kon ik met de beste wil geen enkele emotie aflezen, zelfs geen apathie. Onder een landschapje (zijdelings van op enige afstand bekeken, leek het - ongelooflijk - eerder op een clown) hingen een drietal zogenaamde gedichten van de schilder waarin bepaalde werkwoorden op zo'n wijze aan bepaalde naamwoorden werden gekoppeld, dat elke poëzieminnaar die ze durft lezen het risico loopt onherstelbaar zijn hersenen te beschadigen. Van een experimentele dichteres hing er een doekje dat a.h.w. was opgevist uit een emmer maandverbanden. En laat me hiermee mijn opsomming beëindigen, lieve lezer; wellicht kun je mijn standpunt begrijpen. Maar was er dan niets bezienswaardig, vraag je je tegelijkertijd wellicht ook af? Wel ja, bijvoorbeeld het tekentalent van Patrick Conrad en Roel R. Van Londersele, het ludieke knutselwerk van Marcel van Maele en het schilderij van..., och, vergeet het maar. Versuft liet ik me ten slotte met een laatste pilsje neerzakken ergens in een zetel in een hoekje. Mijn vriend had een prijskaartje gevonden waarop met een viltstift ‘50.000 fr.’ was geschreven, en zette het op mijn knie te kijk voor de aanwezigen. Een vrouw van middelbare leeftijd moest er ietwat meewarig om lachen: wie iets door en door kent, weet bedrog nu eenmaal meestal gemakkelijk te doorzien.

Toen ik het plan had opgevat om met een kroniek eventuele belangstellenden over de tentoonstelling te berichten, fietste ik met mijn zoon op een kille namiddag nog eens naar de galerie om me te vergewissen of ik op de vernissage geen spoken had gezien. De galerie was gesloten, hoewel de affiche voor het venster het tegendeel bewees. Ik belde aan en even later deed een man open in een met kalk en verf besmeurde coltrui en jeans. Het leek net alsof hij uit een lijst naar ons was toegestapt. Ik wisselde een paar woorden met hem, maar lette er angstvallig op hem niet in het gezicht te kijken: misschien had hij wel drie oren of twee neuzen. Ik herinnerde me plots ook, dat ik op de vernissage voor het eerst sinds drie jaar een oude vlam terugzag; helemaal verlept en voorzien van een driedubbele kin, zodat ik me uit schrik 's anderendaags niet eens durfde scheren. De man wou het licht aansteken, maar ik zei hem dat dit niet nodig was.

Julien Vangansbeke