Yang. Jaargang 17

[p. 80]

Wit

De straat lag dichtbesneeuwd aan het raam, nog nèt niet modderig en goor, omdat de strenge vorst de dooi niet veel kans gaf. Thans scheen de middagzon. Smalle straaltjes water liepen tussen de vlokkenlaag. Straks zouden ze vastvriezen tot staafjes glanzend kristal.

‘Je had niet moeten komen,’ zei hij; ‘ik schreef dat ik zélf kwam.’

‘Ik heb je een jaar lang onderschat,’ zei zij.

‘Daarom moest ik naar je toe.’

‘Je blijft vreemd,’ zei hij.

‘De zon over de sneeuw en binnen mij het zachte weten dat ik je miskend heb,’ zei ze. ‘Het geeft voldoende warmte om ongedeerd tot hier te komen.’

‘Tien anderen zouden over schuldgevoelens spreken,’ zei hij.

‘Jij zegt: het zachte weten.’

‘Een jaar lang twijfelen aan échtheid....’

Ze maakte de zin niet af, keek naar de sneeuw.

‘Was het zo hard?’ vroeg hij. Hun woorden ontmoetten elkaar in een zeldzame vanzelfsprekendheid, behoedzaam, met iets van het kristal dat straks over de straat tussen de sneeuw zou liggen.

‘Geen prijs is te hoog voor het uiteindelijke weten,’ zei zij. Toen viel de stilte weer; het niet aan woorden gebonden verderspinnen van gesprek.

‘Heb je het gehoord van hem?’ Zijn stem in bleke mineur maakte dat het plots leek alsof de sneeuw naar binnen gekomen was. Hij lag los en wattig op de houten kamervloer. Daar middenin zaten zij. Het knetterende vuur in de hoge zwarte kachel deed geen glinsteringen van kristal ontstaan aan hun koude voeten.

‘Iemand zei: ‘hij had alles en was niet tevreden. Iemand zei: hij had het recht niet om dood te gaan. Niet, omwille van niets en niemand.’

De opvlammende woede in haar stem maakte dat de sneeuw week vloeibaar werd. Waterdruppels baanden een naalddunne geul naar de kamerdeur.

‘Alsof je aan iemand de toelating moest vragen om dood te gaan. Alsof je...’

Ze kwam overeind. Van bij de stoel tot aan het raam ging het water staan in de afdrukken van haar voeten.

Hij bewoog niet, bleef zitten naast het vuur, rechtop en bleek.

‘Alsof het niet voldoende is dat je onnoemlijk veel toelating hebt te vragen voor het dagelijkse zijn,’ zei zij.

Hij hoorde de bitterheid die opspoot. Het klonk een beetje spottend, dacht hij. Wrang ironisch.

Het was geen verloren jaar geweest.

‘Heb jij vaak aan doodgaan gedacht,’ vroeg hij.

‘Denken is anders dan willen,’ zei zij. ‘Ik heb er te vaak dichtbij geleefd om er naar te verlangen.’

‘Ik heb er vaak aan gedacht,’ zei hij. ‘Net als jij. Evenmin naar verlangd.’

‘Om precies dezelfde reden,’ zei zij. ‘Telkens hij je naderbij komt zeg je tot jezelf: ‘je blijft, rechtop, verdomme.’

Het ongewone woord in haar mond deed hem langs eigen ervaring om begrijpen hoe zij zich precies aan die ongebruikelijkruwe taaluitschieter overeind had gehouden. Hij vroeg zich af hoé vaak.

‘Ben je bang voor de dood?’ De sneeuw smolt nog steeds. Zij wist zonder omkijken hoe het water sneller naarbuiten vloeide langs de nauwe engte onder de deur.

‘Leven is vertrouwd zijn met de dood,’ zei zij.

‘Dood is voleinding. De streep onder de rekening. Je hoopt maar dat ze je lange kolommen dagen laten rijgen eer je aan de streep toekomt.’

‘Heeft het gewicht naast elke kolomdag belang?’

‘Wat zoek je van mij te leren dat je niet reeds weet,’ zei zij.

‘Iemand zei: hij had alles. Ik zeg: wat is alles, voor wie? Wat is dat, gewicht van een dag?’

‘Ik hou van je vreemd-zijn,’ zei hij.

Ze draaide zich langzaam om. Er was nu geen sneeuw meer.

[p. 81]

Binnen niet. Het vuur van de kachel had de vloer drooggeblazen.

‘Vreemd is niet het juiste woord,’ zei ze. ‘Het is tussen mij en vele mensen, tussen mij en steeds méér mensen het ontbreken van een schamele noot voor akkoord. Je ontdekt het nooit onmiddelliik, altijd achteraf. Ik hou van mensen. Het heeft jaren gevergd om er aan te wennen. Nu is het niet langer erg. Soms kan ik er blij om zijn.’

‘Je leerde het niet,’ zei hij. ‘Het was altijd zo. Je wist het alleen maar niet. Dat je er blij om was, bedoel ik.’

‘Het heeft niets met hoogmoed te maken,’ zei zij. ‘Niets met trots. Het is slechts een blij zijn om het kleine verschil dat de mensen tot een oneindig gamma van zijn maakt. Toch blijf je steeds wachten op het volmaakt akkoord. Je zou er wel honderd jaar willen voor leven. Het Zou niet erg zijn als je dood ging zonder het te hebben ontdekt.’

De kamer leek nu plots tot niemandsland geworden voor de wereld, tot cocon voor samenhorigheid voor twee eendere - op infieme wijze verschillende mensen.

Hij keek naar haar en dacht er bij hoe weinig blij zij leek, hoeveel trotser ze was dan ze zelf wist.

De hoogmoed was geen nader overdenken waard.

‘Je bént trots,’ zei hij. ‘Dat kan je merken aan de klank die door dat “blij” trilt.’

‘Trots die zich uit in resems “verdomme”.’ Ze lachte erbij.

‘Voor de meesten is het een zeer verrassend aspekt van mijn vrouw-zijn. Onaanvaardbaar... voor de meesten.’ Ze lachte dieper.

Daaraan ging lichtjes in zijn ogen branden.

‘Je hébt veel geleerd,’ zei hij.

‘En jijl’

Ze ging weer zitten, voorovergebogen, de zoveelste sigaret. Ze keek de overvolle kamer rond. ‘En jij?’

‘Och, ik.’

‘Gooi het niet van je af,’ zei ze. ‘Je hebt het recht niet. Ik heb mezelf onder het ontleedmes gelegd. Tracht het niet van je weg te duwen.’

Ze was plots inténser gaan praten, laag en nadrukkelijk, met verwonderlijk daarbij iets van de witte sneeuw daarbuiten die zich koel over haar ogen spreidde.

‘Nu ben jij het die van rechthebben spreekt.’

Weerbarstig en onwillig.

‘Het recht op leven,’ zei ze. ‘Twijfelen en niet-weten zijn een tijdeloze) oeverloze pijn waardoor men naar het échte zijn kan groeien.’

‘Het klinkt hard,’ zei hij. ‘Het klinkt als eisen.’

Hij wou dat die sneeuw verdween, wou het niet.

‘Het is een verzoek.’ Haar stem had het zachte van het weten waarover zij het bij haar komen had gehad. ‘Een vraag om goedwil voor jezelf, de duur van de noodwendigheid.’ Het kristal dat straks de avondstraat onder de lichten zou sieren, was nu reeds in haar ogen.

Plots wist ze hoe blij hij was met haar komst.

Hoe blij en bang.

‘Angst is niet langer nodig’ zei zij.

Hij was niet eens verwonderd.

‘Ook de angst is mij ontvallen,’ zei zij. ‘Ik weet dat ik mezelve alles kan bekennen.’

‘Je kan, wat je zélf weet, niet altijd aan de anderen zeggen,’ zei hij. ‘Is ook dàt niet een kwestie van goedwillen?’

‘Angst is niet langer nodig,’ zei zij. Zij verschoof haar stoel zodat zij vlak tegenover de kast kwam te zitten met de eindeloze rekken boeken.

Ze liet haar handen los over de ruggen gaan.

‘Zij leren het ons indirekt,’ zei zij. ‘Het doet minder pijn.’

Hij toonde haar twee schilderijen aan de wand.

Een vrouw stond op het ene, wit in de witte sneeuw; alleen het gelaat lichtte op, een vlok van donkere haren vanonder de witte muts; haar ontblote handen tot schelp verenigd, gevuld met meiklokjes. Haar ogen waren van de sneeuwhelderheid doordrongen.

Op het andere schilderij ontplooide een waterlelie haar kelk boven een groen bed van stevig gebladerte. Rondom lag de vijver, onberoerd. Er was ternauwernood oever. Heel het doek

[p. 82]

was overspoeld door dat water. Een man zat in de uiterste rechterhoek op een blauwgeschilderd hek. Daarachter kon de wereld liggen of het niets. De man keek niet naar de vijver. Het was veeleer de bloem die naar hem toegroeide, langzaam zich ontvouwend, niet zijwaarts, opwaarts. Het blauw onder hem maakte zijn zitten tot verstarring.

‘En zij,’ zei hij. Meer niet.

Weer was de stilte er. Tot ze opstond. ‘Je hebt gelijk,’ zei zij.

‘We zijn een zwak geslacht geworden. Daarom is het goed dat er bloemen zijn: sneeuwklokjes, waterlelies, meibloesem aan de bomen, witte seringen en lelies in de zomertuin, bosanemonen en vrouwe-bedstro...’

Ze trok haar handschoenen aan.

‘En krisanten in november,’ zei hij. ‘De voleinding. We zijn een zwak geslacht geworden, inderdaad.’

Bij de deur keerde ze zich nog even om: ‘Je hebt de kerstroos vergeten,’ zei ze. Het was meer fluisteren dan spreken. Ze glimlachte erbij. Toen ze weg was voelde hij hoe een waas van mist over zijn ogen trok. Dat vond hij een zeer dwaas verschijnsel.

Daarom draaide hij de radio aan. Nét luid genoeg om niet haar voetstappen te horen, stevige afdrukken van laarzen, krakend in de sneeuw, een heel eind verderop.

Jet Falter