De roekkat

[p. 59]

6.

It barde komselden dat in gymnastyklearaar teory joech. Menear Visman die it lykwols graach, hy fûn it wichtich dat syn learlingen wat ôfwisten fan spieren, hoe't se brûkt wurde moasten en hoe net; wat de ferwûningen wêze koene en wat in bûle, ferstûking of blau plak betsjutte. Visman wie in eptich mantsje, it fak fûn er wichtiger as de bern. Yn wêzen mocht er net oer bern en dat waard noch minder doe't er murk dat mei it klimmen fan de jierren de bern liniger blieken as hy sels. Miskien seach er sa noartsk en brimstich en wie er sa militaristysk om't er ynwindich bang foar de bern wie. Heerd naam it him nei, mei't er langer alles op himsels betruts en elkenien om him hinne hifke. Visman hie mar ienkear lulkeftich sjen hoegd en hy tocht daalk dat it kaam om't hy yn de klasse siet. Hy krige der hieltyd mear it mier oan om nei gymnastyk ta en besocht noch al ris om him it gat der út te winen en te fersomjen. Soms rûn er skoften kwels en liigde er dat er wat oan de foet hie, mar as der teory wie en hy de oare lessen folge, koe er der ûnmooglik foar wei.

Smynkje Pot en Nelly Akkerman, de twa famkes dy't efter him en Sieds sieten, hiene al ris klage dat it yn harren hoeke sa stonk. Dat der fral in stjonkwalm ûntstie as Heerd de noas snute, ûntgie te'n earsten elk. Sels sinde er der ek net op in ferbân te lizzen tusken de stank dy't har om him hinne fersprate en de bûsdoek. Al moannen brûkte er deselde grutte readbûnte bûsdoek dy't yn't ferline tsjinne hie as holledoekje fan syn suster Gerry. Hy fage der syn fingers oan ôf as er syn deistige hearrinkje behimmele, liet der de noaskoarstkes dy't er alle moarnen mei soarch út de beide noastergatten pluze yn bedroegje sadat der prachtige figuerkes yn ûntstiene en snute der fansels de noas yn al barde dat selden. Miskien om't er einliks noait ferkâlden wie dat hy en de mem beide fergeaten yn it wykein de bûsdoek tsjin in skjinnenien om te roaljen. Yn beide húshâldings gie men trouwens net foar in luchtsje omlizzen. Troch de fisklucht foel de Feenstra's neat op, de weeïge stank wâlme gear mei de ûndefiniearbere rook fan fisk dy't inkeld te fernearen is as de harsens seine dat der yndie fisk yn de buert is, mar dy't foar wa't gjin weet fan fisken hat oan swevel of bedoarne aaien tinken docht. Thús wie de heit

[p. 60]

wend oan kuil en jarre en de mem wie wer wend oan de luchtsjes fan de heit.

En hoewol't syn bûsdoek oars rûkte, minder skerp, mar ek lang sa fris net as jarre bygelyks, as hie er al wiken in deade protter yn 'e bûse, rûkten se it blykber net.

Der giene wiken oer hinne, de beide famkes efter him kniepen sa no en dan demonstratyf de noas ticht wêrby't se harren omdraaiden en de klasse ynseagen, ferwikselen fan plak mei oaren ûnder de les fan leararen dy't gjin oarder hiene, mûskoppen mei elkoar mar doarsten der tsjin himsels net oer te begjinnen. De jonges hiene noch neat rûkt, seine se doe't de famkes der harren yn belûke woene, en doe't der op it lêst al ien wie dy't wat miende te merken, bleau it by in ‘godfergeemje’. Se lieten him net samar foar de famkes oer as in bakstien falle, mochten him op 't lêst wol al wie er frekte apart. Sieds rûkte neat, dy siet oan de rjochterkant, wylst Heerd de bûsdoek yn de lofter bûse hold. Boppedat hie Sieds erflik in ferstoppe noas wêrtroch't er min rûkte nei syn sizzen. Doe't Heerd op in stuit nei't er snuten hie, murk dat de beide famkes efter him de noas tichtkniepen, die er sûnder euvelmoed itselde. In deimennich waard Sieds mei syn gesnotter foar alles oansjoen, mar nei't Smynkje harren beide nochris goed temûk fan efteren besneuvele hie, wie der gjin twivel oan: Heerd Hissema fersprate de stank, en it rûkte net gewoan nei fisk, it hie wat fan bedoarn fleis. Yn it skoft doarst Smynkje it einlings earlik te sizzen: ‘Do stjonkst Heerd, Nelly rûkt it ek, do stjonkst echt.’ Se draaide har om en rûn by him wei. Wêr komt it wei, tocht er en besneuvele op it húske syn earms en broekspipen, sels de skuon die er út, mar oan de bûsdoek tocht er net.

Visman stie yn 'e doar fan lokaal B7, ien fan de saneamde baraklokalen. De bern giene ien foar ien nei binnen, sa woe Visman dat. Heerd soarge dat er de lêste wie. Wat seach dy man wer mal ûnder dy swiere eachbrauwen wei. It leafst draaide er him om en naaide út, mar hy soe dizze ûnnoazele les folgje moatte. Elkenien hie it smoar yn, mar gjinien doarst skine litte dat er de balen hie fan theory oer spieren en haksinen. Foarfielde er eat dat er eefkes de pas ynhold sadat der in gat foel tusken him en it famke dat foar him rûn? Doe't er de foet oer de drompel sette en deun by Visman lâns soe,

[p. 61]

hold dy him tsjin troch de rjochterearm as in skoattel oer de hiele breedte fan it gat fan de doar te hâlden.

Heerd wykte werom en seach him erchtinkend oan. Vismans noaswjukken ferweegden, nei binnen en wer nei bûten, hieltyd mar wer, hy seach der by as moast er koarje en hy snúfde mar, noch lûder as it hynder fan Wesselius. Alle bern seagen har kant út, hy woe wol troch de grûn sakje. Visman liet de earm sakje en noege him spotsk mei in licht bûginkje, sûnder wat te sizzen, nei binnen. Heal yn 'e sûs socht er syn plak op. It earste kertier fan de les hold er de holle tusken de hannen en seach mar foardel. Hy wie mear as ferstuivere, woe dy rotkop fan dy fint ek net mear sjen. Stadichoan wûn er him op en út syn dûmens broeide presys datjinge wat er net woe: hy hold de eagen net mear fan Visman ôf. It duorre eefkes foar't dy wat troch hie, doe seach er him oan sûnder dat der wat oan him te merken wie, wat letter seach er wat langer, mar gie noch troch. Noch in hoart letter stûke syn ferhaal eefkes, mar hy naam de tried dochs wer op oant er fiif menuten foar de ein fan de les frege wat der wie, oft er wat freegje woe miskien. Heerd joech gjin andert en seach sa ferwoastgjend nei him en de bern efter him dy't súntsjes begûnen te gnizen dat der ynienen in deadske stilte yn de klasse foel. Visman seach noch altyd freegjend, mar loek doe't der gjin andert kaam mar ris oan de skouders. Heerd wachte de skille amper ôf, pakte de tas en gie foar de twadde kear, no mei opsetsin, deun by Visman lâns. Hy seach by him lâns en snúfde lûd, net lûd genôch fûn er sels doe't er in pear passen fierder wie. Oer it skouder seach er nochris nei Visman dy't in bytsje foaroer bûgd yn de doar stie, syn stereotype hâlding, en him riedseleftich oanstoarre. Harren eagen moeten elkoar sûnder dat se ferretten wat der yn elk fan harren omgie. Dochs gloeide der yn sines in hate dy't fergeat noch ferjoech al soe Visman yn in fiere takomst noch safolle fan spyt preuvelje. Gjin ridlikens wie by steat en wiskje syn ûnberekkenbere en oer alle boegen oanboazjende wrok ea út.

Doe't er in dei letter nei syn kosthûs fytste, hie er de bûsdoek yn de hân. Ynienen hie er op ien fan de húskes op skoalle de bûsdoek dwers troch de stank fan in grutte heap hinne rûkt. Wat ûnder gewoane omstannichheden net slagge, barde boppe in W.C.-pôt. De bûsdoek wappere yn de wyn, sels no wie

[p. 62]

er te rûken, miende er. Untelbere brúngriene noaskoarstkes foarmen wûnderlike patroanen as wie it de efterkant fan in haakt kleedsje.

De grutsten trillen en liken der troch de wyn ôfsûgd te wurden. Hy trape der hurder om sûnder dat it slagge dat der ek mar ien ôfskeat. It bêste wie dat er dizze yn it fiskhok yn in ammerke te weakjen lei en ien fan de doekjes dy't by tsiental-len ûnder de toanbank leine, pikte. Dat murken se fêst net. It kaam net yn him op en freegje frou Feenstra in bûsdoek te lien. Hy seach en hearde allinne mar it snuven fan Visman, woe it him út de holle sette, mar it slagge net. Krekt oarsom, it wie krekt oft er him fergappe oan syn beseare wêzen en syn lulkens dêroer. Soms warskôge him eat dat er it ferjitte en oan wat oars tinke moast, mar namste dúdliker kamen dy triljende en snuvende noaswjukken werom. De eagen fan Visman koe er úttekenje en alle kearen as er besocht om se kwyt te reitsjen, lôge hate troch him hinne. Sa'n man soe er deadwaan wolle. Deadwaan? Hy skodholle en smiet de pinne dy't er fan de lessenaar grist hie mei in wide booch yn de grêft. Dêr mocht dy smearlap him sykje.