De roekkat

16.

Sûnt de seânse hie er nochal ris oanstriid om him dea te hâlden. Om't er dochs meastentiids allinne wie, lei er seker trije kear per wike oer 'e flier. It waard in soarte fan rituëel dêr't Heerd him earst yn ôfloek en it sie yn 'e bûsdoek opfong. Hy krige sûnt it konflikt mei Visman oer in stjonkende bûsdoek regelmjittich in skjinnenien dêr't er mei soarch de ikel mei skjinmakke. Nei de siestoarting joech er him oer oan in dodzige wurgens sûnder dat er yn 'e sliep foel. Dat fungearre as in preludium fan de skyndea dêr't er yn besocht yn kontakt te kommen mei in kant fan syn geast dy't mear te

[p. 157]

betrouwen wie as de tinzen dy't him trochstrings troch de holle spoeken. Fral by nacht wiene der gedachten dy't him as wite spoeken besprongen en dêr't de twang fan dêr't se har mei oantsjinnen, him slim benearre. Soms tocht er him bygelyks yn hoe't er yn in pear tellen al dyjingen dy't er goed koe, fermoarde. De heit, de mem, Mintsje, Runia, Jiltsje, Geartsje, Nanna, de leararen, hy skeat se ien foar ien del en seach klear foar him hoe't se as blikken soldaatsjes yn in merketinte efteroer foelen. Hoe fier stie er noch ôf fan in moardner dy't samar in tal minsken oerheap sketten hie of de man dy't de froulju mei wa't er neukte, de strôte útsnijde? Der stie sa faak ris wat yn de krante, wêrom soe hy der net ta by steat wêze? Woe er miskien ûnbewitten ek dêrom syn tinzen útskeakelje? De kjeld fan de flier loek yn him op en makke him ien mei de grûn dêr't er op lei. Deadestil en stienkâld lei er omheech te stoarjen en besocht de siken út te skeakeljen troch gjin lûd of beweging mear te meitsjen. Oan in uterste grins gie er wêrby't er it net benaud krije mocht. De kjeld en roerleaze stilte droegen by ta de tsjoen dy't dizze deadswaan foar him hie. Sa fierde er folslein allinne syn eigen séanses op om mar kontakt te krijen mei in kant fan syn geast dy't er net koe, mar dêr't er op it bestean fan hope. It spiritisme dêr't er neat mear fan hawwe moast, hie likegoed syn spoaren neilitten.

Oan Nanna fertelde er soks net. Nanna wie der om nei te sjen, ek as sy net yn 'e buert wie.

Frijwol alle kearen dat er him ôfloek, moast er oan har tinke en hie er har byld hierskerp foar him. Hoe faak hie er op dizze manear al net mei har frijd? Der gie gjin besite foarby of hy besocht it echt, sij it skruten, mar alle kearen wist se him ôf te warren. ‘Do bist de iennichste man dy't ik ken mei wa't it oars is, sa moat it foar 't earst bliuwe.’ Wat koste it him dan in ynspanning om mei gjin wurd oer de besites fan de heit te reppen. Hoe minlike graach soe er syn kul yn har hearlikheid stekke, krekt wannear't se him ôfwarde? En dochs doarst er net troch te setten, bang dat sy him de doar wize soe. Miskien wie it him ynwendich safolle wol te dwaan om de smûkens fan it arkje as om Nanna. Hoe graach wenne er sels yn dat arkje mei rûnom reid en fûgels? Soms frege er him ôf wêrom't se it geduld hie skoften mei him op de bank te sitten dêr't se har fingers by troch syn hier tyspelje liet sûnder ek mar ien

[p. 158]

wurd te sizzen. Hiene se dan dochs wat fan elkoar, eat dat net te beneamen wie, mar inkeld oan te fielen? Sy sei fan al, mar Heerd wist net wêr't sy op doelde. Einliks wist er hielendal net wat er krekt fan har tinke moast. Hy naam har in protte yn betrouwen en dochs wie it oars mei har as it mei Laas west hie.

Op skoalle kaam nettsjinsteande dy frjemde twangtinzen alles wer aardich yn de rêst, fjochterijen behearden ta it ferline. Sûnt er de geast fan Laas sizzen heard hie dat er wetter by de wyn dwaan moast, naam er him yn acht. Hy moast yndie wat lakoniker wurde, fûn er, en besleat it knyft dat er nei de harsenskodding by him droech foargoed yn it laad lizze te litten. Hy bemuoide him mei gjinien en oarsom hie gjinien gedoente mei him.

Om't Laas him dat frege hie, wie er in pear kearen nei Jiltsje op besite gongen. Hoewol't se aardich wie en as fan âlds sûkelarjemolke foar him makke, fleach it him oan. Se jeuzele him tefolle en boppedat seach er de kearen dat er by har wie de eagen fan it medium. Soe Jiltsje binnen har sirkel stean en ûnder ien huodsje mei har spylje? Hy socht nei tekens yn dy rjochting, mar koe út neat gewaarwurde dat it sa wie.

Wêrom ferskynde Laas har net en die er har sels net de groetenis? Heerd doarst it net oan en bring se oan Jiltsje oer.

Rindert dy't er in healjier net sjoen hie, frege Heerd ûnferwachte om op in sneontejûn ris mei op 'en paad te gean. Hy hie nei't er syn M.U.L.O.-diploma helle hie in baantsje krigen op in fersekeringskantoar en in brommer útsunige. Meast gie er nei de Reade Mûne dy't in kilometer of tsien fan it doarp ôf op in trijesprong stie en fan ûnderen ta in kafee fertimmere wie. Ut fiere omkriten kaam it jongfolk der op tasetten en kuiere op de trije diken mei as begjin- en einpunt it kafee. De famkes lieten har besjen, de jonges wiene de karmasters en sochten ien út. Pearkes dy't it elkoar mienden weagen der yn de Reade Mûne in sûpke oan.

Heerd hie der net folle sin oan, hy soe ek hoegenamt net witte hoe't er him hâlde moast om mei in willekeurich famke in petear te begjinnen. Ferlechjes as wjirmsykjen en toarst hawwen soene hjir as in tange op in baarch slaan en boppedat

[p. 159]

lokke him it geheimsinnige fan it marwiif ûneinich folle mear as in merk dêr't it optilde fan jonges en famkes. Mar om ris op in brommer te sitten like him lang net ûnaardich ta, dêr't noch by kaam dat Rindert krekt as op de legere skoalle in guodlikens útstriele hie dy't Heerd goeddie. Rindert wie lyts en dûnker en hie al in aardich snorke ûnder de noas. Uterlik hie er suver wat fan in frânsman. In bepaald slach famkes foel wakker op him, sei er wylst syn krieleachjes glinsteren. Ek de brommer spile net swak by foar in protte famkes. Heerd koe it him yntinke, as er ûnderweis nei hûs of nei skoalle ynhelle waard troch in brommer, fielde er gauris wat fan oergeunst. Kaam er sels mar muoisum foarút tsjin de wyn yn, ien op in brommer hoegde der neat foar te dwaan om likegoed folle hurder te kinnen. Soms koe er flokke as er de brommers dy't him foarbyflein wiene yn de fytsekelder stean seach.

It wie yndie fantastysk doe't Rindert alles út it motorke helle wat der yn siet en se de iene nei de oare fytser foarby raasden as stiene se stil. Rindert wie net praatsk, hy wist dat Heerd op de middelskoalle út en troch wol ris wat sei en dat er soks thús noch altyd net die. Der wiene inkelden mear dy't dêr weet fan hiene en ûnder elkoar waard der wol ris wat op ompraat. Se fûnen Heerd wat eigenaardich, syn âldelju trouwens net minder. Der waard genôch oer de húshâlding grute, mar gjinien dy't der it krekte fan wist, alteast dat gefoel krige Rindert as de Hissema's wer ris op it aljemint kamen. Hy ried wat stadiger no't der oan wjerskanten fan de dyk jonges en famkes rûnen.

In foech kilometer noch en dan wiene se der. Eefkes seach er oer it skouder nei Heerd dy't lyk as altyd ferbjustere nei't like om him hinne siet te sjen. ‘Rindert’ raasde ien. Hy stiek de hân omheech en tufte stadich troch. Heerd telde de koppen. By de Reade Mûne wie er op trijeënsechtich, en dat kear trije en dan noch moaiwat yn it kafee, dat makke sa'n twahûndert-enfyftich. Hoe kamen se der by en flean hjir alle wykeinen hinne? Soene sokke famkes harren no allegearre pakke litte, sa't wol beweard waard?

‘Wy moatte mar eefkes rinne net?’ frege Rindert. Heerd knikte, die oft it him in skoander idee talike, mar fielde him ynwendich ynienen hielendal net mear op syn gemak.

[p. 160]

Wêrom wie er yn de godsnamme meigien? Hy koe gjin mins, wylst Rindert elkenien like te kenne. Se gappen him ek alle-gearre oan, somliken hiene sels wat fijannichs oer har en seagen nei Rindert mei wat fan ôfkarring as hiene se it smoar yn dat dy in frjemd meinommen hie. Just op dat stuit dêr't it kontrast mei de ferlittenheid fan de mar op syn skerpst nei foaren kaam, bekroep him in ûnwjersteanbere langst nei Nanna, dy't har hjir likemin as him thúsfiele soe. Hy sloech Rindert op it skouder en rûn mei him op, de kant fan Rieslum út. Hie er mar in bantsje fol mei groeten en retoaryske fragen meinommen, tocht Heerd, doe't Rindert oan ien tried wei groete en opmerkingen as ‘moai waar net’ allegeduerigen oer syn lippen kamen. Dat Rindert sa feroare wie ferlike by de tiid dat se tegearre út te fiskjen giene en oeren nei de koark stoarren sûnder in wurd te sizzen, makke Heerd der noch mismoediger op. Doe hie er noch wol ris it gefoel hân dat hy en Rindert mekoar pasten om't se wat fan elkoar hiene. Wat wie der fan oerbleaun?

Der wie ien dy't nei him seach. Nuver dat men fielde wannear't oaren lang nei jin seagen, sels de ôfstân wêrop wie te mjitten. Hy fielde dat de eagen dy't him yn de rêch priken tichterby kamen. Eefkes wifele er oft er him omdraaie moast en de persoan lyk yn it gesicht sjen. Hy seach temûk nei Rindert oft dy miskien ris omsjen soe, mar hy hie it noch altyd drok mei deselde dingen dêr't noch kôgjen by kommen wie. Rindert bea him in stikje oan. ‘Wrigley's doublemint chewing gum’, stie der op. Heerd skuorde it papier der ôf en rôle it op ta in propke. Hy woe it nei efteren goaie, mar betocht him. It wie better en stek it yn de bûse, neat dwaan en gewoan trochrinne. En dochs, wie it net te mâl dat er it liet om... ja, wêrom einliks? Hieltyd sterker waard it gefoel dat der elk momint fan efteren op him ynhuft wurde koe, troch fûsten dy't by dy eagen hearden dy't him yn de rêch barnden en dy't allinne mar oan smots slaan woene, mokersmots dêr wie it om te dwaan. Hy betrape him der op dat er nei swit stonk en dat it sêfte bûnzjen yn 'e holle dêr't er al lêst fan hân hie doe't er fan de brommer stapte, sterker waard. By need moast er sels de brommer mar pakke en sjen dat er der op fuort kaam. Mar doe't er Rindert sa ûnbesoarge neist him rinnen seach as stapte er yn it paradys om, ferklearre er himsels fannijs foar

[p. 161]

idioat. Mei goaide er it kaugumpapierke oer it skouder nei efteren.

‘Wat hat dat foar sin?’ Se draaiden har beide tagelyk om.

‘Ha Lieuwe,’ sei Rindert lûd en lake breed. Lieuwe wie wol twa meter lang en hie in pear hannen as slaaien.

‘Hokfoar kloat hast dêr by dy?’ Hy seach brimstich nei Heerd. Wierskynlik fanwege syn lingte wie er wat krûm, syn skouderblêden stieken as ingeleflerken troch de klean hinne omheech, de holle stie as in reliëf yn ferhâlding ta de rest fan it lichem wat nei foaren. Heerd miende dat dy kop him elk momint fan de romp losmeitsje koe om sines der yn ien hap yn ferdwine te litten. ‘Wat sjocht dy jonge my nuver oan,’ sei Lieuwe tsjin Rindert. Hy stie no flak by harren. Efter him stie in ploechje fan in man of fiif ta te sjen. Se seine neat, somliken boarte in spotsk glimkjen om 'e lippen en hiene de hannen yn de bûse as gau it in seremonieel dêr't se oan wend wiene.

‘Dit is in âldmaat fan my ju, noch fan de legere skoalle.’

Fersinde er him of klonk der suver wat fan in ûntskuldiging troch yn Rindert syn lûd? Der wie uterlik neat oan Rindert te merken, hy hie krekt as de oaren de hannen yn de bûse dien en kôge no noch dúdliker. Hearde er einliks noch wol by him sa't er dêr stie? Sels lei Heerd de hannen op de rêch en kniep se ta fûsten, de lofterfoet sette er wat skean in bytsje nei efteren.

‘Dy jonge sjocht mar, wat hat er in grouwe harsens godferdomme. Ik mei dy fint net lije en neffens my do ek net. Wêrom seit dy lul neat?’ Hy seach fan Rindert nei Heerd. Hy stonk nei bier en like noch reader om 'e kop as niis. Oan syn meneuvels te merkbiten wie Rindert der mei oan. Hy seach ferlegen nei Heerd. ‘Hy seit neat,’ sei er ynienen, ‘hy seit noait wat. Dat kin hy ek net helpe.’

In tel stie it gesicht dat de foarm fan in hynstekop hie - Heerd seach it ynienen - ferstuivere, mar doe raasde it nammerste lûder wylst it lichem him heal omdraaide nei dy't der efter stiene: ‘Hu jonges, hy is beseten, sjoch ris nei dy frjemde eagen, sjoch, sjoch ris, hy...’, de wurden bestoaren him op de lippen. Ynwyt stie Heerd foar wat ynienen dizenich in stik muorre wurden wie dêr't er dwers trochhinne moast.

Om harren hinne foarme him in rûnte dy't aloan breder en swarter waard. It wie deastil, gjinien dy't mear wat rôp,

[p. 162]

Lieuwe die in pear passen efterút. ‘Is er echt gek,’ lústere er nei Rindert. Hy mocht dan sawat in kop boppe Heerd útstekke, sa lyts wie syn tsjinstanner no ek wer net, yn alle gefallen breder as ien fan syn maten wie.

‘Heerd kom mei ju,’ sei Rindert en rekke him eefkes oan as gau it in lading springstof. ‘Hy is beseten,’ einlings hie ien útsprutsen wat er himsels net echt bekenne doarst, mar dêr't er nammerste faker oan tocht. Wie er oars as oaren, wie er wier net normaal? Wêrom hie der dan noait earder ien west dy't it sei? As er dan dochs gek wie... as dy fint mar in hân nei him útstiek, soe ien fan beiden der oan gean. Hy koestere it sear dat de opmerking him dien hie, wie der klear foar om it mei lichaamlik geweld te bekroanen. Miskien dat er dêrom syn gesicht ta in grimas ferloek dy't maklik as in provokaasje op te fetsjen wie.

‘Kom no mei Heerd ju,’ besocht Rindert fannijs, mar Heerd bleau stean, ûnferwrigber as in stânbyld. Lieuwe seach noch ris nei Rindert dy't der fan de weromstuit earnstich by stie en loek de skouders omheech. Ynienen draaide er him om en rûn sûnder wat te sizzen fuort.

As beskikte Heerd oer ferburgen krêften, mar doe't ek hy him omdraaide, wykten se útinoar sadat hy en Rindert rom baan hiene. ‘Wat mankeart dy idioat ek,’ grommele Rindert, ‘hy mient dat er mei elkenien fjochtsje moat, altyd mar bewize dat er de sterkste is. Do wiest trouwens net bang. Ik leau wrychtich datst him fergriemd hiest, godfergeemje wat seachst him oan. Hy moat benaud wurden wêze, oars hie it sa net ôfrûn. Lieuwe is oars gjin beroerde fint, moatst him wat kenne.’

Selden kaam it Heerd sa fan pas as no dat er wend wie gjin andert te jaan. Hie er Rindert einliks oait wol fertroud? It wie de toan dêr't er it op sein hie: ‘in âldmaat noch fan de legere skoalle.’ Rindert stelde út om mar net mear oan te stekken, Heerd knikte, de grap wie der ôf, se hiene harren beide fersind troch der noch ris tegearre op út te gean. It wie noch betiid, miskien gie Rindert noch wol werom nei't er him ôfset hie. Spitich dat er op sneontejûn net by Nanna ferskine koe. Rindert ried stadich doe't Heerd yn in opstiging de earm útstiek en de efterholle fan in famke rekke. Hy hie har aaie wold. Rindert murk der neat fan en ried troch sûnder om te

[p. 163]

sjen. Doe't Heerd efterom seach en weau, laken de beide famkes en weauwen werom.

Dy nachts dreamde er dat er it famke deaslein hie. Troch de faasje fan de brommer kaam de klap folle hurder oan as de bedoeling wie. Hy hie har oer de holle strike wold. Har hier hie de kleur fan dat fan it marwiif. Of wie it Nanna dy't dêr rûn? De moandeis stie it yn 'e krante. Gjin mins wist wa't it dien hie. De brommer wie trochriden. De freondinne dy't njonken it slachtoffer rûn, wie der wis fan dat it gjin opset west hie, se hiene noch weaud nei elkoar. Earst letter wie it famke ynienen yn elkoar sakke. Dea.

De dream waard in waan dy't him de dagen dy't folgen yn him fêstsette. Hie er no àl of net ien deadien? Mei de grutste muoite hold er him sels foar dat it net wier wie, mar as er der net op betocht wie, besloep him it barren mei safolle twang dat er de kranten der noch wiken lang op neisloech en om in befêstiging socht.