Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[881] Ballade van de gasfitter XI

Overlevering

M^1	Tweede manuscript D^1, H-63.
M^1	Eerste typoscript D^1, H-64.
M^3	Tweede typoscript D^1, H-66.
M^4	Derde typoscript D^1, H-67.
T	Maatstaf 1 (oktober 1953), p. 451.
D^1	Ballade van de gasfitter, p. 19.
M^5	Kopij D^2, H-112.
D^1	Cryptogamen 4, p. 147
M^6	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 846.

Datering

Eind 1951/begin 1952 (M^1-2)

Vóór 7 juni 1952 (M³)

Leestekst

M²

M³ b (zie p. 437)

[p. 837]

Ontwikkelingsgang

In M¹ is met name het sextet een aantal keren door Achterberg hernomen. De desbetreffende gedeelten worden in de synopsis afzonderlijk gepresenteerd.

In eerste instantie schreef Achterberg na het octaaf een aanzet van twee regels, maar vervolgens haalde hij deze weer door (M¹ I, r. (9)-(10)). Eronder begon hij opnieuw, brak na drie regels wederom af en haalde ook dit het gedeelte door (M¹ II, r. (9)-(11)). Toen ook een derde poging (M¹ III, r. (9)-(12)) blijkbaar geen bevredigend resultaat opleverde, keerde Achterberg terug naar het tekstgedeelte M¹ II, maakte deze versie verder af en schreef - onderaan het blad - de nog ontbrekende slotregels van het gedicht (M¹ IV). Deze uiteindelijke versie van r. 9-14 wordt tezamen met M²-D³ gepresenteerd.

Varianten en correcties

M¹ a-d potlood

M² a-b typemachine, c-d potlood

M³ a-b typemachine

Reekstitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2-D^3		Ballade van de gasfitter

Nummer	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	xi
		d	[xi]i
	M^3	a	|	|
		b	[xii]i
	M^4-D^3		|	|

Ondertitel	M^1		[ontbreekt]
	M^2	a	|	|
		b	vader
		c	[doorgehaald]
	M^3-D^3		[ontbreekt]

1

M^1-D^3

Na jaar en dag hervinden wij de fitter

2	M^1	a	in 't		oudemannehuis.	Zijn haar is wit;
		c	[	]	[ou]w[emanne]n[huis.]	[	]
	M^2-D^3		|				|

3

M^1

a

een

kinds

man

zoals hij

[

◦

]

zit

b

[

]

die in een

stratengids

c

[

]

[kinds]e

vent,

[

]

M^2-D^3

|

|

4	M^1	a	straatnamen		[	◦	]	letter voor letter.
		b	{[	]	spell}
		b	namen te spellen zit					[	]
		c	[				],	[	]
	M^2-D^3		|						|

[p. 838]

[881] ‘Ballade van de gasfitter xi’, M¹ (collectie nlmd)

[p. 839]

4/5

M^1-D^3

[strofewit]

5	M^1	a	Hij deelt
		a	Tafel en nachtzaal	moet hij delen met
		c	De vele zalen	[		]
		d	Tafel en bed heeft hij te delen [met]
	M^2-D^3		|		|

6

M^1-D^3

postbode, wisselloper en loodgieter.

7	M^1	a	Ze slaan hem		dikwijls	op z'n sodemieter
		a	[	]	{samen}	[	]
		b	Hij krijgt gedurig			[	]
		d	[				],
	M^2-D^3		|				|

8	M^1	a	[	◦			]	binnenpret
		b	omdat hij altijd			iedereen bevit.
		b	[		]	op het eten [vit.]
	M^2-D^3		|						|

8/9	M^1-D^3		[strofewit]
			M^1 I, r. (9)-(10):

(9)

M^1 I

a

Hij mag beschikken over pruimtabak

(10)	M^1 I	a	wat zakgeld en		gaat[?] een[?]
		a	[	]	{[xxxxxxxx]}
		b	[	]	[	◦	]
			[M^1 I, r. (9)-(10) werden tezamen (fase b) doorgehaald]
			M^1 II, r. (9)-(11):

(9)	M^1 II	b	Er is		voor hem tot aan zijn dood	gezorgd.
		b	[	]	[tot aan zijn dood] [voor hem]	[	]

(10)	M^1 II	b	Ziek
		b	Begrafenis- en ziektefonds geregeld

(11)	M^1 II	b	zijn
		b	de moeite hem	[	◦	]
			[M^1 II r (9)-(11) werden tezamen (fase c) doorgehaald]
			M^1 III, r. (9)-(12):

(9)

M^1 III

c

Hij mag beschikken over pruimtabak,^+

(10)

M^1 III

c

wat zakgeld, work en lepel en bezoekt^+

+ [← M¹ I, (9)]

+ [← M¹ I, (10)]

[p. 840]

(11)

M^1 III

c

eenmaal per week de bioscoop - het doek

(12)	M^1 III	c	trekt beelden door zijn hersens schel als lak
			[? door M^1 III, r. (9)-(12) en vervolgens (fase d) tezamen doorgehaald; in dezelde fase maakte Achterberg de doorhaling van M^1 II, r. (9)-(11) ongedaan en maakte hij deze versie van het sextet verder af:]
			M^1 IV-D^3, r. 9-14:

9	M^1 IV	d	[Er is tot aan zijn dood voor hem gezorgd.]^+
	M^2-D^3		|	|

10	M^1 IV	d	[Begrafenis- en] [ziek]egelden lonen^+
	M^2-D^3		|	|

11	M^1 IV	d	[de moeite] om		genegenheid	te tonen^+
		d	[	]	weldadigheid	[	]
	M^2-D^3		|				|

12	M^1 IV	d	[	◦			]	worgt.
		d	en te voorkomen dat			men hem niet		[	]
		d	[		]	de vader		[	]
		d	en maken [dat de	vader] hem niet				[	]
	M^2-D^3		|						|

13	M^1 IV	d	Publieke werken gaf hem onderdak.
	M^2-D^3		|	|

14	M^1 IV	d	Hij mag beschikken over pruimtabak.^+
	M^2-D^3		|	|

+ [= M¹ II b, (9)]

+ [= M¹ II b, (10)]

+ [= M¹ II b, (11)]

+ [← M¹ III c, (9)]

Commentaar

^1	M^1 is één van de drie manuscripten, waarmee het eerste stadium van ‘Ballade van de gasfitter’ werd uitgebreid. Zie [876] ‘Ballade van de gasfitter vi’, noot 1.
^2	In M^2 werd het reeksnummer ‘xi’ van dit gedicht gewijzigd in ‘xii’ nadat [880] ‘Ballade van de gasfitter x’ was vervangen door twee nieuwe gedichten (zie ook § 40.5). In M^3 houdt de wijziging van het reeksnummer (‘xii’ wordt ‘xiii’) verband met de uitbreiding van de cyclus met [885] ‘Ballade van de gasfitter xii’ (zie § 40.6).