Logo DBNL
Gedichten. Deel 3b. Apparaat (2000)

Gedichten. Deel 3b. Apparaat

(2000)–Gerrit Achterberg–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[943] Hallucinatie

Overlevering

M1 Manuscript, H-92.
M2 Eerste typoscript D1, H-93.
M3 Doorslag van M2, kopij T, H-85.
T Vandaag. Nieuw werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Red. J. Romijn. Utrecht, april 1954, p. 60.
M4 Tweede typoscript, kopij D1, H-116.
M5 Derde typoscript D1, collectie Ministerie van ok&w, H-117.
D1 Vergeetboek, p. 21.
M6 Kopij D2, H-122.
D2 Verzamelde gedichten, p. 936.

Datering

Eind 1953/begin 1954

Leestekst

M2

Ontwikkelingsgang

In de synopsis wordt de tekstontwikkeling van M1, M2 a-T voorafgaand aan die van M2 b-D2 gepresenteerd.

In M1 schreef Achterberg in verschillende fasen (a-d) r. 1-4, waarbij hij voor r. 2 een alternatief onder het teksgedeelte noteerde (M1 II). Daarna (M1 II, d-e) vervolgde hij met r. 5-8 en een nog onvolledig sextet, afzonderlijk gepresenteerd als M1 II, r. (9)-(14). Achterberg voltooide het sextet door het toevoegen van de nieuwe regels 9, 13 en 14 (M1 III).

In M2 werd dit gedicht - met name het sextet - door Achterberg herschreven. Onder de getypte eerste versie (M2 I a) hernam hij eerst r. 9-10 (M2 II b)

en direct daaronder r. 10-12 (M2 III c). Vervolgens haalde hij deze twee tekstgedeelten door (de eerste versie M2 I, r. 9-14 werd niet doorgehaald) en schreef hij onderaan het blad een nieuw alternatief (M2 IV d, r. 9-14). Al deze varianten werden in dezelfde ductus geschreven en zijn dus hoogstwaarschijnlijk in één zitting ontstaan. De nieuwe versie is definitief vastgelegd in M4-D2.

Varianten en correcties

M1 a-g potlood

M2 a typemachine, b-d potlood (aangebracht ná T)



illustratie

Titel M1 a [ontbreekt]  
    g Hallucinatie  
  M2-D2   | |
      M1 I/II, M2 a-T, r. 1-8:  

1 M1 I a Gij regent in de schemeringen uit.  
    b De schemer tekent u ten voeten uit.  
  M2-T   | |

2 M1 I a De avond liet u binnen en begon  
    b Het leven [       ]+
  II c {De avond [ ◦ ] liet u binnen}+
    d Namiddag [liet u binnen en begon]+
  M2-T   |         |

3 M1 I a u te omringen met een horizon  
    b zich [   ]
    d het grote sleepnet van de [ ]
  M2-T   |     |

4 M1 I a die   u verzamelt voor de vensterruit.+  
    c [ ] samentrekt tot [ ]
    c [ ] {[samen]trok} [   ]+
    c {samengetrokken} [ ]
    d samen te trekken [ ]+
  M2-T   |         |

4/5 M1 II d [strofewit]  
  M2-T   | |

5 M1 II d Te midden van het grijs, donkere   buiten  
    d [ ] [buit],  
  M2-T   |     |

6 M1 II d die niet meer aan de ban ontkomen kon,  
  M2-T   | |

7 M1 II d wandelt gij heen en weer op het gazon  
    e [ ],
  M2-T   | |



illustratie
[943] ‘Hallucinatie’, M2 (collectie nlmd)




illustratie

8 M II d [ ◦   ] zonder besluit.  
    e beslissing nemend [zonder] vast [ ]
  M2-T   |           |
      [? door M1 II, r. 5-8]
      M1 II, r. (9)-(14):

(8/9) M1 II d [geen strofewit]

(9) M1 II d Het is genoeg voor wie hallucineert

(10) M1 II d [ ◦ ]

(11) M1 II d evenveel   massa
    d {[ ] als gewone werklijkheid}+
    d [evenveel]   [massa] [als] in [werklijkheid]+

(12) M1 II d Het gaat en komt op dezelfde manier  
    e bestaat uit u [ ]

(13) M1 II d en regelt zich naar   [ ◦ ] tijd  
    d [ ] deze [ ]
    e en laat de deuren open van de [tijd]

(14) M1 II d verschillen vallen weg
    e dat gij u voor mijn oog manifesteert
      M1 III, M2 a-T, r. 9-14:

8/9 M1 III f [strofewit]  
  M2-T   | |

9 M1 III f De avond is nog lang genoeg en groot.  
  M2-T   | |

10 M1 III f E[venveel] [massa als in werklijkheid]+  
  M2-T   | |

11 M1 III f [bestaat uit u], [op dezelfde manier],+  
    f [ ]◦
  M2-T   | |

11/12 M1 III f [geen strofewit]
  M2-T   [strofewit]

12 M1 III f [en laat de deuren open van de tijd]+  
  M2-T   | |.

13 M1 III f de afstand tussen ons is   [ ◦ ] een kier  
    f [   ] maar [ ]+
    g [         ],+
  M2-T   De |       |



illustratie

14 M1 III f [ ◦ ] die   nimmer helemaal sloot.  
    f ter elfder uur, [ ] nooit [ ]
  M2-T   |             |
      M2 b, M4-D2, r. 1-8:

1 M2 b [De schemer tekent u ten voeten uit.]+  
  M4-D2   | |

2 M2 b [Namiddag liet u binnen en begon]+  
  M4-D2   | |

3 M2 b [het   grote sleepnet   van de horizon]+  
    b [ ] verre [ ] {uit} [ ]+
    b [ ] [ ◦ ] [ ] [van] [ ]
  M4-D2   | | lange |       |

4 M2 b [samen te trekken voor de vensterruit.]+  
  M4-D2   | |

4/5 M2 b [[strofewit]]  
  M4-D2   | |

5 M2 b [Te midden van het grijs, donkere buit,]+  
  M4-D2 b | |

6 M2 b [die niet meer aan de ban ontkomen kon,]+  
  M4-D2   | |

7 M2 b [wandelt gij heen en weer op het gazon,]+  
  M4-D2   | |

8 M2 b [beslissing nemend zonder vast besluit.]+  
  M4-D2   | |

8/9 M2 b [[strofewit]]  
  M4-D2   | |
      M2 I/III, r 9-14:  

9 M2 I b [De avond is nog lang genoeg en groot.]+
  II b {Het grint   luistert [ ◦ ]}
    b {[ ] {fluistert} [ ◦ ]}

10 M2 I b [Evenveel massa als in werklijkheid]+
  II b {enkele stappen van de werklijkheid}
  III c {Het stille tuinhek draait op zijn scharnier.}+
      [? na M1 II, r. 9-10]

11 M2 I b [bestaat uit u, op dezelfde manier]+
  III c {Tot op een steenworp van de werklijkheid}



illustratie

11/12 M2 I b [[strofewit]]
  III c [geen strofewit]

12 M2 I b [en laat de deuren open van de tijd.]+
  III c {luistert het grint of het u vrijgeleidt.}

13 M2 I b [De afstand tussen ons is maar een kier,]+

14 M2 I b [ter elfder uur, die nooit helemaal sloot.]+
      [} na M2 I, r. 10-12 en met een lijn verbonden met M2 III, r. 10-12; vervolgens (fase d) werden M2 II/III tezamen doorgehaald. Onderaan het blad schreef Achterberg een nieuwe versie van het sextet (M2 I, r. 9-14 werden niet doorgehaald):]
      M2 I/IV-D2, r. 9-14:

9 M2 I d [De avond is nog lang genoeg en groot.]+
  IV d {De[?]}
    d [De avond is nog lang genoeg en groot.]
    d {Tot op een steenworp van de werklijkheid}
  M4-D2   Een steenworp verder, in de werklijkheid,

10 M2 I d [Evenveel massa als in werklijkheid]+
  IV d {luistert het grint of het u vrijgeleidt}
  M4-D2   luistert het grint of het u vrijgeleidt.

11 M2 I d [bestaat uit u, op dezelfde manier]+
  IV d {De avond houdt om uwentwil zich dood.}
  M4-D2   De avond houdt om uwentwil zich dood.

11/12 M2 I d [[strofewit]]
  IV d [geen strofewit]
  M4-D2   [strofewit]

12 M2 I d [en laat de deuren open van de tijd.]+
  IV d {Alleen het tuinhek draait op zijn scharnier}
  M4-D2   Alleen het tuinhek draait op zijn scharnier.

13 M2 I d [De afstand tussen ons is maar een kier,]+
  IV d {De afstand tussen ons is maar een kier}
  M4-D2   De afstand tussen ons is maar een kier,

14 M2 I d [ter elfder uur, die nooit helemaal sloot.]+  
  IV d {ter elfder uur, die nooit helemaal sloot.}  
    d {[te] [ ]}
    d {[te]r [ ]}
  M4-D2   ter elfder uur, die nooit helemaal sloot.

Commentaar

1M1 I c, r. 4: die en samen werden uiteindelijk niet doorgehaald, maar moeten wel als zodanig beschouwd worden.
2M3 is het enige overgeleverde blad van de kopij voor Vandaag (zie [941] ‘Risico i’, noot 1).
3Zie [930] ‘Deïsme’, noot 3.
4Dit gedicht is vertaald in het Frans door H. Fagne en E. Lauf (fragment).

Vorige Volgende