Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Roman van Heinric en Margriete van Limborch (1951)

Informatie terzijde

Titelpagina van Roman van Heinric en Margriete van Limborch
Afbeelding van Roman van Heinric en Margriete van LimborchToon afbeelding van titelpagina van Roman van Heinric en Margriete van Limborch

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (3.64 MB)

Scans (28.63 MB)

ebook (4.60 MB)

XML (1.35 MB)

tekstbestand






Editeur

Th. Meesters



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
ridderroman


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Roman van Heinric en Margriete van Limborch

(1951)–Hein van Aken–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Boek II]

 
Alse alle crude begennen tzu spruytten,
 
Ende die lewerke hait hoer müten
 
Geläysse van troyst, dat sij wael weys,
 
Dat der schone somer intsteit,
5[regelnummer]
Ende man sach die hassellen blüden
 
En wolde ich mich nyet läyssen genugen,
 
Ich en wolde volschriven diese ystorie,
 
Dat mich decke mijne memorie
 
Verdroeffde ind vermancoleirde,
10[regelnummer]
Ende sere discordirde.
 
Doch so en lies ichs dar-by nyet
 
Dorch eyne, die mert machen hiesch,
 
Die vrouwe is van mijnen senne.
 
Is Venüs gerechte koningenne,
15[regelnummer]
So sal ich troist van hoer untfoin,
 
Want sicherlich al offenboir
 
Drage ich pyne me dan genüich,
 
Der ich bis-her nye en gewoich
 
Dat ich by sachen varen lies.
20[regelnummer]
Nü bidde ich Gode, de id al versiet,
 
Dat he mich geve synne inde spüet
 
So-dat icht volmachen müyt.
 
 
 
TZu eynen tzijde van den jaer,
 
Ich wene dat tzu Mey were,
25[regelnummer]
Dat schone steit louff inde gras,
 
Was der hertzoge, doe ich aff las,
 
Tzu Lymburch ind Heinrich sijn son
 
De schone was inde koene.
 
Dar woren vele hoger lude
30[regelnummer]
En die burch due dit geschiede.
[pagina 20]
[p. 20]
 
Ga naar margenoot+Der hertzoge sade: ‘Ir heren, hoirt her,
 
Wale ist rechte dat ich misbere,
 
Al ben ich rijch man van guede,
 
Inde weys, dat en ermüede
35[regelnummer]
Mine doeter lift [ende] en mijswende,
 
Ende en Grieken is en ellende
 
Inde ich sij sueken vare nyet.
 
By den Here, de sich crucien liet,
 
Vonde ich yman de dar wolde varen,
40[regelnummer]
Ich soltz hoem loenen sonder sparen,
 
Dat he alle sijn leven lanc
 
Mich dienen solde inde wessen danck.’
 
 
 
Heynrich, sijn son, hoirde tzu.
 
He sade: ‘Lieve vader, here,
45[regelnummer]
Wael wyst dat ich ben tz[u]-armere
 
Alt genüich tzu wäpen tzu vaen
 
Ende dar-mede umb tzu goin.
 
Ich wille ridder sijn gedoen
 
Ende dan wille ich varen soen,
50[regelnummer]
Varen mijn suster sueken.
 
Alle die werelt mach mich vloeken
 
Dat ich hain so lange gespart.’
 
Der vader antwerde tzer vart:
 
‘En[de]-trouwen son, yr en vart dar nyet.
55[regelnummer]
Verloere ich uch, toeren ind verdriet
 
Ende rüwe sonder begeven
 
Bleve mich vort al mijn leven,
 
So were mijn troyst al verloren.’
 
Due sade der jonchere usserkoren:
60[regelnummer]
‘By Gode, here, ich en mach nyet blyven.
 
Mit eynen swerde müys man mich untliven,
 
Off icht lies umb alle die have
 
Van Vranckerich de sij mich geve.
 
Macht mich ridder off yr wilt.
65[regelnummer]
Ende en wilt ys doin nyet,
 
So wille ich varen altzu-hant
 
By den hertzoge van Brabant,
 
Dat he mich orss inde wopen geve.
 
He salt wale doin, ich ben sijn neve.’
70[regelnummer]
Der hertzoge sade: ‘Son meir
 
Dat wesen müyss, so doin icht eeGa naar margenoot+
 
Dan ich uch dar varen läte.
 
Got geve dat yr uns aff [kome] bäte
 
Komen müys. Bereit uch.
75[regelnummer]
En Pynxdage, dat her by is nü,
 
So wille ich uch ridder maeken.’
 
Der jonchere was van derre saken
 
Blyde, inde bereyde al
 
Dat he her-tzu behoven sal.
80[regelnummer]
Des Pinxtdachs wast al bereyt
 
Tzu sijnen behüeff, dat man weys,
 
Dat hoem behüeft tzu ridder-schape.
 
Des Pynxdachz due der knape
 
Up-stonde inde sich bereyde,
85[regelnummer]
Mit gulden cleider he sich cleyde
 
Ende ginck tzer bigetten oetmüdelich.
 
En bat Gode van hymmelrich,
 
Dat he die orden müyste untfoin,
 
Die he soude ain-goin
90[regelnummer]
Tzu Goytz eren inde tzu sijnre selicheit.
 
‘Got Here, durch ure dryveldicheit
 
Müyst yrs mich gonnen ungespart.’
 
Due ginc he tzu messen wart,
 
Ende due messe was gedoin
95[regelnummer]
Quam he oitmudelich gegoin,
 
Ende untfinck dar mit eren
 
Den werden licham unss Heren.
 
Due quam der hertzoge tzu gegoin,
 
De due weynde mengen troen,
100[regelnummer]
Ende spien hoem sijne sporen.
 
Dar-noe gort he [he] hoem dat swert verkoren.
 
‘Umb-dat yr dar-mit unverveirt
 
Die heilge kyrch beschudden sult
 
Dar yr sij vendt en ungewilt.
105[regelnummer]
Widdewen inde weysen sult ir untladen.
 
War yr sij vynt unberoeden.
 
Leyt unrecht wat yr moegt,
 
Vordert recht, datz wale ure art,
 
Geyt gerne tzu messen inde tzu getzijden,
110[regelnummer]
Siet kone en ygelichen strijde
 
Ga naar margenoot+Ende vervort uch tzu sere nyet,
 
Alle ist dat yr me siet
 
Weder-saken dan ure gesellen.
 
Want wir horen wale tzellen,
115[regelnummer]
Dat Judas Machabeus saet,
 
Dat die victorie nyet en liet
 
An den groten hoüp van gude,
 
Noch ain vele lude, mer der vrode
 
Got, unse Here van hymmel[r]ich,
120[regelnummer]
Geft id al geheilich.’
 
Ende die-wile he dit sede
 
Gaff he hoem den halslach mede
 
Ende sade: ‘Son, desen slach
 
Sal uch gedencken den dach
125[regelnummer]
Den yr leeft. Nü siet guet man.’
 
‘Ich sal, here, off mirs Got gan’,
 
Antwerde der nüwe ridder dan.
 
Mit-deme sint sij en den sale gegoin,
 
Ende gingen essen inde woren blyde
130[regelnummer]
Bys des anderen dachs metten-tzijde.
 
Doe gingen sij ligen sloepen altzu-moel
 
Die dar woren in den sale.
 
 
 
DEs morgens vruych, du der dach
 
Der nüwe ridder bären sach,
135[regelnummer]
So stont he up tzer vart
 
Ende ginc tzu messen wart.
 
Ende als messe was gedäin,
 
Quam he widder en/den sale gegoin
 
Ende grüet den hertzoge, sijnen vader,
140[regelnummer]
Ende sijn muder beyde gader.
 
‘Here’, sade he, ‘nü sij uch kont,
 
Wie ich wart rijdder tzer stont.
 
Mijn suster haint wir verloren,
 
Dar wir umb haint groese tzoeren.
145[regelnummer]
Ende gesaet is uns, dat sij noch leeft
 
In Grieken. Ist dat mich Got gieft
 
Gesonde, ich sal sij soeken varen
 
Sonder eynich langer sparen,
 
Bijs ich sij gevenden mach.
150[regelnummer]
Ende ich en wene achter dese nacht
 
Langer beyden tzu eyngen stondenGa naar margenoot+
 
Bijs-deme dat ich sij hain vonden,
 
Off ich sterve in/den wille.’
 
Der hertzoge sweich unlange stille
155[regelnummer]
Ende sade: ‘Son, sent-meir
 
Dat ich en kan geyne kere
 
Vinden, yr en wilt ommers varen,
 
Got unse Here müys uch bewaren.
 
Drove laest yr mich ind ellendich.
160[regelnummer]
Lieve son, nü siet genendich
 
Ende unverveirt, inde en spart
 
Egeyn ere, datz wale ure art.
 
Man sal uch geven ross inde knapen,
 
Die warden sulen ure wopen.’
165[regelnummer]
‘By Gode, here, ich en wilre nyet,
 
So wat mijns geschiet,
 
Mijne wopen ind anders dinck geyn,
 
En wille varen alleyn.’
 
Die vrouwe due [sij] dit verstonde,
170[regelnummer]
Wart druve en hoeren müyt,
 
En sade: ‘Son, untfart yr my?
 
Mijn wael-vart vuert yr al mit dy,
 
Mer doch blyve ich tzu men besweirt,
 
Dat yr ure suster sueken vart.’
 
 
175[regelnummer]
Mijn here, her Heinrich, de nyet en woude
 
Beyden langer tzu der stonde,
 
He wopende sich tzu der stede
 
Mit guden wopen altzu-moel.
 
Eynen wopen-rock van syndoel,
180[regelnummer]
De roet was, den dede he ain,
 
Ende dar-yn eynen halven man
 
Van wysen silver irhaven,
 
Sijn müder had en eme gegeven.
 
Due bracht man hoem eyn ross geleit,
185[regelnummer]
Mit sulchen paruren gecleit
 
Schone irhaven inde lange gedacht
 
Dat hoem harde waele behagt.
 
Due sat he up blidelich,
 
Ende nam orloff hoeschlich
[pagina 21]
[p. 21]
 
Ga naar margenoot+Ain/den vader inde muder sonder sparen,
 
Ende ain alle die dar woeren,
 
Ende bäden Gode dat he [sij] [hoem] geleyde
 
Müyst. Due vuer he sonder beyden.
 
 
 
Nu vuer der rijdder sijnre sträyssen
195[regelnummer]
Ende haet drüve lude geläten.
 
Mit feysten reyt he tzen waude wart
 
Stoutlichen ind unverveirt.
 
Ende due he bennen den walde quam
 
Ende dat weder so schone vernam,
200[regelnummer]
Begonst he [eyn] liedekijn
 
Van mennen, schone inde fijn,
 
Ende reyt mit feysten also
 
Recht bis tzen avende tzü.
 
Des aventz du id doncker was,
205[regelnummer]
Stonde he van den perde int/grass
 
Ende liest by hoem weyden dar.
 
Der ridder hadde cleyne vaer
 
Ende lach en sliep up sijnen schilt,
 
Als eyn de rasten wilt.
210[regelnummer]
Her-en-bennen hait vernomen
 
Eyn berre, ind is dar bij komen,
 
Ende dat ross begonste tzu weyden sere,
 
So-dat dar-mit untspranc der here.
 
G[e]rade he up-stonde,
215[regelnummer]
Want hoem wonderde harde sere
 
Wat deme perde derde inde was.
 
Due sach he neven hoem int gras
 
Den berre, den dat pert intsach.
 
Due ylde he sich wat he mach
220[regelnummer]
Ende greyp schilt inde sper.
 
Ende der berre sat sich tzer werre
 
Ende ginc hoem mit den clouwen tzü.
 
Mer der rijdder gerachden due
 
Mit den sper wael zer kore
225[regelnummer]
Recht in die borst voere,
 
Ende stacken tzen hertze ynne.
 
Des was he blyde en sijnen senne
 
Ende [ginc] widder sitzen neder.
 
Nummen en dorst he sloepen me.Ga naar margenoot+
230[regelnummer]
Des morgens due id dagen began,
 
Due stonde up der edel man
 
Ende reyt synen weich en-wege,
 
Onse Here müys hoem geven sege,
 
Bis hoge over vespertzijt.
235[regelnummer]
Mit groesser ylen. Due sach he war
 
Vünff mordeneir hadden gevoen
 
Eynen ridder wael-gedäin
 
Ende tzweyn sijnre knapen mede.
 
Dat ducht hoem groes jamerheide.
240[regelnummer]
Ende die knechte krijsschen sere,
 
Umb-dat [man] mysvorde yren here.
 
Mijn here, her Heinrich, quam tzu gereden,
 
Ende vrogde hon mit tornicheiden,
 
Wat hon der rijdder hedde misdoen,
245[regelnummer]
Dat sij en vüerten sus gevoen.
 
Sy saden: ‘Dat-selve dat yr duet.
 
Nü steyt gerencklich tzu vüess,
 
Off wir doent uch ave-stoin sonder beiden.
 
Ir müyst hie scheiden van uren perde.’
 
 
250[regelnummer]
Alse mijn here, her Heinrich, dese tzale
 
Vernam, in behagde sij hoem nyet wale,
 
Ende dachte: ‘Dit sijn quodijn.
 
By der maget Sijnt Marien,
 
Ir sult alle hie läesen dat leven.’
255[regelnummer]
Den ridder haint die drij begeven
 
Ende vueren heren Heynriche tzu.
 
Ende her Heinrich vinck tzu
 
tze swerde, dar he sij mede untfinc.
 
So we hon, dat he sij begent!
260[regelnummer]
Want he sluech den eyrsten boven
 
Up dat houft, inde hait id eme gecloven
 
Rechte zotten rügge neder.
 
Due tzoech he dat swert widder
 
Ende sluycht den anderen ynne
265[regelnummer]
Van boven up dat houfft bis in die kynne.
 
Due ginge he den anderen drij tzu,
 
Dat groet wonder was wie
 
He is mit den lyve mocht intgoen.
 
Ga naar margenoot+Hir-bynnen lies he goin
270[regelnummer]
Sijn swert aefscherhande,
 
Ende sluych den eynen under die tzende,
 
Dat hoem dat houft viel van den büych.
 
‘Geselle’, sade he, ‘van desen strüych,
 
Dunckt mich, is der schoppe verloren.’
275[regelnummer]
Die ander tzweyn hadden tzoeren
 
Ende gingen hoem vast ain,
 
Ende he werde sich mit sloen,
 
Dat he gerachde mit gelucke
 
Den eynen, dat van hoem eyn stucke
280[regelnummer]
Syn arm mit den swerde spranck.
 
‘Geselle’, sade he, ‘sworen gedanc
 
En macht yr me mit diere.
 
Man sal küme vinden die krude,
 
Die ertzedien sullen ure hude.’
 
 
285[regelnummer]
Due der vunffde geselle sach
 
Dat sijn geselle dar nydder lach,
 
Hadde he so groete voert,
 
Dat he sich sitzen ginck tzer vlucht.
 
Her Heinrich untbant den ridder dar.
290[regelnummer]
Due gingen sij hoem volgen noe.
 
Mer verre was he hon us/den oügen.
 
Den ridder, den sij[n] dougen
 
Sere derde, sade: ‘Here,
 
Dese quoet, al is he sere
295[regelnummer]
Gequetzt, he sal uns wysen wel
 
War die morder fel
 
Syn, off wir nemen hoem dat leven.’
 
Mijn here, her Heynrich, tzoech dat swert
 
Ende lacht hoem tzer vart,
300[regelnummer]
Ende der-genre rijep genäde.
 
‘Saet, e ich uch me schade,
 
Wilt yr mich leyden, dar ich all
 
Ure gesellen vinden sal?’
 
He sade: ‘Joe ich, here, bi/Gode,
305[regelnummer]
Al ist dat ich[t] doin node.’
 
 
 
DEr morder sat up sijn pert
 
Ende leyde den ridder tzu waude wert,
 
Ende quam up eyne valley gereden.
 
Mit-deme sagen sij dar beneden
310[regelnummer]
Eyne Cappelle mit eynen plackaet
 
Wael gemacht van prise, starck ind vast.Ga naar margenoot+
 
Der rouver sade: ‘Siet, yr heren,
 
Sal ich uch die woirheit leren,
 
So sult yr noch gesellen vinden.
315[regelnummer]
Koempt näre, dort irs uch genenden.
 
Ir sult nü gelden mijnen maüwe.’
 
‘Doch hais du den Eyrsten rouwe’,
 
Sprach mijn here, her Heinrich, ‘wys ich wel.’
 
Due rijepe der morder fel:
320[regelnummer]
‘Gesellen, Compt her uyss!
 
Sy sint her Comen sonder geluyt,
 
Die unse gesellen haint yr-slagen.’
 
Due dat die ridder sägen,
 
Worden sij vereirt harde sere.
325[regelnummer]
Due toech dat swert der vremde here
 
Ende [sluych] den-genen tzen tenden tzu,
 
Ende sade: ‘Wie sult yr ropen nü?’
 
Due quomen sij voer die Cappelle gereden,
 
En sagen mit hoesticheiden
330[regelnummer]
Vij morder uyss-springen,
 
Die sy mit den breidel vingen.
 
Her Heynrich wartz gram,
 
Dat man en mit den breydel nam,
 
En hueff dat swert in-de sluych den-genen
335[regelnummer]
Dat hoem dat houfft al gindartz hyenen
 
Viel van sijnen halskocke.
 
Due wintzelde he gelich eynen block.
 
Die ander werden sich harde sere
 
Ende der gude fremde here
340[regelnummer]
Sluych eynen ouch dar neder,
 
Dat he ginc numme rechte weder.
 
Her Heinrich he verdroich
 
Dat swert, dat he eynen noch sluych
 
Den hals mit den arm ave.
345[regelnummer]
‘Geselle, al weirt dat man uch geve
 
Guet, ir en wystet wie nemen.
 
Ich sal die ander noch irleemen’,
 
Sprach der ridder mit der manen.
 
Die ander, die sich noch wael wenen
350[regelnummer]
Werren, streden vromelich,
 
Ende slugen up her Heinrich
[pagina 22]
[p. 22]
 
Ga naar margenoot+Mengen slach sonder begeven,
 
En hedde Got gedäin, he were bleven,
 
De en beschüdde mit sijnre kracht.
355[regelnummer]
Her Heinrich, de serr vacht,
 
Haet dar noch ij gesellen doet.
 
Die ander tzwey hadden noch anxt groet
 
Ende vluwen achter en eyne posterne.
 
Her Heinrich, de hon volgde gerne,
360[regelnummer]
Erhoelde den eynen
 
Ende menreden van ij beynen.
 
Due sade he: ‘Geselle, cruyp henen.’
 
Des ridders knapen, die dit soegen,
 
Worens usser-mäyssen blyde.
365[regelnummer]
Her Heinrich volgde tzu den tzijde
 
Den anderen in mennich loch.
 
So lange he up inde neder sucht,
 
Dat he en vant, al wast späde,
 
Ende der-gen rijep genäde.
370[regelnummer]
‘Here’, sade he, ‘untfarmpt uch mijns!
 
Ich sal so vele uch geven des mijns,
 
Dat yr dar-up alle ure leven
 
Sult uch unthalden sonder begeven.’
 
Her Heinrich sade: ‘Dat sij.
375[regelnummer]
Nü kümetz aff inde gevet my.’
 
Der-gen sade, he deit gerne.
 
Due leyde he en en eyne posterne,
 
Ende wisde hoem silver inde gout
 
Ende ander chierheit mennich-faut,
380[regelnummer]
Laken, wijn inde koren,
 
Gelich die lude hadden verloren.
 
Bäken, ossen, orse, mule,
 
Niet en liessen sij sich untschulen.
 
He en besacht al-tzu-moel.
385[regelnummer]
Her Heinrich sade: ‘Loüff ind häle
 
Den anderen ridder dar boven.’
 
‘Gerne, ich ben so verschoven’,
 
Sprach der-gen, ‘tzu drover tzijt
 
Wort yr geboren, dat yr sijt
390[regelnummer]
Sus mijn meister inde mijn here.
 
Hedde ichs räet, ich hasde uch sere.
 
Mer neyn ich, ich en weitz wat doen,
 
Uch en is nyman untfloen,
 
Itz al erslagen up mir.Ga naar margenoot+
395[regelnummer]
Her ridder, saet, waer ir siet.
 
Mijn here untbüet uch, dat yr koempt,
 
Ir vindt hie bennen dat uch froempt,
 
Ir mogt wale sagen tzu deser tzijt
 
Quompt ir en desen strijt,
400[regelnummer]
Ende tzu unsen ungevalle
 
Syn unse gesellen doet alle.’
 
 
 
HEr ridder quam dar beneden
 
Ende bracht dar schoenheiden.
 
Her Heynrich he sade:
405[regelnummer]
‘Here, wer vinden gude gereide
 
Tzu essen wert, nü layst uns essen.’
 
‘En-truwen, gerne, want wir en wessen
 
Woe wir morgen vinden yet.’
 
‘En-trouwen, ir en missaet nyet’,
410[regelnummer]
Sprach der ridder van Lymbürch.
 
‘Spise die wir essen mogen.’
 
Die knechte woren wale en hogen,
 
Hadden wael yr gevoech,
 
Want sij vonden alles genoech.
415[regelnummer]
Sus sayssen sij end woren blyde
 
Ende gerast van den strijde.
 
 
 
HEr Heynrich sprach den ridder tzu
 
Ende vroegde hoem, wie
 
He queme an die mordeneren.
420[regelnummer]
‘Ich saint uch, here. Ich quam gevaren
 
Van Brabant wert, inde soude
 
Gerne varen, up-dat Got wolde,
 
tzu Triere in die stat,
 
Ende mach uch sagen umb wat,
425[regelnummer]
Off yrs selve nyet en siet vroet.
 
Der hertzoge van Loeren de duet
 
Den van der stat groese pijne,
 
Want he dwonge sij gerne tzu sijn
 
Under sijnen bruder, inde he sij dwonge
430[regelnummer]
Ende man den busschoff verdronge
 
Ende die heilge kirche al-tzu-moel.
 
Der-gen solde sij berichten wale.
 
Nü en willens sij is doen nyet,
 
So-wat hon dar-noe geschiet.
 
Ga naar margenoot+Dar-umb hait he die stat belegen
 
Mit mengen konen degen,
 
Die dar en sijnre hulpen sijn,
 
Ende mengen here van up den Rijn.
 
Dar is der koninc van Beheim,
440[regelnummer]
En der hertzoge van Oesterich mit hoem,
 
Der hertzoge van Beyeren, der greve van Bäre,
 
Ende van Lutzelburch der greve tzworen.
 
Sus sint sij bynnen sere verladen.
 
Muchte hon yman stoen en stade,
445[regelnummer]
Got soltz hoem lonen nü in-de echt,
 
Want sij striden up hon rechte,
 
Ende dar-wert hain ich wille.
 
Huden quam ich tzü mijnen unwille
 
Gereden en die foreist,
450[regelnummer]
Also help mich der heilge Geyst,
 
Als ich mich nyrgen en hude jhegen,
 
Due sij mit sporen quomen geslagen,
 
Ende mich, e ichs yet wyste, vingen
 
Ende sere misvoren gingen,
455[regelnummer]
Ende me noch sulden hain gedoin,
 
En were ich by uch nyet untgoin.
 
Here, nü west irt altzu-moel
 
Mijn geschien up inde dale.’
 
 
 
HEr Heynrich, de gehoirt
460[regelnummer]
Hadde des rijdders wort,
 
Sade: ‘Her ridder, tzwären,
 
Ich wille mit uch dar varen,
 
Up-dat yr mijnre geselschap gert.’
 
‘By Gode, here, ich hain sij wert’,
465[regelnummer]
Sprach der rijdder, ‘ich wille .u.
 
Dienen beyde vort inde nü,
 
Des hait yr thegen mich verdient,
 
Dat ich ben ure getruwe vrunt.’
 
Hie-en-bennen haven gessen
470[regelnummer]
Die heren, die wenich wessen,
 
We id tzu vorentz vergouden heeft.
 
Her Heinrich sade: ‘En leeft
 
Man, de meir eynge sake
 
Begert, were [ich] tzu gemake
475[regelnummer]
Mijn pert, dan ich tzu sloepen duen.’Ga naar margenoot+
 
Der ridder antwerde due:
 
‘By Gäde, geit lygen slopen.
 
Ich sal wale mijnen knapen
 
tzu uren perde doin nemen ware.’
480[regelnummer]
Her Heinrich sade offenboer:
 
‘So wille ich ligen nydder.
 
Alst tzijt is, roept mich weder.’
 
Du ginck he nydder-ligen slopen.
 
Tzu sijnen perde sägen die knapen,
485[regelnummer]
Ende goven hoem koeren ind heuwes genoich.
 
Dat was wale sijn gevoech,
 
Want id en tzwey dagen koeren en atz.
 
Die knapen, die ouch woren mas,
 
Gingen slopen en der ridder mede.
490[regelnummer]
Nü mirket wat der rover dede,
 
De so hadde genäde gebeden.
 
He quam mit behendicheiden
 
Tot dar her Heinrich lach,
 
Ende nam sijn swert inde hueff eynen slach,
495[regelnummer]
Ende woende hoem aff-sloen den hals.
 
Der ridder hadde me gevals
 
Ende untspranck inde sach den-genen
 
Mit den swerde, inde woende henen
 
[Der-gen] sich machen inde vlien.
500[regelnummer]
Mer her Heinrich volgde hoem mit-deme,
 
Ende erhoelden weder
 
Ende slügen mit den schilde dar nydder.
 
Due nam he hoem dat swert usser hant
 
Ende machde dar-aff eynen trauwant
505[regelnummer]
Ende sluych hoem aff die hende beyde.
 
Due he id gedoin hadde, he sade:
 
‘Sage, rebaüt, wie weirstü so kone,
 
Dat du dich pyndes dit tzu doin?’
 
‘By Gode, here, icht saint .u.
510[regelnummer]
Alwege hain ich wentz nü
 
Cone geweist en mordoet,
 
Ouch hain ich geweist eyn quoet,
 
Dar-noe ist mich wale comen.
[pagina 23]
[p. 23]
 
Ga naar margenoot+Ir hait mich mijne gesellen benomen,
515[regelnummer]
Die hie machden dese Cappelle.
 
Nü en is mich bleven en-geyn geselle
 
Ende selve hain ich die hende verloren.
 
Dat sain ich uch wale tzu voeren,
 
Ir mogt van gelucke sprechen,
520[regelnummer]
Dat yr nyet en siet durch-stecken.
 
Nü vart als yr wilt, id is dach,
 
Ende vuert mit uch ure bejach.
 
Mich layst ir mit druefheide.’
 
Due weckde he mit hoestheiden
525[regelnummer]
Den ridder inde sijne knapen,
 
Die noch harde vaste sliepen.
 
Due stonden sij up ind nomen dat guet,
 
Ende doeden laden mit der spuet,
 
Ende vuerdent mit hon en-wege.
530[regelnummer]
Godt geve den nüwen ridder sege,
 
Want he en begerdes nyet.
 
Der ridder sande id mit genende
 
Tzu huyss wart mit eynen gartzoen.
 
Her Heinrich vroegde, wat he doin
535[regelnummer]
Wolde. He antwerde: ‘Tzworen,
 
Ich wille mit uch tzu Triere varen
 
Ende ure geselle wesen.’
 
Der ridder antwerde mit-diesen:
 
‘By Gode, here, ich diene uch gerne.’
540[regelnummer]
Due liessen sij die posterne
 
Ende reden en-weych.
 
Der ridder sade: ‘Dat uch Got sege
 
Geven müyst, saet mir,
 
Here, willich ure name sy,
545[regelnummer]
Dat icht doch tzer ander tzijt
 
Mach vertzellen, we ir sijet
 
Sagen moege ind uren name.’
 
Her Heinrich, de sonder blame
 
Alwege was, sade: ‘Wilt irt wetten?
550[regelnummer]
Heynrich so ben ich geheissen,
 
Van Lymburch des hertzogen kijnt.
 
Nü saet mich ende hel/des twijnt,
 
Wie dat ure name sij.’
 
Der ridder sade: ‘Man heyst mirGa naar margenoot+
555[regelnummer]
Her Arnot van Ardennen.
 
by Gode, queympt ir noch darwert henen,
 
Ich sulde urs noch harde blyde wesen.’
 
Due reden sij en-weich mit-diesen
 
Den dach alle bis tzen ovende tzü,
560[regelnummer]
En eyn stede-kijn dat Biddeburch hiesch.
 
Dar bleven sij sonder verdriet
 
Ende vernomen ouch dat,
 
Dat die van Triere uss der stat
 
Woeren gevaren tzu eynen stride.
565[regelnummer]
Ende die van buyssen up die ander sijde
 
Dreven sij widder en mit kracht,
 
Ende volgden hon bis up hon grachte.
 
Dar untfingen die van der stede
 
Schade die hon swoer dede.
570[regelnummer]
Due her Heinrich dat verstonde,
 
Sade he: ‘Here, ducht uch guet,
 
Wir souden mit den van bennen varen,
 
Dat recht is mit hon.’ ‘Jäe wir, tzworen’,
 
Sprach her Arnout, ‘ich raet wel.’
575[regelnummer]
Die nacht hadden sij spel
 
Ende sliepen mit gemaeke,
 
Hon en gebrach egeyn sake.
 
 
 
DEs morgens, due der dach untspranc
 
Ende die lewerke sanc,
580[regelnummer]
Stonden up die ridder beyde
 
Ende deden legen yr gereide
 
Ende säyssen up mit der vart.
 
Her Arnot sade: ‘Here,
 
Wer en dorven onss ylen nyet sere,
585[regelnummer]
Wir sijnre en vier milen by.’
 
Her Heinrich sade: ‘Saet my,
 
Is die stat al umb belegen?
 
Ende ouch en wilger wegen
 
Wir sullen mogen ynne?’
590[regelnummer]
Her Arnout de antwerde mit synne:
 
‘Here, en dis/sie van der stat
 
Ga naar margenoot+Loüft eyn wasser, en dat
 
Hüet van Lutzelburch der greve,
 
De dar quoet were bryngen ave,
595[regelnummer]
Ende mit hoem der greve van Bäre.
 
Mochte wir ouch tzu wasser yn-varen,
 
So müyst wir van boven en-komen,
 
Anders wert id onss benomen.’
 
 
 
HEr Heinrich antwerde due
600[regelnummer]
Gerade den rijdder tzu,
 
En sade: ‘Dit en mach nyet geschien.
 
Sy sullen mich durch hon varen sien,
 
Ich [wille] tzu recht dor hon riden.’
 
‘Jäe here, wilt ir dan mit striden?’
605[regelnummer]
Sade mijn here Heinrich Arnot, ‘Wat saet ir dan?’
 
‘Jäe ich, off mirs Got gan,
 
Ee ich ummer kome in die stat.’
 
‘Here, wat hulpe uch dat?
 
Dat queme uch tzu cleynre baeten.
610[regelnummer]
Ure leven sult ir snell laeten.’
 
‘En-trouwen, dat werde geaventürt.
 
Deme nyet en süyrt, nyet en süyt.
 
Ich salt ummer aventüren.’
 
‘Here, dat müys sijn tzu guder uren,
615[regelnummer]
Ende unse Here müys uch bewaren.
 
En-trouwen, ich en dar mit uch nyet varen.
 
Ich wille varen van boven ynne.’
 
Her Arnout hadde droven synne,
 
Dat der ridder woüde varen
620[regelnummer]
Jhegen so mengen muderbären,
 
Mer bat Goede unsen Here,
 
Dat he hoem behuet lijff ind ere.
 
Der ridder vuer boven en-wege,
 
Ende mijn here, her Heinrich, den Got geve sege
625[regelnummer]
Müysse, vuer tzu rechte.
 
Mit-deme untmüde he ij knecht.
 
Dat Eyrste dat sij den ridder vernomen,
 
Groeten sij en ende saeden:
 
‘Here, Got müys uch geleide.’
630[regelnummer]
‘Kinder, des loen uch Got unse Here,
 
Dat uch Got müys geven ere.
 
Wie steyt Nü dar int/herre?
 
Steyt id altzijt tzu der werre,
 
Off die van bynnen uss-quemen?’
635[regelnummer]
Due die knechte dat vernomen,
 
Saden sij: ‘Here, by Gode, jaet,
 
Ich wene dat dach noch nacht en stäet,
 
Man en vendt dar lude genüich bereyt,
 
Sonder also vele alst nü steyt,
640[regelnummer]
Umb-dat van Lutzelburch der greve
 
Haet sij alle doin ligen ave,
 
Ende doen essen mit hoem.’
 
Der ridder sade: ‘Als ich verneme
 
So ist nü en den essen-tijt.
645[regelnummer]
Nü saet mich tzer guder tzijt,
 
War ist dat sij vergadert sijn?’
 
‘Here, by der trouwen mijn,
 
Siet ir die tenten alle vier,
 
Ende up ygelich eyne banyere
650[regelnummer]
Van lasure, dar düre varen
 
Wijs veschen, oft strijpen weren,
 
Mit eynen lewe van kele roet?
 
By den Here de mich geboet,
 
Dar essen sij mit groesser eren,
655[regelnummer]
Ende en die meyste die meiste heren.’
 
 
 
Due her Heinrich dat verstonde,
 
Wart he blide en sijnen müyt
 
Ende beval tzu Goede die kindere,
 
Ende vuer geraede dar henen
660[regelnummer]
Bys dar dat herre as,
 
Nyet eynen boegen-schot van/der stat.
 
Dat docht hoem sijn gevoech wale.
 
Sonder tzu sprechen eynge tzale
 
Vuer he bis en die meiste tente.
665[regelnummer]
Geckheit groet inde genent
 
Dede he dar-ain en-troüwen.
 
Der heren, de alles rouwen
 
vergessen waeren, [ind] woren blyde.
[pagina 24]
[p. 24]
 
Ga naar margenoot+Ende her Heinrich up die ander sijde
670[regelnummer]
Mirkede waele die meiste heren.
 
He reyt vort sonder keren
 
Ende sade: ‘Her heren, dor wat
 
Liet yr hie voer dese stat?
 
Umb-dat yr Got wilt onterven.
675[regelnummer]
Ir müyst id läyssen of besterven.
 
Nüe siet wale, willich mickt uch tzu doen?’
 
Due antwerde der ridder kone:
 
‘Wat kompt unss dis calengieren?
 
He mach sich selver licht schoffieren.
680[regelnummer]
Man jagen en-weych sijnre verede.’
 
Due her Heinrich dit hoirde, idt derde
 
Hoem usser-mäyssen sere,
 
Ende sade: ‘By Gode, her greve, here
 
Van Lutzelburch, ir müyst mit mir
685[regelnummer]
En die stat, off yr
 
Sult mich lesterlich untbliven.’
 
Mit metzen inde mit knyven
 
Worpen sij nä hoem alle,
 
Ende he greyp by gevalle
690[regelnummer]
Den greve van Lutzelburch daer he sat
 
Mit der tessen, weme dat
 
Lieff off leit tzu sien was,
 
Ende leiden, alz ich las,
 
Vor hoem tzu-wers in dat artsoen.
695[regelnummer]
Due sluech mit sporen der baroen
 
Vast tzu der stat wart,
 
Ende gen her wart tzer vart
 
Al en roeren, ind sij vingen
 
tzen woipen, due sij soegen brijngen
700[regelnummer]
Van Lutzelburch den greve aldoe,
 
Ende volgden hoem alle tzu,
 
Mer he sluech sere mit spoeren,
 
Des hadden sij en balde verloren.
 
Die van/der stat, die en komen
705[regelnummer]
Sägen, haddent balde vernomen
 
Dat he sere die stat begert,
 
Ende liepen gerade dar-wert
 
Ende liessen den ridder ynne.Ga naar margenoot+
 
Sere blide umb yr gewen
710[regelnummer]
Woren die porteneir van der stat.
 
Mennich-warff man tzu Gode bat,
 
Dat yn Got gesterken müys.
 
Der greve, de up sijne vüyss
 
Bleyff onder die porteneir stoin,
715[regelnummer]
Bat hon inde maende,
 
Dat sij hoem misdeden nyet.
 
Her Heinrich sade: ‘Watz geschiet,
 
Man sal uch doin alle ere,
 
Des hoff ich ain unsen Here.’
720[regelnummer]
‘Dan salt’, saden die heren due,
 
Die dar woren komen tzu.
 
Her Heinrich inde der greve,
 
Dar genoych tzu sagen is ave,
 
Worden eyrlich in[d] die stat untfoin.
725[regelnummer]
Ende alle die lude wysten soen,
 
Dat dar eyn ridder komen were,
 
De uss den her offenboir
 
Den greve van Lutzelburch untfoirde.
 
Id docht hon coenheyt inde burde,
730[regelnummer]
Dat eynich [ridder] so dede.
 
En die schoenste herberge van der stede
 
Deden sij den ridder herbergen due.
 
Mit-deme quam der busschoff tzu,
 
De in harde wael untfinc.
735[regelnummer]
Mennich minsche dar ginck
 
Umb tzu sien den ridder kone.
 
Der busschoff sade: ‘Wir haddens tzu doen,
 
Here, wale dat ir her quoempt,
 
Want, by mijnre truwen, ir en vernoempt
740[regelnummer]
Nye dat unrecht dat man unss ain-sueckt.
 
Nü dunckt mich, dat Got uns rucket,
 
Ende haet unss tzu troest .u.
 
Gesant, des gelouve ich nü.
 
Nü saet uns, here, dat uch Got lone,
745[regelnummer]
Synt dat unss steyt sus unschone,
 
Ga naar margenoot+Wat raeder uns ain tzu goin?
 
Hie lijt mit menge schone vaen
 
Der hertzoege van Loeren ind sijn bruder,
 
Die sich pynen, Goede ind sijnre muder
750[regelnummer]
Jemerlich [tzu] unt-erven hier.’
 
Due antwerde der ridder fier:
 
‘Here, [hie] is tzu desen mäle
 
Der greve van Lutzelburch. Ich rade waele
 
Dat wir en synden umb die sone,
755[regelnummer]
Ende he is sich wilt pynen tzu doen,
 
Ende läyst yn varen sijnre verde.
 
He is eyn man van so guden arde.
 
Idt sal ons me tzu baten komen
 
Dan wir guet hedden genomen
760[regelnummer]
Ende wir en bedden geschat sere.
 
He is genüich en sere
 
Ende sal ons unsen wille doin.’
 
Der büsschoff antwerde den baroen:
 
‘Düet dar alle uren wille mede,
765[regelnummer]
Wir willent wale, wir van der stede.’
 
 
 
HEr Heinrich sprach due
 
Den busschoff van Triere tzu:
 
‘Here’, sade he, ‘duet dan untbieden
 
Die gemeinde mit richen luden,
770[regelnummer]
Ende laest mant hon ouch verstoen.
 
Dünckt id hon dan guet gedoen,
 
So mach[t] mant wale doin tzu bat.’
 
Der busschoff de untboet die van der stat,
 
Ende sij quomen al/soen.
775[regelnummer]
Düe liest hon der busschoff verstoin,
 
Ende sade hon eyne sermone
 
Van unsen Here, de yn den trone
 
Sit, inde nochtan al versiet
 
Wat en ertrich geschiet.
780[regelnummer]
‘Her heren’, sade he, ‘ir wist wel,
 
Dat unss der hertzoge fel
 
Haet belegen mit unrecht
 
Mit alle gader sijn geslechte,
 
Dar wir quolich mogen weder.
785[regelnummer]
Nu haet unss Got versien hie nederGa naar margenoot+
 
Ende haet uns gesant eynen man,
 
De wale ain die wopen kan.
 
De untfürde uss den her
 
Den greve van Lutzelburch sonder werre,
790[regelnummer]
Ende haet en ons bracht al hier.
 
Nü reyt uns der ridder fier,
 
Dat wir den greve läyssen varen,
 
Ende he sich pyne sonder sparen,
 
Wie he uns den vrede gebringe.
 
795 Deit he id ind wael verginge
 
Dat sij, en deit he is nyet,
 
He en sal uns selve geyn verdriet
 
Doen, ende sal doch sijnre verde
 
Varen, he is van so guden arde
800[regelnummer]
Komen, ind sal tzu huys wart tzijen.
 
Ende als dit die ander sien,
 
Dat wir hon doin so vele eren,
 
Sullen sij mede tzu huys wart keren.
 
Dit reyt he uch, heren van der stat,
805[regelnummer]
De eyn besser weys, sage dat.’
 
Due die gemeynde dat verhoirde,
 
Riepen sij mit eynen monde:
 
‘By Goede, idt dunct ons wael gedoin.
 
Wir willent alle mit ain-goin.
810[regelnummer]
Wat ons reyt der ridder kone,
 
Dat sijn wir alle bereit tzu doen.
 
Wir willen bis in/den doet.’
 
Gerade man den greve untboet,
 
Ende he quam altzu-hant
815[regelnummer]
Al-dar he die heren vant.
 
Due hiesche man yn willekome.
 
He antwerde: ‘Got geve uch frome.
 
Ir heren, wat begert yr des mijns?
 
Ich ben bereyt en willich sens
820[regelnummer]
Ir begert tzu quiten my.’
 
Her Heinrich, der ridder fri,
 
Sade: ‘Her greve, ich sain uch dat,
 
Dat die heren van der stat
 
Urs guetz nyet en begerren,
[pagina 25]
[p. 25]
 
Ga naar margenoot+Mochten sij alle yre rechte weren,
 
Dar sij alle [umb] tzu sterven dencken,
 
Ir sij sij sich yet laeten mijncken
 
Dat sij begeren boven all.
 
Mich dünct, dat man uch laesen sal
830[regelnummer]
Ungeschat henen varen.
 
Ouch so bidden sij uch tzworen,
 
Dat ir, dorch die ere van Goede,
 
Sijn wilt hon getruwe boede
 
tzu den hertzoge inde tzü sijnen bruder,
835[regelnummer]
Dat sij nemen raet vroeder,
 
Inde Gode läten sijns rechtz gebruken.
 
En kondt yr sij nyet berichten,
 
So bid ich uch, dat ir keyrt
 
Ende laest sij ungequetseirt,
840[regelnummer]
Ende siet doch hon guet nagebure,
 
Ende blyven honne stüre.
 
Die hertogen muyssen urs tzu doin
 
Al-wege ham, ridder kone,
 
Ende ir hons ouch under-wilen.
845[regelnummer]
Hier-mit laessen sij uch rijden.’
 
 
 
Mit-desen antwerde der greve:
 
‘tzu guder tzij kome ich ave
 
Mijns gevenckenisse, dunckt mir.
 
Her ridder, ich bidde uch, dat yr
850[regelnummer]
Mit mich [wart] tzen hertzogen nü.
 
Up mijn geleide so neme ich u,
 
Ende nempt ij porter uss der stat,
 
Ende vernempt, wie inde wat
 
Ich den hertzoge sagen sal.
855[regelnummer]
By den Here, den wir all
 
An-beeden, ich sal die tale
 
Hon allen sagen so wale,
 
Datz uch sal haven wonder groet.’
 
‘By den Here, de mich geboet’,
860[regelnummer]
Sade mijn here, her Heinrich, ‘ich vare mede.’
 
tzwey porter van der stede
 
Nam he mede inde vuer van dar.
 
Sy voeren alle offenboir
 
Bijs van Lutzelburch des greven tente.
865[regelnummer]
Got laes sij keren sonder schinte.
 
Der greve was harde wael untfoin.
 
Man vroegde hoem, wie he untgoinGa naar margenoot+
 
Were also geren[ck]ligen,
 
Ende off he groess schetzinge
870[regelnummer]
Hedde geloeft, dar he sich mede
 
Hed gequijt van der stede,
 
Ende off dat der-selve ridder were,
 
De en untfoirde offenboir.
 
 
 
DEr greve antwerde soen:
875[regelnummer]
‘By Gode, mich en is en die stat gedoen
 
Nyet dan guet ind alle ere,
 
Des ich mich belove sere,
 
Nä-deme mich was ergoen,
 
Ende dis ridder haet gedäin
880[regelnummer]
An mich sere sijne edelheide,
 
So duent die portzer van der stede.
 
Sij en bäden mich nyet dan eyne sake,
 
Off ich mücht, dat ich make
 
Thegen den hertzoge yren vrede
885[regelnummer]
Ende honnen pays, ind hier-mede
 
Liesen sij mich henen varen.
 
Du brachte ich sij mit tzworen,
 
Dese heren, up mijn geleyde.
 
Were yman de hon missdede,
890[regelnummer]
Siet sieker des, dat hy
 
Alle dat-selve dede my.’
 
Due der greve van Boer dat had vernomen,
 
Dat van Lutzelburch was komen
 
Der greve, was he blyde,
895[regelnummer]
Ende reyt darwert tzu den selven tzijde
 
Ende untfingen blydelich.
 
‘By Gode’, sade he, ‘den ich wike,
 
al dat her haet umb ure sake
 
Sere geweyst tzu ungemake.
900[regelnummer]
En wilger wijss sit yr untgoin?’
 
He vertalt id hoem inde also soen
 
Sade he: ‘By onsen Here,
 
Nü haint sij mit doegden sere
 
Uns allen verwonnen nü.
905[regelnummer]
Nü wille ich varen mit uch
 
Ende hon ouch [helpen] tzer sonen.’
 
Due untfinc he wael den ridder kone,
 
Ga naar margenoot+Ende boet hoem sijnen dienst sere.
 
Her Heynrich, der here,
910[regelnummer]
Danckdes hoem widder sere:
 
‘Ir heren, durch ure edelheyde,
 
Helpt den van der stat umb Goede.
 
Der hertzoge de mach sij node
 
Underdäin willen mit unrecht.’
915[regelnummer]
Der greve van Bäre sade: ‘Ich slecht
 
Den-genen den doegt verwint.
 
Die porteneir en woren nyet kint
 
Die woren blyde due der greve
 
Vart en-weych, kompt is ave,
920[regelnummer]
Id is nü me dan tzijt.’
 
Her Heinrich sade: ‘Yr sijt
 
Wael beroeden, dat dunckt mir.’
 
Mit-diesen so reden sij
 
Tzu den hertzoge wart over dat waesser
925[regelnummer]
Mit eynen schiffe, dä [sij] en sayssen
 
Mit den greve ridder vele.
 
Sy voeren en-weich mit spele,
 
So verre bis sij tzen hertzoge quomen.
 
Dat eyrste dat sij [en] [sij] vernomen
930[regelnummer]
Grüeten sij en hoeschlich,
 
Ende he hiesch sij gerencklich
 
Willekomen wesen.
 
Der greve van Lutzelburch sprach he mit-desen:
 
‘Here, wie siet yr untgoin
935[regelnummer]
Usser stat, dä yr gevoen
 
En woert mit misvalle gevüert
 
Ende unlange hait dar-yn gedurt?
 
Dat wondert mich harde sere.’
 
‘Id en darff’, sade he, ‘hertzoge here,
940[regelnummer]
Die lude däden mich me eren,
 
Des ich hon dancke ummerme
 
Mit allen recht wessen mogt.
 
Sij en wolden van [mich] egeyn guet
 
Dan ich umb die sone spreke
945[regelnummer]
Ende ir sij liest mit gemache.
 
Dar-umb so bid ich uch vruntlige,
 
Dorch unsen Here van hemmelrich,
 
Dat yr sij layst tzu vreden komen.
 
Sy en haint uch nyet genomen
950[regelnummer]
Ende yr sueckt hon unrechte ain.’Ga naar margenoot+
 
‘Id schijnt waele dat yr honre genäden,
 
Her greve, wart. Yr helpt hon wel.
 
Sij behüeffen tzu haven el
 
Dan taelman, sullen sij untsitten.
955[regelnummer]
Ich sal e toünen eyn swertz hitzden
 
Ende des wenters kalde vij werff,
 
By den Here de en starff,
 
Off ich hains mijnen wille’,
 
Sprach der hertzoge. ‘Nü swiget stille,
960[regelnummer]
Here, her greve, des bid ich uch.
 
Wir haint hie al bis nü
 
Belegen dese stat inde sullen keren
 
Dorch eynen man, ind sullen keren.
 
Dat en dede ich umb geyne have.’
 
 
965[regelnummer]
DEr greve van Lutzelburch sprach due
 
Den hertzoge van Loeren ouch tzü,
 
Ende sade: ‘Yr haet unrechte groet,
 
Die lude blyven e alle doet
 
Ee sij en hant gingen,
970[regelnummer]
Anders-sijns müyst yr sij dwyngen
 
Dan mit ure hoger tzalen.
 
Ir mogt ure wort wale smalen
 
Ende merren [ure daet] off yr kondt,
 
Mer ee yr eyne portze gewont,
975[regelnummer]
Sij sulde uch Costen ee[r],
 
Guetz ind volcks voel meir
 
Dan yr wynnen solt ain die stat.’
 
Der hertzoge sade: ‘Siet ir mat,
 
Her greve, so vart tzu huyss wart rüsten.
980[regelnummer]
Ir wilt nü guden tijt kiesen,
 
Dor-dat uch eyn ridder vinck
 
Under ure lude, ind untginck,
 
Des mogt yr uch sere schamen,
 
Man salt uch ummer blamen.’
985[regelnummer]
‘By Gode, her hertzoge, yr saet woer,
 
De mich vinck, besieden dä.
 
He haet uch harde wale besien,
 
Ir sult hoem lesterlich untflien,
 
Mach he uch krigen tzu eynger stede,
990[regelnummer]
He duet uch dat-selve, dat he mich dede,
[pagina 26]
[p. 26]
 
Ga naar margenoot+Ende datz uch mere unere
 
De nü wilt sijn eyn so groese here.’
 
Der hertzoge sade: ‘Jae, is he dat?
 
He en keirt nummer en die stat,
995[regelnummer]
Ich bereyden so got-weyss.’
 
‘He sal, ist uch lieff off leyt,
 
He sal mit unss widder varen
 
Ungeschat’, sade der greve van Bären,
 
‘Ende nummer en wert so kone,
1000[regelnummer]
Dat yr uch pijnt hoem tzu misdoen.’
 
Der hertzoge sprach mit-deme:
 
‘Ich sal en mit den ougen sien
 
Den-genen de mich sal untfüeren.’
 
Due rijep he tzu derre uren:
1005[regelnummer]
‘Vangt tzen wapen, ir heren,
 
Laest sien, sal he uns untkeren?’
 
Der greve van Lutzelburch sede:
 
‘Den ridder bracht ich up mijn geleide
 
Ende sal yn widder hennen vueren,
1010[regelnummer]
Off ich sal dar-umb aventuren
 
Lijff ind guet, bij onsen Here.’
 
Der hertzoge, de sich tzornt sere,
 
Sade: ‘Her greve, tzworen ir en sult.’
 
Die-wile dat durde dat geschelt,
1015[regelnummer]
Wapende sich mennich degen
 
Ende her Heynrich, de geswegen
 
Noch hadde, sade: ‘Her greve,
 
Kome wir des scheldens ave
 
Ende laest uns varen tzu uren luden wert.
1020[regelnummer]
Ich hain noch wopen ind swert
 
En gesonde, God haves danck.
 
Noch en ben [ich] ouch nyet so kranc,
 
Dat ich sij tzu sere untsien.
 
Mer doch is besser dat ich vlien
1025[regelnummer]
Dan ich alleyn mit cleynre gewerre
 
Begonste tzu vechten thegen dat her.
 
Den hertzoge untsien ich also wenich guet,
 
Tzworen, als he mich duet.’
 
 
 
Nu willen die heren vechten goin.
1030[regelnummer]
Der hertzoge vinck tzen wapen soen
 
Ende alle sijne lude got-weyt.
 
Der eyrste de dar was bereyt
 
Was der hertzoge van Oesterich.Ga naar margenoot+
 
He en die sijne quomen hoeschlich
1035[regelnummer]
Ende reeden den here[n] nä.
 
Die heren vonden, dat is woer,
 
Hon schiff beydende nä hon.
 
Den hertzoge, deme sijn sen
 
Sere stonde umb wale tzu doen,
1040[regelnummer]
Was allet ney[f]st den ridder kone,
 
Ende riep: ‘By Gode, yr blyft hier.’
 
Als dat hoirde der ridder fier,
 
Sade he: ‘Geit ent/schiff, ir heren.
 
Hie kompt eyn, de mich keren
1045[regelnummer]
Wilt doin, ind is wel gereden.
 
En-trouwen entflien ich hoem heiden
 
Ich sal wesse wes he begert.’
 
Der ridder track sijn swert,
 
Also as he stonde tzu vuess,
1050[regelnummer]
Ende quam en des hertzogen gemüet
 
Ende vragde hoem, wat hoem derde.
 
‘Ich wille sien meister van uren swerde
 
Ind uch selven vueren mit mir.’
 
‘By Gode, hertzoge, so siet yr
1055[regelnummer]
Dunct mich harde unberaden.
 
Het solde mich alle mijn leven schaden,
 
Geve ich uch van mijnen hoer uss mijnen kop,
 
Ende ich also vele tzu mijn belocke.
 
Mer ich weyss wale, dat irt duet
1060[regelnummer]
Umb-dat ir mich siet zu voet
 
[ben], inde wilt mich ure pert geven.’
 
Der hertzoge, de sijn leven
 
Van eirgeit woende laesen,
 
Sade: ‘Ich müyss mich selve hassen
1065[regelnummer]
En wolde ich dit nyet gerade wrechen.
 
Hüet uch ridder, ich sal uch stechen.’
 
Der ridder [sade]: ‘Als yr wilt.’
 
He warp vür sich sijnen schilt,
 
Ende der hertzoge van Oesterich
1070[regelnummer]
Quam gereden krechtlich
 
En stac dar-up mit den sperre.
 
Der ridder, de sijns gerre
 
Hadde groet, hueff dat swert
 
Ende sluech tzen hertzoege wert
 
Ga naar margenoot+Up den arm mit guder trouwen,
 
Dat he hoem al mit der mouwen
 
Ende mit den sper viel dar nydder.
 
Der hertzoge woende keren wider,
 
Mer der ridder untmoeden echt,
1080[regelnummer]
So-dat he alle recht
 
Ter erden viel al mit den perde.
 
Der ridder, de[s] des pertz begert,
 
Lieff dar-tzu ende spranc dar boven.
 
Syne aventure begonste he tzu loven.
1085[regelnummer]
He sade: ‘Yr heren, vart en-wege.
 
Also geve mich Got sege,
 
Als ich al hie in die stat wille varen.’
 
‘Neyn here’, sprach der greve van Bären,
 
‘Wye wilt yr varen en ure doet?
1090[regelnummer]
Wir sullen gerade die Mosel lijden
 
Ende den moge wir en die stat rijden.’
 
‘By Gode, here, ich en doins nyet.’
 
Mit deme worde he komen siet
 
Eynen here al tzu hoem wart.
1095[regelnummer]
Konlich ind unverveirt
 
Reyt he hoem tzu gemüde,
 
Ende stacker ij under die vuese.
 
So dede al-dar tzer stede
 
Den derden ende den vierden mede
1100[regelnummer]
En dor-reyt sij koenlich
 
Der here van Oesterich.
 
Due quam der coninc van Beheym
 
Ende van Beyeren der hertzoge mit hoem
 
En hon volc gemeynlich.
1105[regelnummer]
Nu müs Got her Heinrich
 
Tzu staden stoin, he haitz tzu doen.
 
Doch werde he sich als eyn ridde[r] koene
 
Ende sluech mengen tzer doet.
 
Due wart der strijt groet
1110[regelnummer]
Dat he der stat sere begerde,
 
Ende reyt dar-hene mit den perde
 
Wat he rijden mocht.
 
Den coninc van Beheym docht
 
Dat he hoem lesterlich untfüer.
1115[regelnummer]
He sluech mit spoeren inde swoer
 
Dat he yn sulde widder doin keren.Ga naar margenoot+
 
Alleyn vüer he vür die ander heren
 
Meir dan eynen bogenschotte verre,
 
Des he sent wart erre.
1120[regelnummer]
He riep: ‘Verreder, gelottoen,
 
Alsus en siet yr mich nyet untfloen.
 
Ir müyst mit mich widder-keren.’
 
Der ridder hoirt die stymme des heren
 
Ende sade tzu hoem selven soen:
1125[regelnummer]
‘Dis is den sijnen tzu verre untgoin,
 
[Al] [ich] wille sijns [beyden] al hier.’
 
Mit-deme quam der coninc fier
 
Up heren Heinrich gereden,
 
Dat sijn sper tzu menger stede
1130[regelnummer]
Up sijnen schilt tzu stucken brach.
 
Her Heinrich, de sijn gemach
 
Bat versach dar he soude liden,
 
Bevingen umb beide sijne sijden
 
Ende lacht in up sijn pert vür hoem.
1135[regelnummer]
He pynde sich nyet tzu varen slemp,
 
Mer recht he henen vlo,
 
Nä sijn beste, tzer statt tzü.
 
 
 
Die porter, die versägen
 
Sus sere den ridder jagen,
1140[regelnummer]
Wopenden sich ind vueren [hoem] jhegen.
 
Mit mengen stoutzen degen
 
Quomen sij jhegen hoem uyss.
 
Her Heinrich, de dit geluyt
 
Hoirde, was usser-mäyssen blyde,
1145[regelnummer]
Ende sade: ‘Her coninc, van desen stride
 
Haet yr ure blijtschaff verloren.’
 
So lange sluych he mit sporen
 
Dat he vüre die porten quam,
 
Dar he gesellen vele vernam
1150[regelnummer]
Die sijns harde blijde woren.
 
He tzalt hon wie he hedde gevaren,
 
Ende bat hon dat sij den coninc hielden,
 
Ende die mit hoim keren wilden,
 
Dat sij id deden tzer guder tzijt.
[pagina 27]
[p. 27]
 
Ga naar margenoot+He wolde widder in/den strijt.
 
Die porteneir antwerden van der stede
 
Dat sij alle woelden mede.
 
Den coninc sanden sij en die stat.
 
Der ridder de noch nyet strijtz sat,
1160[regelnummer]
reyt den hertzoge tzu gemüte
 
Van Beyeren, den he under die vüese
 
Gerade dede dar nydder-vallen.
 
Sus wart he bestanden van hon allen
 
Syne lude krachtelich.
1165[regelnummer]
Mer die porter [die] vromelich
 
Beschüdden den ridder kone,
 
De gelich eynen lewe
 
Streyt sere mit willigen leden,
 
Ende sluych mengen mit geradeheiden
1170[regelnummer]
Hende aff, houft aff, ind vüese.
 
We hoem quam tzu gemüde
 
Müyst des sijns dar läyssen yet.
 
He en sparde nyman, nyman nyet.
 
Nyman en konde hoem entsincken
1175[regelnummer]
Noch geliden sonder wyncken.
 
 
 
Dat herr dat allet en rämüre wart,
 
Quam gereden mit erre vart
 
Her Heinrich tzu gemoete,
 
De sij untfinc harde unsüete
1180[regelnummer]
Ende slüger mengen tzer doet,
 
Al wast dat hoem nyet en besloet,
 
Want sij en verre achter doeden.
 
Die van der stat stonden hoem en staden
 
Harde willentlich,
1185[regelnummer]
Mer sij worden crechtlich
 
Widder gedäin bynnen die müre.
 
Her Heinrich, den [die] aventure
 
Docht harde quolich goen,
 
Sach noch sere mit sporen sloen
1190[regelnummer]
Den hertzoge van Beyeren tzu mure wart,
 
De harde sere begert
 
Te wrecken sijn eyrste val.
 
Her Heinrich, de all
 
Jhegen al tzu setten begert,Ga naar margenoot+
1195[regelnummer]
Reyt haestlich zu hoem wart,
 
Ende nam en die hant eyn sper.
 
Der hertzoge, de sijns gerde
 
Groeten hadde, voer hoem jhegen
 
Coenlichen as eyn degen,
1200[regelnummer]
En gerachden up den schilt,
 
Dat he tzu sijnre ungewilt
 
Hoem ain-verde al-tzu-moel.
 
Her Heinrich, de[n] [he] altzu-moel
 
tzu ponten [gerachde], gerachden weder,
1205[regelnummer]
Niet tzu hoge noch tzu neder,
 
Mer rechte en die borst voere,
 
Dat hoem up die ander sijde doer
 
Dat sper-yser gewaden quam.
 
‘Her hertoge, yr siet tam
1210[regelnummer]
Worden, dunckt mich’, sprac der here.
 
‘Ich wane uch dert herde sere,
 
Ir nygt so ter erden wart,
 
Mich dunckt yr ure gesellen gert.
 
Ich wille varen en die stat.
1215[regelnummer]
Ende hedt Gode dat sijn geläeten.’
 
Her Heinrich vuer sijnre strayssen,
 
Ende der hertzoge viel [widder] neder doet.
 
Des hadden dye syne ruwe groet.
 
Her Heinrich vuer in/die stat.
1220[regelnummer]
Die porter vernomen dat
 
Ende untfingen harde blydelich.
 
Die Beyeren nomen den hertzoge rijke
 
Ende drogen tzu sijnre tenten wart.
 
Al dat her wart dar-aff besweirt
1225[regelnummer]
Ende tzu ungemach harde sere,
 
Dat sij alsus yren here
 
Hait gerouft honre joien.
 
Den hertzoge van Oesterich en const ervrouwen
 
Nyman, sijn schade was groet,
1230[regelnummer]
Ende sijne pyne ind syne noet.
 
He rijep den hertoge van Loeren,
 
Die vor hoem stonde in/den pleen,
 
Ende sijn broder Abaroen.
 
Ga naar margenoot+‘Her heren’, sade he, ‘dat uch Got lone.
1235[regelnummer]
Ich ben hye komen uss verren lande
 
Dorch uren wille, ind is mich schande
 
Ende schade groet geschiet.
 
Al wolde ich, ich en kontz verbergen nyet.
 
Mijnen arm hain ich verloren.
1240[regelnummer]
Noch haint [ons] die porter tzoren
 
Al/tzu groys nü gedoin.
 
Den coninc haint sij gevoen
 
Van Beheym, dat uch kondich sij.
 
Ende ouch de sere rüwet my
1245[regelnummer]
Van Beyeren den hertzoge doet.
 
Unse schade is tzu groet
 
Ende sij sijn en koere behaut.
 
Sij sijn nü kone ind stout
 
Dorch eynen düvel, de id al düet.
1250[regelnummer]
Nü rade ich wael vor guet
 
Dat wir sich unse lude duent bereiden,
 
Ende wir morgen mit der vroecheiden
 
Eyn wenich vür der sonnen
 
Ee sij uss-komen konnen
1255[regelnummer]
Dat man sij voer die porte bestee.
 
So en komen sij ons nyet tzu nä.
 
Der ridder, de is ouch dar bynnen,
 
Sal prijs inde ere ouch willen wennen
 
Ende sal vur die ander rijden.
1260[regelnummer]
Dan sal komen van besijden
 
Ure bruder, rade ich, bat,
 
Ende onder-rijden hoem die stat
 
Mit vele luden, dat he moge
 
Blyven gevaen’, sprach der hertzoge,
1265[regelnummer]
‘Want vynge wir yn, wir sulden onss wrechen.
 
Man sulde dar ummer aff sprechen.’
 
 
 
HEr Dybolt van Loreem
 
Sade: ‘So help mich Sint Germijn,
 
Dit sulle wir doin koenlich.’
1270[regelnummer]
Due geboet man gerencklich
 
Den heren, dat sij sich alsus bereyden
 
Ende langer nyet en beyden.
 
Sy dädent willentlich ind gerne.Ga naar margenoot+
 
Her Heinrich, de mit schertz
1275[regelnummer]
Ende mit feisten was in/die stat,
 
Ende neven den coninc van Beheym sat,
 
Was harde blide ind wael tzu gemake,
 
Ende sprach umb mengerhande sake.
 
Dar-nä, dü man hadde gessen,
1280[regelnummer]
Ginck der ridder vermessen
 
Släpen, he was harde moede.
 
Nü müys eme helpen Got der gude.
 
 
 
DEr coninc van Beheym, [de] was tzu ungemake
 
Omb mengerhande sake,
1285[regelnummer]
Ontboet due den busschoff van der stat
 
Ende die porteneir boven al dat,
 
Ende sade: ‘Nü hoirt, yr heren,
 
Ende versteit, dat uch Got müys eren.
 
Ir west wale yr siet belegen
1290[regelnummer]
Mit mengen stoützen degen,
 
Den hon wille ommer müys geschien
 
Ende anders geyns-sens hen-en tzien.
 
Ir en west hulpe egeyn
 
Sonder eynen ridder alleyne,
1295[regelnummer]
De uss vremden lande quam,
 
Ende worde he up uch morgen gram,
 
Ende vüer he synre sträyssen,
 
So hedde he uch hie gelayssen
 
En[de] mere pynen, inde en mere bant
1300[regelnummer]
Dan he uch tzü vorentz vant.
 
Want he hait doet sicherlich
 
Van Beyeren den hertzoge rijch,
 
Ende ouch haet he ave-geslagen
 
Van Oesterijch den konen degen
1305[regelnummer]
Sijnen arm, dat hoem dert.
 
Ende wanne der ridder ontfert
 
Blijft uch up den hals die vede,
 
Die yr dragen müyst mit leide,
 
Want sy en sullens nyet vergetten.
1310[regelnummer]
Ouch siet yr hon tzü nä gesetten
[pagina 28]
[p. 28]
 
Ga naar margenoot+Ende moest ligen under valle
 
Ende hon Eygen blyven alle,
 
Dit siet yr wale, sus ist komen.
 
Den schade, den sij haint genomen,
1315[regelnummer]
Müys ummers over uch nü kraken.
 
Ende wolt yr, ich sulde uch maken
 
Uren pais, hoff ich ain Gode.
 
Ir en dorvetz nyet doin node,
 
Ende den hertzoge den ridder geven,
1320[regelnummer]
Up-dat man uch sal vergeven
 
Alle die mysdaet, die hie misdoen
 
Is, ind ir sult quijte gäin
 
Widder mit pays in ure stat,
 
Ende man sal uch alle dat
1325[regelnummer]
Varen läyssen, dat man uch heyst.
 
Weynt yr als der hertzoge gevreyst
 
Dat uch is leyt die mysdoet,
 
He sals haven guden räet.
 
Nu beräyt uch wale, ir heren.
1330[regelnummer]
Ich vare büyssen, ich sal keren
 
Widder en by onsen here,
 
Ende pynen mich umb uch so sere.
 
Up-dat irt wilt, beräit uch nü,
 
Her heren, wale. Dat raede ich .u.’
 
 
1335[regelnummer]
Dye porter, die en twist lägen
 
Ende dat lange orloch entsägen,
 
Saden: ‘En-truwen, wa[l]t solde wir el?
 
Nummer en bessert wert anders wel
 
Die groese vede, als icht verneme.
1340[regelnummer]
Wat haint wir lygens ain hoem?
 
Der duvel brachten her ynne ye.
 
Her busschoff, dat uch lieve geschie,
 
Layst varen mijnen here, den coninc,
 
Ende läyst yn besseren unss dinc.
1345[regelnummer]
Id is besser eyn man verloren,
 
Dan wier ewelichen tzoeren
 
Hedden ind pyne swoer,
 
Ende unse kinder dar-noe.’
 
Als der busschoff dat verstonde,Ga naar margenoot+
1350[regelnummer]
Dat id hon allen docht guet,
 
Sprach he tzü hon mit sere:
 
‘By Gode, so heeft quoden here
 
Der ridder gedient, wilt yr yn also
 
Lyveren, mer dat yr dar-tzü
1355[regelnummer]
Raet, en-trouwen, läysse ich mich lieff sijn.
 
Mer dat mich, en-trouwen, der ridder fijn
 
Sijn lijf alsus verliesen sal,
 
Dat sal mich derren bäven all.’
 
Due sade Eyn portzeneir van der stat:
1360[regelnummer]
‘Here, vele besser is dat,
 
Dat eyn man verliese sijn lijff,
 
Dan wir alle bleven katijff.
 
Läyst varen desen coninc tzer guder wilen.’
 
By desen rade ind by deser consilijen,
1365[regelnummer]
Lyes man den coninc uss-varen.
 
Ende alle die dar woren
 
Bleven nä hoem wakende dar.
 
Ende der coninc vuer, datz woer,
 
In des hertogen tente van Loerein,
1370[regelnummer]
Dar mennich ridder en den pleyn
 
Quam, due sij den coninc sägen,
 
Want sij alle bereit lagen
 
Umb des morgens tzu stormen die stat.
 
Due der Coninc vernam dat,
1375[regelnummer]
Dat sij vergadert woren,
 
Sade der coninc: ‘Her heren, tzworen,
 
Wir ligen hie en groesen schaden
 
Ende wir haint by gecken räde
 
Unse gude lude verloren.
1380[regelnummer]
Ende ouch west yr wale zu voeren,
 
Dat unss Lutzelburch ind Bären,
 
Die greven, sint beyde untfaren
 
Ende yr volck al-tzü-moel.
 
Up die ander sijde, west ir wale
1385[regelnummer]
Dat der hertzoge van Beyeren is doet,
 
Aen tzu sijn ist eyn unwillich conroet.
 
Ga naar margenoot+Up die ander sijde ben ich gevaen.
 
An mich is ouch die hulpe gedäin,
 
Sus is hon denck tzen besten komen.
1390[regelnummer]
Eyn ritter haet id uns al benomen.
 
Nu hain ich brachte die stat dar-tzu
 
Dat sy sullen morgen vruych
 
Den ridder lieveren gevoen,
 
De id unss al havet gedoen,
1395[regelnummer]
Ende dar-over sullen wir mit eren
 
Richten inde tzu lande keren,
 
Ende dat is bat van mijnen rade
 
Dan wir vielen en meren schade.’
 
 
 
DEr hertzoge, de dat verstonde,
1400[regelnummer]
Sade: ‘Bruder, dunckt uch dit guet?
 
Alsus wert ir der stat quijt.’
 
Der hertzoge van Oesterich sade mit vlijte:
 
‘Ich wille mich over den ridder wrechen.’
 
Ende die Beyeren, die en hoirden dit sprechen,
1405[regelnummer]
Saden: ‘So wille wir ouch en-trouwen.
 
Wir sint bevangen mit rouwen
 
Ende haven den meisten schade.
 
Wir willen doen by des conincs räde.’
 
Der hertzoge sade: ‘Meir
1410[regelnummer]
Dat yrt begert, wille icht eir.
 
Alleyn en kan ich sij nyet bestriden.
 
Here, her coninc, yr sult riden
 
Ende lieveren ons her büeten dan.’
 
Der coninc sade: ‘Nü raet dar ain,
1415[regelnummer]
Wie sie en dat beste lieveren mogen.’
 
Aberon, bruder des hertzogen,
 
Sade: ‘Ich rade wel dat,
 
Dat sij en unss morgen uss der stat
 
Lieveren ind mit hoem komen,
1420[regelnummer]
Ende dat eyrst dat sij hant vernomen
 
Dat sij büsen die portzen sijn gereden,
 
Dan keren sij ynne mit hoesticheiden
 
Ende slyessen yr portzen tzu.Ga naar margenoot+
 
Dan blijft he mit unss unvro,
1425[regelnummer]
Dan sulle wir yn vangen ind untliven.
 
By Gode, dat en liet ich nyet blyven
 
Umb alle die have sicherlich
 
Die is bennen ertrich.’
 
Der coninc sade: ‘Ir sadt wel.’
1430[regelnummer]
Mit-deme keirde der coninc fel
 
Ter stat wart, dar man alle die nacht
 
Wael nä hoem hadde gewacht.
 
 
 
DEr porteneir, die vernomen
 
Hadden, dat [he] widder were komen,
1435[regelnummer]
Die porteneir sade[n]: ‘Heir, hait yr bracht
 
Unss den vrede en deser nacht?’
 
Der coninc sade: ‘Jäe ich, en-trouwen.
 
Des uch nyet en darff berouwen.
 
Morgen sult yr uch bereiden
1440[regelnummer]
Ende en sult nyet willen beyden,
 
Mer sult willen uyss-rijden
 
Ent/jhegen dat her umb striden
 
Ende der ridder sal voer varen,
 
Ende dat eirst dat yr vernempt tzworen
1445[regelnummer]
Dat [he] büsen komen sij,
 
Soe keirt yr, porteneir vrij,
 
Ende sult die portzen mit vreden,
 
Ende layst [ind] den ridder gewerden.
 
Hie-mit haet paysch inde vrede
1450[regelnummer]
Ir heren alle van der stede.’
 
 
 
Die porteneir wären vro
 
Dat sij vrede hadden alle soe,
 
Ende woeren usser-mayssen blide.
 
Der ridder, de düe tzu den tzijde
1455[regelnummer]
Lach ind sliepe mit gemake,
 
Wyste cleyne dese sproeke,
 
Ende slijepe bis tzen schonen dage.
[pagina 29]
[p. 29]
 
Ga naar margenoot+He wiste cleyn van yren bedriege,
 
Mer stonde up tijtlich
1460[regelnummer]
Ende bat Gode van hymmelrich,
 
Dat he yn beschirmde den dach
 
Ende alle dage, want he id vermach.
 
Der busschoff quam tzu hoem gegoin,
 
Ende vroegde hoem soen:
1465[regelnummer]
‘Here, die porteneir van der stat
 
Sijn gereit ind willen dat
 
Ir uch wopent ind vart mede.
 
Sy willen varen uss der stede,
 
Want dat her is al tzu baren-teirt
1470[regelnummer]
Ende seir tzu babeleirt
 
Dorch hon verlüys ind durch honnen schade.’
 
‘En-truwen, mich dunckt icht wale rade,
 
Ich wille doen mijne wopen ain.’
 
‘Got ind der gude Sint Johan’,
1475[regelnummer]
Antwerde der busschof due,
 
‘Muys uch behuden spade ind vrüych.
 
Ich wille goin sagen den porteneiren, here,
 
Dat ir uch bereit sere,
 
So duet tzer guder wilen dan.’
1480[regelnummer]
Due bereide sich der edel man.
 
 
 
Due bereit was der here,
 
Haestde he sich darwart sere,
 
Ende die porteneir volgeden hoem noer,
 
Bis dat sij quomen daer
1485[regelnummer]
Ter portzen ind vueren uyt.
 
Dat her, dat sonder geluyt
 
Al bereit gewopent was,
 
Dat Eyrste dat man den ridder gereden comen sach
 
Bereiden sij sich tzer vart.
1490[regelnummer]
Ende der ridder unverveirt
 
Reit hon gerenge tzu gemoede
 
En stach eynen under die vuese.
 
Die porteneir, die en sagen verre,
 
En[de] woren nyet erreGa naar margenoot+
1495[regelnummer]
Ende reden tzer portzen wert,
 
Dar he uyss gesloeten wart,
 
Ende sijn al yn-gevaren
 
Ende liesen en off he sich mucht yrweren.
 
 
 
Due her Heinrich dat versach
1500[regelnummer]
En sach he nye so drüven dach
 
Ende rijeff: ‘Got van hymmelrich,
 
En haint mich nyet dorperlich
 
Bereit die portzer van dar bynnen!
 
Ich en mach en geynen sennen
1505[regelnummer]
Ontfaren, ich en müyss blyven doet.
 
By Gode, nü is mijne sorge groet.
 
En werde ich doch nyet so soen verslagen
 
Sy sullen untfoin
 
.xx van mich honnen onwille.’
1510[regelnummer]
Mit-deme en hielt he nyet stille
 
Mer sluych aller slach ind slach
 
Up deme de hoem dat neyste was.
 
Mengen sluych her tzer doet.
 
Dar-tzu dwanck yn die noet.
1515[regelnummer]
Ende vuer tzen her ummer bat,
 
En-geynen troest in[d] hadde he ain die stat.
 
 
 
Van Lymburch der ridder kone,
 
De alles troyst hait zu doen,
 
reyt sere en anxt van der doet,
1520[regelnummer]
Want up hoem quam groete noet.
 
Alle dat her tornde sich sere,
 
Ende van Loeren der here
 
Sach den ridder sere verladen,
 
Ende woenden me schaden
1525[regelnummer]
Ende slugen mit den swerde
 
Eynen slach de hoem sere derde
 
Ende sade: ‘By Gode, her vylain,
 
Nü sal der hertzoge van Loreyn
 
Up uch wreken sijnen schade,
 
Ga naar margenoot+tzer drover tzijt quoempt ir her.’
 
Mit-deme antwerde der ridder fier:
 
‘Her hertzoege, ich en untsien uch twynt,
 
Jae, en is Got, Marien kint,
 
Mechtiger vele dan yr sijet.’
1535[regelnummer]
Mit-deme en hielt he geyn respijt
 
Ende hueff dat swert mit beyden handen
 
Ende sluech den hertzoge bis den tanden
 
Ende sade: ‘Her hertzoege, vart ure sträyssen,
 
Mich hait yr mit vreden geläyssen.
1540[regelnummer]
Van uch ben ich vort quijte,
 
Want ir blyft in desen Crijte.’
 
Die lude, die dit sägen,
 
Begonsten yren here zu clagen,
 
De dar doet viel tzer erden.
1545[regelnummer]
Sere tzu wrecke sij yn begerden
 
Ende vueren den ridder ain,
 
De sich sere werde mit sloyn
 
Ende mengen sluych dar nydder
 
De sich nye en richde widder.
1550[regelnummer]
Ende mengen arm ind hapt
 
Sluych aff der ridder valeyant.
 
 
 
DEs hertogen bruder Aberon
 
Due he vernam dat doin
 
Dat sijn bruder doet were,
1555[regelnummer]
Wart he sere erre offenboir,
 
Dat he swoer, he soldt gelden.
 
He vuer darwert sonder schelden
 
Ende mit hoem mennich ridder kone.
 
Hoirt wonder groes van Aberoen.
1560[regelnummer]
He vuer up hoem mit grosen slegen.
 
Die lude, die dat soegen,
 
Voeren vromelichen ain,
 
En herdoüfdenen so mit sloen,
 
Dat he en wist wat ain-voen.
1565[regelnummer]
So mennich wolde up hoem sloen,
 
Dat sij en vingen mit pijnen groet.
 
Mer ee sluych he er doet
 
So vele, dat uch unwoirheideGa naar margenoot+
 
Sulde duncken de id uch seede.
 
 
1570[regelnummer]
HEr Aberon, de girich was
 
Des ridders, sade, als ich las:
 
‘By Gode, her ridder, siet sieker des,
 
Dat ich tzu men mijn verlies
 
Clage, dat ich uch hain gevoen.
1575[regelnummer]
By Gode, ich en lies uch nyet goin
 
Umb ertrich vol van roden golde.
 
Ende al weirt ouch dat ich wolde,
 
Der hertzoe van Oesterich
 
En lietz nyet umb alle dat ertrich,
1580[regelnummer]
Noch die Beyeren, dat weys ich wale.’
 
Her Heinrich, den dese tale
 
Hoerde, bedrueffde sere.
 
‘Got’, sade he, ‘geweldiche Here,
 
En ist ouch en trouwen groet
1585[regelnummer]
Ende en ure ere, dat ich doet
 
Blyven müys, oetmoedige Got.
 
Jäe Here, en was ich nyet al tze sot
 
Dat ich mich tzu verre verliess
 
Up dat quoet volc. Nü is mich geschiet
1590[regelnummer]
Dar-aff vernoy ende tzoeren.
 
Mijn lijff is tzu vüerentz verloren,
 
Want ich en hain hie egeynen vrunt.
 
Ende ouch en hain ichs nyet verdient,
 
Dat sij mijn vrunt sulden sijn.
1595[regelnummer]
Ay, Magriete, lieve suster mijn,
 
Van mich sult yr tzu vinden blyven,
 
Want balde sal man mich untliven.’
 
 
 
HEr Aberoen nam den ridder fijn
 
En leyden en die tente sijn,
1600[regelnummer]
Ende untcleyden al bloet
 
Tot sijnen heemden, ind untboet
 
Die Beyeren ind die Oesterlinge.
 
Dar quamer, en woeren dyngen,
 
Mennich ridder stoütze ind kone.
1605[regelnummer]
Nu hoirt hie van Aberoen.
[pagina 30]
[p. 30]
 
Ga naar margenoot+He sade: ‘Her heren, siet hie gevoen
 
Den ridder, de unss haet misdoen
 
Me dan man den ich ye gesach.
 
Nü roet mich, wie ich mich dat beste mach
1610[regelnummer]
Ende dat eirlichste dar-over wrecken.’
 
Mit-deme quomen en gestrechen
 
Der coninc van Beheym hoestlich
 
Ende der hertzoge van Oesterich.
 
 
 
HEr Aberon, de sij haet gesien,
1615[regelnummer]
Stont up jhegen hon mit-deme
 
Ende hiesch sij willekomen sijn.
 
‘Her heren’, sprach he mit-desen,
 
‘Siet her den ridder gevoen,
 
De unss haet vele misdoen.
1620[regelnummer]
Nü roet unss, wie wer uns wrechen mogen,
 
Ende mijns bruder doet, des hertogen.’
 
 
 
DEr coninc van Beheym
 
Ende van Oesterich mit hoem
 
Saden: ‘Her Aberon, duet wel,
1625[regelnummer]
Ende geeft uns den ridder fel.
 
Wir sullen uch ind uns so eirlichen wrechen,
 
Man sal ewelich dar-van sprechen.’
 
 
 
HEr Aberon, de sich sere
 
Tzornt, sade: ‘Her coninc here,
1630[regelnummer]
En[de] weynt yr [nyet] dat der ridder wreit
 
Mich haet gedoin also groes leyt
 
Als yman in al dat herre?
 
Dar-umb hain ich also groesen gerre
 
Tzu doden den ridder alz yr.
1635[regelnummer]
Mer ich bidde uch, dat yr mir
 
Raede, wie ich hoem dat quoetste gedüe.’
 
Der hertzoge van Oesterich antwerde due:
 
‘Her Aberon, yr duet cleyne ere
 
Mich inden coninc, mijnen here,
1640[regelnummer]
Dat yr unss versact den man.
 
Mer by den Here dar wir ain
 
Gelouven, ir suldes misnieten,
 
Ende ouch en sal uch nyet beschieten.
 
Wer sullen unss dar-over wrechen also wale
1645[regelnummer]
Als yr sult zu desen moel.’Ga naar margenoot+
 
Aberon sade: ‘Ich en gerre nyet el.
 
Dat ir uch wrecht dat wille ich wel.
 
Ich wolde wal dat man en verdede,
 
Riet irt, by gemeynen raede.’
1650[regelnummer]
Van Beheym, der groese here,
 
Sade: ‘Ich roet wael, summer mijne ere.’
 
Due sade her Aberon:
 
‘Hoirt wat wir willen doen.’
 
Der hertoge van Oesterich sade: ‘Up mijne trouwe,
1655[regelnummer]
Ich rade dat man en iiij houwe
 
Ende [duel [dat] eyn veirdel hie vür dese stat
 
Due setzen up eyn rat.
 
Ende dat ander veirdel, wilt ir,
 
Willich dat man geve mir,
1660[regelnummer]
Dat sal ich setzen also gelich
 
Zu Wenen en Oesterich.
 
Dat derde veirdel geeft den Beyeren.
 
Sy sullent lieveren yren meyeren,
 
Ende sullen hoem dat-selve doen,
1665[regelnummer]
Dat wir den onsen haint gedoin.
 
Dat vierde veirdel dat dar is
 
Wille ich dat man setze vur Metze
 
Ouch up eyn rat, roet irt.’
 
Aberon sade in kurter tzijt:
1670[regelnummer]
‘Bij Gode unse Here, dit is guet.
 
Ich wille wale dat man due also.’
 
 
 
Nu is der ridder en sorgen groet
 
Ende en anxt van der doet.
 
‘Her heren’, sade [he], ‘nü wilt yr
1675[regelnummer]
Alle uren wille over mir.
 
Itz recht, ich ben ure gevangen.
 
Wilt yr mich doden off hangen,
 
Ir duet id wael, ich en machs nyet werren.
 
Mer so wie hie is gevaren
1680[regelnummer]
Wilt ir uch eyn wenich beroeden,
 
Ende nympt van mijnen misdoeden
 
Bessernesse die uch eirlich sij.
 
Ich sal so sere schetzen mir,
 
Dat uch wonder haven sal,
 
Ga naar margenoot+Ende dar-tzu den luden all.
 
Lant, burge, dorpe, stede
 
Geve ich uch end rijcheide.
 
Ich wille [mit] werden ure man
 
Mit vc redderen nochtan.
1690[regelnummer]
Nyman zu rechte schande vonde
 
Ich wolde als vere as man konde
 
Gevreyschen Cloesteren off kanesien
 
Van Canünchen ind eyn abdie
 
Van .C. monken, up-dat uch genüget.
1695[regelnummer]
Ende al weirt dat ir mich ersluget,
 
Ir en hedt ure vrunt nyet tzu meir.’
 
Aberon sade: ‘Mengen keir
 
Süeckt yr umb tzu untgoin.
 
Uns en ruecket we uch geyt ain,
1700[regelnummer]
Ich en begers tzu wessen nyet,
 
Mer by den Here, de sich lies
 
Dorch unsen wille den joden pijnen,
 
Ich sal uch so doin tarynen
 
Ende mijnen bruder ain uch wrecken,
1705[regelnummer]
Man salre ummer aff sprecken.’
 
Der hertoge van Oesterich seede:
 
‘Wat hilpt dese lange beyde,
 
Man verduen al-zu-hant.’
 
Due sade der coninc van Beheym-lant:
1710[regelnummer]
‘Etz verre boven none,
 
Ende wir haint essens zu doen,
 
Man bynde desen ridder en dese tente.
 
Noe den essen mach man hoem sijn tormente
 
Me, mach geschien, dan wir seeden.
1715[regelnummer]
Layst uns noe den Essen beyden,
 
Ende duent en hüeden ij knapen.
 
Wir willen ons ouch untwopenen,
 
Want wir dorven nyman untsien.
 
Selve en mach he uns nyet untflien
1720[regelnummer]
So vast is he in die noet.
 
Ouch hast en al dat herre, cleyn ind groet.
 
Al en worde he van unss nyet verdoen,
 
Dat her en liessen ouch nyet untgoin.
 
Laest en uns mit hertzen pijnen
1725[regelnummer]
E wir en altzu-moel tarijnen.’Ga naar margenoot+
 
Her Aberon sade: ‘Dat sij,
 
Id is wal gedoin.’ Du gingen sij
 
Essen al mit den coninc,
 
Ende man beval dese dinc
1730[regelnummer]
ij knecht, dat sij en hueden soulden.
 
Her Heinrich, de tze mouden
 
Sass gebonden, bedroeffde seir,
 
Ende bat mennich-werff onsen Here,
 
Dat he yn yrloesen müyst.
1735[regelnummer]
He sade: ‘Maria, muder suysse,
 
Nu muyst ir mich en staden stoin.
 
Omb ure recht blyve ich gevoen,
 
Ende en groeser valscheit, muder, vrouwe,
 
Des müyst ir mich helpen uyss mijnen rouwe.’
 
 
1740[regelnummer]
Nu lais ich uch van den [here] stoin,
 
Ende wille uch ain-sloin
 
Van den guden man van Ardennen,
 
Her Arnolt, de al boven henen
 
Was her Heynrich untfaren,
 
1745 Omb-dat hoem docht tzworen,
 
Dat he id gecklich ain-vinc.
 
Dar-umb wast dat he hoem intginc.
 
Dat Eyrste [dat] he quam den here tzü,
 
Wart he onthouden due
1750[regelnummer]
tzu-hantz mit her Aberon.
 
Nü sach he den ridder cone,
 
Her Heinrich, en sere.
 
‘Got’, sade he, ‘geweldiche Here,
 
En is nü hier nyet eyn man gevoen,
1755[regelnummer]
De mich me guetz haet gedoen
 
Dan algader mijne moge!
 
He irloest mich van den doet-slage
 
Der mordeneir, in dede ir mir ave,
 
Ende gaff mich dar-tzu groese have,
1760[regelnummer]
Die ich sant zu huys wart al,
 
Des ich hoem nü lonen sal
 
Off id Cost mich mijn lijf.’
[pagina 31]
[p. 31]
 
Ga naar margenoot+He ginc tzu sijnre tenten also stijff
 
Ende deyt sijnen knechten verstoin,
1765[regelnummer]
Die mit hoem woren gegoin.
 
En wapende sich heymelich
 
Mit tzwey par wopen rijch,
 
Ende eyn sijnre knapen mede,
 
Ende gingen zer selver stede
1770[regelnummer]
Dar der ridder gevangen sat.
 
Die knechte, [die] vernomen dat
 
[Ende] der ridder quam dar ynne,
 
Stonden [sij] up mit bliden senne,
 
Ende sade[n]: ‘Sier willekomen nü.’
1775[regelnummer]
‘Kinder’, sade he, ‘Got loens u.
 
Mijn here mich her komen hiesch.
 
Wat ist, gebrickt uch yet?
 
Ich müys uch helpen huden den man.
 
Saet mich, is he yrgens an
1780[regelnummer]
Gebonden, dat he sicher sij.’
 
‘By Gode, here, neyn hie.
 
He en is nyet dan omb eynen boem
 
Mit seillen gebonden.’ ‘Datz droume.
 
Geit beide, süeckt eynen smet.
1785[regelnummer]
Ich willen haven gebonden bat.
 
Geyt gerade inde ylt uch sere.’
 
Sij Baden: ‘Wir doent id gerne.’
 
Sij gingen en-weych al beyde.
 
Der ridder zu sijnen knechten seede:
1790[regelnummer]
‘Geyt gerade, sadelt die orss beyde.’
 
‘Geirne here’, saden sij.
 
Sij gingen die orss zer stont bereiden.
 
Der ridder ginc sonder beyden
 
Dar he her Heinrich vant
1795[regelnummer]
Ende sneyt hoem af sijnen bant,
 
Ende sade: ‘Steit up ridder stoüt.
 
Ich ben hie, her Arnolt.
 
Ich hain zu uren behueff wapen ain. Nu duet sij ain edel man.’
1800[regelnummer]
Her Heinrich wart harde blijde,
 
Ende wopende sich zu den tzijde.
 
Du gingen sij zu her Arnoltz tente wert,Ga naar margenoot+
 
Dar sij bereyt vonden ij pert.
 
Sij sayssen up ind vueren en-wege.
1805[regelnummer]
Got de muys hon geven sege.
 
Nyman en wolde sij widder-stoen.
 
Her Heinrich sade soen:
 
‘Alsus en vaer ich nyet tzu tzijde.
 
Sy üyssen wessen dat ich rijde.
1810[regelnummer]
Noch en weytz nyman nyet.’
 
‘Helpe here, watz uch geschiet?’
 
Antwerde her Arnout.
 
‘Noch siet ir mich tzu stoutz.
 
Dat ir begert ure verlies
1815[regelnummer]
Dat mich leit is, siet sicher des,
 
Ich rüme over dach ind over nacht.
 
Dit herre hain ich all verwracht
 
Durch uren wille, lieve here,
 
Ende Got müys is haven loff ind ere,
 
1820 Dat ir siet alsus untgoin.
 
Mer wie dat hie is gedoin,
 
Läyst unss varen unser sträyssen.
 
Ich müyst uch alleyn varen layssen,
 
Dat sulde mich sere wegen.’
 
1825 Her Heinrich sade dar jhegen:
 
‘tzworen, en mach nyet geschien,
 
Ich müys Aberoen sien.’
 
Her Arnot sade: ‘So müys .u.
 
Got unse Here geleiden nü,
 
1830 Ende müys uch quoder doet bevreden.
 
An mich hait ir en woirheiden
 
Eynen ridder ind eynen vrunt.
 
Des hait yr jhegen mich verdient.’
 
Her Heinrich sade tzworen:
1835[regelnummer]
‘Ir haet ouch jhegen mich so gevaren
 
Dat ich uch sal dienen mit mijnen lyve.
 
Got geleide uch. Ich blyve
 
En vare dese heren sien.
 
Guet gelucke muys mich geschien.’
 
 
 
Nu schieden die rider onver[r]veirt.
 
her Heinrich vuer tzer tenten wert
 
Ga naar margenoot+Dar die heren äyssen ynne,
 
Ende rijeff: ‘Ich wille dat man mich kynne.
 
Her Aberon, ich ben der man,
1845[regelnummer]
Dar yr uren müyt wolt koelen an,
 
Ende wolt up iiij rader setzen.
 
Mach ich, en-trouwen, ir sult id beletten
 
Eir ich kome uss den pauwelioen.’
 
Due vinck he tzu Aberoen
1850[regelnummer]
Ende slugen boven up dat houft,
 
Dat dat swert bis tzen tenden in-ginc.
 
Der coninc, de dit hait versien,
 
Woende hoem wael untflien.
 
Her Heynrich toüde sich sere,
1855[regelnummer]
Ende gerachde den here
 
Boven die ore mit sulgen slage,
 
Datz drove woren al sijne moege,
 
Ende he viel tzer erden doet.
 
En dat her wart gerucht groet.
1860[regelnummer]
Sij vingen tzen wopen, jonc ind oüt.
 
Her Heinrich sade: ‘Mennich-faüt
 
Woren die pijnen ind die tormente,
 
Die yr mich vesierdet in/die tente.
 
Nu ist over uch gegoin.’
1865[regelnummer]
Due ginc he mit sporen släin
 
Ende vüer henen sonder sparen.
 
Ent/herre en was muder-baren
 
Den dorst widder-stoin,
 
Des was he hon untfaren son,
1870[regelnummer]
Ende vüer up tzen Rijn wert
 
Stoutzlich ind unverveirt,
 
Lovende Gode, den hogen coninc,
 
De hoem halpe dat he untginc.
 
Den van Beym ind van Oesterlinge,
1875[regelnummer]
Die tzu achterste sagen hon denc,
 
Voeren tzu hüys wart al-tzu-moel
 
Ende liesen die stat en vreden wale.
 
Sus hilpt Got sijne frunt,
 
Al hadden sij is quolich verdient.
 
 
1880[regelnummer]
Die van Triere woren vroe
 
Dat sij wonen verledicht also,
 
Ende danckden Gode mennich-faüt.Ga naar margenoot+
 
Ouch rüdet hon, dat sij den ridder stoüt
 
Hadden also begeven,
1885[regelnummer]
Want düe he was tzu leven bleven,
 
Worens sij is tzu me zu ungemake.
 
Sij oorden, dat hon noch die sake
 
Sulde tzu honnen leide ergoen,
 
Als sij dar-noe dede soen.
1890[regelnummer]
Want her Arnout van Ardennen
 
Vüer tzu Lymburch wart henen
 
Ende liest verstoin den hertzoge rijcke,
 
Wie die van Triere Heynrich,
 
Sijnen son, hadden verroeden
1895[regelnummer]
Dorch die koenheit van sijnen doeden.
 
Der hertzoge sade: ‘Is dit woer?
 
By onsen Here, sij sient mich dar
 
Eir ummer lijt dis neyste mäint.
 
Ende süllich de ouch nü wesen weynt
1900[regelnummer]
En[de] groesen paysch ind en vreden,
 
Sal mit groeser jamerheiden
 
Cortligen doen hon ende dar.’
 
Her Arnout wart vur-woir
 
So heirlich ind so wael untfoin,
1905[regelnummer]
Nyman en mochtz uch doin verstoin.
 
Mer he nam orloff gerencklich,
 
Ende man gaff hoem schoenheiden rijch,
 
So-dat he vuer mit feisten henen
 
En keirde widder tzu Ardennen.
 
 
1910[regelnummer]
Nu hoirt van den guden hertzoge,
 
De bereyde sijn orloch,
 
Ende vuer tzu Triere wart,
 
Ende umb-lacht die stat zer vart.
 
Ende mach uch sagen mit wat luden,
1915[regelnummer]
Dat wille ich uch soen beduden.
 
Dar was der hertzoge van Brabant,
 
Der greve van Vlainderen ind van Hollant,
 
Der greve van Gelre ind van Cleve,
 
Van Lone ind van Gulge sijn neve,
1920[regelnummer]
Der busschoff van Ludich ind van Bonne,
 
Ende van den Berge die dar ain konden,
[pagina t.o. 32]
[p. t.o. 32]


illustratie
Afb. VI.
Hs. E, fol. 123v.


[pagina 32]
[p. 32]
 
Ga naar margenoot+Van der Marcken, van Lütz[e]lburch ind van Bären,
 
Ende noch so vele lude tzworen,
 
Die ich uch irtellen nyet en kan,
1925[regelnummer]
Dat he hon die statt aff wan
 
En sluych doet die porterneir vroet,
 
Dar der roet van der stat ain stände,
 
Ende den busschoff hadde he gevoen.
 
Ende düe sij dit hadden gedoin
1930[regelnummer]
Keyrde sij tzu hüys mit groesen eren,
 
Ende danckdens Gode alle die heren,
 
Dat sij hadden gewonnen vele,
 
Dat sij deilden mit spele.
 
Due saden die van der stat:
1935[regelnummer]
‘Wie mochte unss Got lonen bat,
 
Dat wer so guden man verrieden,
 
De komen is van so guden luden.
 
En-trouwen, die-wile wert wolden
 
Haint wirt mit allen rechte untgolden.’

margenoot+
Fol. 20a.
margenoot+
Fol. 20b.
margenoot+
Fol. 20c.
margenoot+
Fol. 20d.
margenoot+
Fol. 21a.
margenoot+
Fol. 21b.
margenoot+
Fol. 21c.
margenoot+
Fol. 21d.
margenoot+
Fol. 22a.
margenoot+
Fol. 22b.
margenoot+
Fol. 22c.
margenoot+
Fol. 22d.
margenoot+
Fol. 23a.
margenoot+
Fol. 23b.
margenoot+
Fol. 23c.
margenoot+
Fol. 24a.
margenoot+
Fol. 24b.
margenoot+
Fol. 24c.
margenoot+
Fol. 24d.
margenoot+
Fol. 25a.
margenoot+
Fol. 25b.
margenoot+
Fol. 25c.
margenoot+
Fol. 25d.
margenoot+
Fol. 26a.
margenoot+
Fol. 26b.
margenoot+
Fol. 26c.
margenoot+
Fol. 26d.
margenoot+
Fol. 27a.
margenoot+
Fol. 27b.
margenoot+
Fol. 27c.
margenoot+
Fol. 27d.
margenoot+
Fol. 28a.
margenoot+
Fol. 28b.
margenoot+
Fol. 28c.
margenoot+
Fol. 28d.
margenoot+
Fol. 29a.
margenoot+
Fol. 29b.
margenoot+
Fol. 29c.
margenoot+
Fol. 29d.
margenoot+
Fol. 30a.
margenoot+
Fol. 30b.
margenoot+
Fol. 30c.
margenoot+
Fol. 30d.
margenoot+
Fol. 31a.
margenoot+
Fol. 31 b.
margenoot+
Fol. 31c.
margenoot+
Fol. 31d.
margenoot+
Fol. 32a.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken