Mijnheer de Rector Magnificus,
Zeer gewaardeerde toehoorders,
‘All the objects of human reason or enquiry may naturally be divided into two kinds, to wit, Relations of Ideas, and Matters of Fact.’ In het geval van de Relations of Ideas wordt waarheid vastgesteld ‘by the mere operation of thought’ en we moeten daarbij denken aan de apriori waarheden van de logica en de wiskunde; in het geval van de Matters of Fact waarheid ‘arises entirely from experience’, en dergelijke aposteriori waarheden treffen we aan in de talloze uitspraken die we over de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid doen en vooral in de systematisering daarvan binnen de verschillende wetenschappen. Aldus David Hume in zijn uit 1748 daterende Enquiries Concerning Human Understanding.Ga naar voetnoot1 Sinds Kant tot en met hedendaagse filosofen als Quine, Goodman, Kuhn, Rorty en Foucault werd Hume's messcherpe onderscheid tussen waarheden apriori en waarheden aposteriori vaak aangevochten. Bij Hume's hedendaagse critici had deze aanval veelal het karakter van een verrassende socialisering, of beter nog, van een historisering van het domein van het apriori. Het resultaat was derhalve een vergroting van het domein van de aposteriori waarheid ten koste van dat van de apriori waarheid: het apriori onthulde zich als een sociale of historische contingentie.
Kortom, sinds Hume zullen weinigen reden hebben om te betwijfelen dat onze wetenschappelijke kennis van de werkelijkheid aposteriori kennis is, en dat deze ‘arises entirely from experience’; dat wil zeggen, dat deze kennis uiteindelijk gebaseerd is op wat ons is gegeven in de empirische, zintuiglijke waarneming. De kentheorie en de twintigste-eeuwse wetenschapsfilosofie stelden zich vervolgens de uitdagende maar beloftevolle taak te demonstreren hoe geheel het majestueuze gebouw van onze wetenschappelijke kennis zijn fundamenten heeft in wat ons in de zintuiglijke waarneming is gegeven. Het is zeker waar, dat men bij de uitvoering van dit programma de grootste moeilijkheden heeft ondervonden. Met name het door historisme getroffen vroegere terrein van het apriori, die in geschiedenis getransformeerde logica, stelde de wetenschapsfilosoof voor een aantal moeilijke en vooral ook pijnlijke problemen.
Auteursrechtelijk beschermd