Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat vrouwe³⁴² Margriete ghesonnen ende ontfanghen wert in Francrijck ende hoe coninck Lodewijck oflivich worde.
Dat L capitel.

Als dat huwelick tusschen Kaerle, dalphijn van Francrijck ende Margriete, hertoge Maximiliaens dochter mitgaders den pays ende vrede tusschen den voorscreven dalphijns vader, coninck Lodewijck van Francrijck ende den hertoghe Maximiliaen ende sine landen confirmeert, ratificeert ende ghesloten was, soe heeft men omtrent Paesschen groote ghereetscap ghemaect omme joncfrouwe Margriete den coninck over te gheven tot behoef van sinen sone den dalphijn. Ende omme hair te ontfanghen wert van den coninck ghedeputeert die voorscreven grave van Bienge mit sijnder vrouwen mit groter staet ende triumphe nederquamen in Artoys ende ontfinghen dieselve joncvrouwe in den mey. Ende int beghin van junio soe wert se met groter blyscappen te Parijs ontfanghen, ende dairna te Amboyse, dair dye coninck doe was, dair grote feeste van haer ghehouden wert. Ende dese pays wert publyceert in desen lande van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, ende in anderen landen ende steden, mit groter blyscappen van den ghemeinen volcke, mitsdien dat die comanscap loop hebben soude. Want uut Francrijc veel meer ghelts, tarwe, wijn ende andere goeden in desen landen comen dan uut anderen nacyen ende provincien. Ende al was desen tractaet van den payse ende huwelijck omme beters willen aldus ghemaect na langhen oorloghen ende dieren tijden, dye doe was, nochtant waren enighe by den hertoghe Maximiliaen hem alsoe informerende, dat hijt al in onwaerden nam ende hielt, segghende dat hi tot desen tractate te maken nye te rechte consent toe en gaf. Ende alsoe werden vele van den ghedeputeerden voorscreven suspect in den oghen van den hove, dies hem meest onderwonden hadden, ende waren oeck enyge van onsen capiteinen die studeerden ende dairop wachten om enige fortressen, steden oft starcke plaetsen in te nemen in Artoys oft in Piccardien ende also den pays te breken. Na desen pays van Francrijck wert dye voerseyde coninck Lodowijck al te meer sieker ende crancker, ende sochte alle manieren ende remedie omme sijn leven te verlanghen, gheen ghelt noch goet dairom sparende. Mer teghen den doot en is gheen boete noch remedye. Ende als hy dus sieke wert

342 vronwe AB.

[p. 391v]

dede hi brenghen van Riemen tot Tours die ampulle mitten Heiligen Olye uuten hemel ghezonnen, ende van Parijs dat Heilich Cruys ende de roede van Aaron, omme die te sien ende te eren. Ende hi starf opten XXX dach van Oest int jaer van LXXXIII; ende hi woude begraven zijn in die kerke tot Onser Liever Vrouwen te Clery, boven Orliens, dair hi zijn sepulture hadde doen maken dair hi in zijn leven plach te gaen ende te legghen, proevende oft zijn lichaem wel passen soude; etende oec dair inne ende drinckende. Aldus starf die wonderlicke, ontsiende ende mogende coninck Lodewijc die XI van de name, die van also vele menschen sake der doot is geweest ende dye den edelen ende den gemenen volcke soe verdructe ende verachte boven alle zijn voervaderen. Hy maecte vele arme luden, ende verquiste ende consumeerde dat gout ende silver als slyck der aerden, rijck makende vele luden dye des onwaerdich waren. Dese mogende ende subtile coninck Lodewijc was so gefortuneert, dat hem nauwe gheen ding onmogelic en was te doen, in beyden staten, geestlic ende waerlic; ende dat hy niet en conde ghedoen by crachte, dat dede hi mit listen ende practyken, gheen gelt noch goet sparende om zijn vianden te crencken. So alle prelaten ende princen zijn listicheit ende subtijelheit ontfangen, want lichtelijc geloofde hi clappers ende anbrengers, ende al sine vianden brocht hi te nyete mit zijnre listicheit ende cloecheit. Aldus wert de dalphijn, sijn soen Kaerle die VIII van dier namen, out wesende XIIII jaer, coninc van Francrijc, die seer ongelijc was sinen vader in zeden, meer ghelikende sijnder moeder oft coninc Kaerl den VII, sinen oudevader, want hi was sacht ende goedertieren van natueren. Ende want heer Olivier, coninc Lodewijcx barbier uut Vlaenderen, dien hi ridder gemaect hadde ende seer rijke, ende Daniel, sijn gheselle, vele grote luden, heren ende princen misdaen hadden doir des conincs Lodewijcs bevele, so worden si beyde gehangen tot Parijs, ten versoucke ende groten vervolge des hertogen Lodewijcs van Orliens, die te wive hadde vrouwe Johanne, coninc Lodewijcs oudste dochter van Francrijc. Ende hi was des qualic te vreden dat vrouwe Anne van Biengu, die jonxste dochter, mit haren man den graven van Biengu, den jongen coninc haren broeder te bewaren hadde, want hi woude des naerder zijn als van sijnder huysvrouwen wegen. Mits welken ende andere saken ende inconvenienten³⁴³ hem dairtoe porrende, soe toech hy bi den hertoge van Bartangen, ende began mit hem te oorlogen tegen den coninc, mitten welken voorscreven II hertogen hem oec verbonden ende aliancie gemaect hadden vele grote princen ende heren tegen den coninc ende zijn regeerders, als die grave van Amsbrecht, dye grave van Denoys, de grave van Orengien ende die hertoge Maximiliaen was oec in hoer aliance.

343 aldus C; inconveninten AB.