Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

[p. 408r]

Hoe dat dit volc mitter bannieren van Haerlem ende van Alcmeer voer die stede van Leyden quamen, ende hoe scoffierlicken si weder vandanen ruymden, ende hoe si vele schermutsingen hadden tegen dye knechten des hertogen van Zassens in dye Beverwijc ende tot Heemskercke.
Dat LXXVII⁴²⁷ capittel.

Dit aldus binnen der stede gesciet wesende, so sijn alle dage binnen der stede van Haerlem groot volc uut Noort-Hollant gecomen ende toegevallen, ende maecten grote gereetscap om voert te trecken, ende hebben die beste ende eerberste mannen van der stede daertoe gedwongen om mit hem voer die stede van Leyden te trecken. Dese tidinge was haest in Den Hage gecomen, waeromme dat die stathouder mitten heren van den Rade terstont een deel knechten ende mit andere edelen binnen Leyden gecomen sijn om dit verwoede volc te resisteren ende te keren, ende deden terstont een bolwerc opslaen buten die Reynsburge⁴²⁸ poorte daer si ancomen souden, ende stelden hoer bussen ende instrumenten op dye toornen, poorten ende muren van der stede. So sijn dan dit volc mitten bannier van Haerlem ende van Alcmer boven III M starc wesende opten VIII dach van meye uuter stede van Haerlem getogen omtrent V uren in den avont, ende quamen tot Noortwijc int dorp dair si desselven nachts bleven. Ende des anderen dages omtrent middage quamen si voer die stede van Leyden ende vielen terstont gelijc an dat blochuys, ende wonnent vechtenderhant, ende ghingen voert tot an die Reynsburger poort in die husen, ende hilden wel II oft III uren scut gevaert ende scoten alte vreesliken in ende uut die stede, soe datter bi wilen een doot ende veel gequest worden. Waeromme dat si in corter stont alle die bomen ter neder slogen ende begonnen een bolwerc te maken om hem te bescermen voer dat schyeten. Ende terwilen dat si hier over doende waren, dye lantman dit siende, overmits dattet geen volc van oerloge en is, begonnen van vervaernisse te wiken, ende liepen sonder ophouden vandaen, elcs van daer si gecome waren.⁴²⁹ Ende die bannierdragers merckende dattet volc vluchtich wert, togen oec after rugge om bewaernissen van den bannieren, so dat ten lesten alle tvolc wykende wert van der stede, deen lopende van den anderen, sonder ordinancie, daer nochtans geen volc uuter stede en quam om te vechten; dat alten scandeliken dinc was, dat si geen stede en hilden ende dat si in so groter menichten waren, ende sijn aldus drupende binnen Haerlem gecomen. Die stathouder mitten anderen dit siende deden snelliken die poorten op ende liepen mit al den knechten hem na slaende ende vangende in allen wegen. Ende van dat slot van Teylingen⁴³⁰ quamen VI of VII paerden ofgereden, dye in der nacht veel volcs vingen, wanttet een lichte manenschijn was; ende oec bleven an beiden syden vele doden ende gequest, mer niet soveel als dat gheselscap wel groot was, waeromme dattet menich mensch verwonderde, dat si so vaneen sceyden. Als dit volc aldus gesceyden was, so bleven noch sommige van den Kenemers binnen Haerlem, ende sonderlinghe die van Alcmer, want si uuter stede niet en wouden, verduchtende dat si niet weder binnen comen en souden. Ende binnen desen tiden heeft die hertoge van Sassen groot volc van wapenen in den landen van Hollant gesonnen, ende quamen int dorp van Noertwijck, daer si veel onsturicheits bedreven; ende quamen voirt te Santvoert, daer si die kerck ende thele dorp beroefden; ende namen veel beesten ende gevangen omtrent Haerlem tot Tetroede toe, ende sijn aldus voert gegaen mitten roof na dat groote dorp van die Beverwijc omme dat in te nemen. Ende dye van Beverwijc stelden hem ter weer al te vromelicken, menende dat volck ende knechten uut te keren ende terugge driven; mer die knechten vielen ende stonden malcanderen so vromeliken bi ende dat si in groter getalen ende menichten waren, dat sijt dairtegen niet houden en mochten, ende wonnen hem dat dorp mit cracht, ende stormenderhant of, ende sloegen in die hetten vele van den ingeseten doot, ende maectent seer scandeliken, want si plonderden ende pilgeerden dat dorp, nemende al datter was. Ende alle tmanvolc datter te live gebleven was ende nyet ontcomen worden ghevangen ende swaerlic

427 LXXVI AB.

428 Reysburge AB.

429 warenr Ende AB.

430 Teyligen AB.

[p. 408v]

rantsoneert ende gescat, daer dat dorp al te groteliken bi verarmt ende bedorven wert. Ende dese knechten hebben hem daer bebolwerct ende starc gemaect om daer te bliven. Dit werck dus hangende heeft hem dye stede van Haerlem in groten last bevonden te wesen, angesien dat si van den opsetten niet en waren, ende sere gaern tusschen beyden stille geseten hadden, hadden die sommige gedaen die die poorten opsloegen ende den oversten van der stede daertoe dwongen om desen rebellicheit an te nemen. So ist so verde gecomen dat men binnen der stede ontboden heeft vreemde knechten te comen, alst gesciede ende quamen in groter menichten om dese knechten in die Beverwijck te wederstaen. Ende corts hierna is die hertoge van Sassen selver in Hollant gecomen ende quam in Den Hage. Die stede van Haerlem schicten hoer gedeputeerden, eerbare notabele mannen an hem om geleyde te mogen hebben ende mit hem te spreken, dwelc also gesciede. Ende quamen in Den Hage ende tracteerden also dat hi die stede in gracien nam, behoudelic soe woude hi in die stede wesen om den goeden te bescermen ende den quaden ende rebellen te corrigeren. Aldus so werdet geordineert dat hi binnen der stede van Haerlem comen soude mit gemoede ende vrientscappe, dair die Kenemers mit de van Alcmer ende meer ander binnen Haerlem niet wel inne te vreden en waren, overmits dat si meer quaets verduchtende waren. Als die knechten binnen Beverwijc hem wel starc gemaect hadden, sijn si des anderen dages mit alle hoer macht getogen na den dorpe van Heemskercke, dair si verhoort hadden datter vele Kenemers vergadert waren om hemluden uut Noort-Hollant te keren. Die Kenemers siende dese knechten ancomen stelden hem in ordinancie ende verwachten se, ende daer geviel weder enen strijt, so datter wel boven die VI C mannen geslagen werden an beyden siden, mer meest van den Kenemers ende van Alcmer, wantter vele goede ryke mannen van Alcmer ende uut Kenemerlant verslagen worden. Daerna, opten XV dach van meye, quamen die knechten uuten Beverwijc doir tdorp van Velsen ende plonderden dat, ende voirt tot Scotan ende tot voer die poorten van Haerlem, ende staken dat vier in die husen ende namen mede al dat si dragen mochten, ende roofden coyen, paerden ende scapen, ende dreven se wech ende vercoften se ende gaven goeden coop. Die van Haerlem dit merckende, waren seer begaen omme dat die knechten aldus begonnen te barnen; ende enige goede mannen tracteerden sere naerstelic van der stede van Haerlems wegen, als dattet geordineert was, om alle best willen, ende om dye stede van Haerlem te bet te ontlasten, dat alle vreemde gasten, te weten die uut Kenemerlant, binnen Haerlem lagen mitten anderen ruteren, knechten uut die stede gaen mosten; ende dit wert aldus mitten clocken ofgeluyt ende gecondicht, daer die Kenemers niet wel in tevreden en waren dat si aldus die stede rumen mosten. Oec warender veel knechten uuten lande van Ghelre ende van Cleve gecomen die omtrent die stede lagen, ende gaerne binnen geweest hadden om zoudye te winnen; mer alsoet in state van tracteren was om ten payse te comen, so en werden si niet ingelaten. Des anderen dages quam die hertoge van Sassen ende wert van al den geestlicheit ende van den IIII Biddende Oerden mit processien, mit groter eren innegehaelt, ende dye poorters quamen al in swarten gecleet, volgende die processie, ende vielen hem te voet, presenterende die slotelen van der stede. Ende alle dieghene die binnen der stede waren ende die poorten aldus opgeslegen ende andere veel onsturicheits bedreven hadden ende den goeden luyden thaer ontnomen ende beroeft hadden, liepen alle tesamen uuter stede eer dat de hertoghe quam. Ende terstont wert een galge ende een scavot op tsant ghemaect om correctie te doen ende veel poorters waren op dit pas uuter stede gegaen om der twedracht willen, die binnen der stede was, duchtende geslagen te worden, ende worden al tesamen weder in geboden te comen op die verboernissen van hoer goeden, die veel weder inne quamen. Mer die principale, die die poorten opgeslagen ende die onsturicheit des snachts, als si die poorte op sloegen, bedreven hadden, liepen

[p. 409r]

wech, want hemluden ende alle diegene die in die stede niet bliven en wouden van vrese haer lijf te verliesen, geleyde gegeven was vry uut die stat te gaen eer die hertoge binnen quam. Ende dit feyt van dese poorte op te slaen heeft die van Haerlem in groten lasten gebrocht, want si den hertoge van stonden an geven mosten tot emende voer horen misdaet ende rebelheden XXVII M Andries Gulden, also dat die poorters haer silveren scalen, coppen, lepelen ende andere cleinoden ende juwelen opter stathuys brochten, overmits dat si so veel ghelts niet en hadden te geven, daer elc op gheset was, dwelc deerlic was om te sien, anghesien dattet een neringlose stede is, ende die poorters niet en wonnen van genen dingen. Ende die rentenaer creech quade betalinge, ende so veel te quader omdattet omtrent Haerlem al ofgebrant was, ende alle de beesten tusscen Haerlem ende Alcmer geroeft waren, ende tvolc meest dootgeslegen ende gevangen waren, die hemselven swaerlic copen mosten, daer si luttel tegen hadden, wanttet hem alle benomen was dat si wech dragen mochten, ende vercoftent ende gaven goeden coep.