Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hier beghint die XXXII divisie⁴³⁶ ende heeft XXXVI capitelen.

Paeusen
Anno M CCCC LXXXIIII.
Dat eerste capitel.

Innocencius die VIII was van Genuen; hi sat VII jaer ende XI maenden. Hi was een man van groter heilicheit, begerende den dienst Gods te vermeren, ende was sere milt tegen den armen in almissen te geven. Hi dede timmeren dat scone casteel buten Romen, genoemt Belvidere, ende was een huys van solacen ende genoechten, dat van binnen sere costlic gescildert ende verchyert was, welke casteel gecost hadde te maken over de XLV M ducaten; ende

436 diusie AB.

[p. 412v]

hij verbeterde ende repareerde seer dat casteel van Engelenburch. In den jare M CCCC ende XC hadde hi doen vergaderen een grote menichte binnen Romen van oratoren ende ambassaten, der coningen, princen ende vorsten van kerstenrijc omme een expedicie ende cruysvaert te maken opten Turcken; ende sant sinen legaet, genoemt Raymont Pyrandt, mit volcomen oflaten ende gracien, extenderende niet alleen totten levende mer oec totten doden. Ende vergaerden uuten Duytsschen landen een grote somme van gout ende silver; mer dat ghelt voer daert ander vervaren is, ende en quam tot gheenre profiten ende oerber. Na vele goede werken starf dese paus ende wert mit betamelicker uutvaert in Sinte Pieters kerck begraven.

Anno M CCCC XCII.

Alexander dye VI was uut Spangen ende sat XI jaer ende VIII dagen; hi was een man van groten begripen ende opsette. Tot desen paeus quam tot Romen die patriarch uut Indien genoemt Joseph, ende dede een costlicke scone relacye bi enen interpreteerder, dye die sprake verstont, voer den paeus ende sine cardinalen, narrerende ende vertellende dye grote mogentheden ende dominacie des oppersten conincs van Indien, genoemt paep Jan; hoe dat hoer geloef ende dat onse mitter Heiliger Roomscher Kercke sere overeencompt. Ende dit was int Jaer van Jubileen ende tGulden Jaer, in welken Gulden Jaer also groten ontallicke menichte van volcke uut allen landen ende provincien van kerstenrijc tot Romen quam, dattet niet te seggen noch tscriven en is, als men wel dencken mach. Want dit dat rechte Gulden Jaer van Jubileen was, van C jaren eens tot C jaren, als Bonifacius die VIII dat alreeerst⁴³⁷ institueert ende ingeset hadde. Ende des jaers daerna, doer grote instancie ende begeerte des aertshertoge Philips van Oestenrijc ende Bourgondien, etcetera, wert dit selfde oflaet ende gracien van tGulden Jaer gecondicht in allen landen onder den voornoemden hertoge staende, ende mochten die luden ende kersten menschen die gracien ende aflaten so volcomeliken verdienen alsof si selver in persone te Romen gegaen hadden; ende werden mits desen also grote zomme van penningen, gout ende silver uuten landen gedragen ende gesleept dattet te seggen noch te scriven en is. Ende worden die oflaten noch huden des dages als in den jare XV C ende XV ende XV C ende XVI doer dye landen van kerstenheit gevoert ende gecondicht, die ene op tandere, datter die gemene leke luden seer onwijslick op spreken. Och, och, wat groter sommen ghelts ende hoe menich C M gulden comen jaerlics te Romen uut Duytschen landen meer dan uut anderen landen doer die geestlicheit, datter niet veel weder in en compt; so dattet wonder is datter enich ghelt in den lande is. Ende en is geen wonder dattet gout ende silver van dage te dage gebrec is ende geminret wert, alst in sulcken sacken vol dagelics opgedragen ende ofgeplucket wert mit menigerhande wise, nu mit anslagen opten Turcken, nu mit oflaten neder te senden, ende en comt eylacen tot genen effecten ende saligen ende oerbaren eynde, daer si toe gheordineert ende geschicket werden. Ic houde dat Duytsche lant, dat doch van vrymoedigen ende hoechmoedigen menschen vernaemt is boven anderen landen, nye so stadelic van den Roomschen Keyseren in der tijt der heydenscap mit jaerlixen tributen te geven, gescoren ende gescattet wert, alst nu bi onsen tiden ende bi CC jaren hiervoer heimelic ende listelick daertoe gebrocht wert, als men dat claerliken mercken ende sien mach in der croneringe des keysers van den paeus, ende sonderlinge nadien, dat dat kerstenrijc an den Duysscen nacien gecomen is. Bi desen paeus tiden quam coninc Kaerl die VIII van Francrijc tot Romen bi den paeus, ende conquesteerde dat conincrijc van Napels oft Sicilien, als na geseyt sal worden. In sinen tiden waren vele oerlogen binnen den landen van Ytalien die te lanc te scriven waren, wantter wonderlike dingen bedreven ende gedaen worden die in die gesten der paeusen gescreven staen. Dese paeus Alexander, na vele grootdadige ende triumphelike werken, wert hi haestelick sieck; want als men seyt, wert hi vergeven ende starf ende werdt in Sinte Pieters Kerck begraven mit groter eren. Dat paeusdom vaceerde een maent ende V dagen.

437 alceeerst AB.

Anno XV C ende III.

Pius dye III was van der Zeyne ende en sat

[p. 413r]

niet meer dan XXVII dagen. Hi was een man van groter heylicheit ende volmaectheyt, waeromme dat men seyde dat hi Sinte Pieters prince der apostelen voetstappen nagevolcht heeft; mer hi starf corts daerna ende wert tot Sinte Pieters begraven.

Julius die II was uut Ligurien, dats uuten lande van Genuen. Hi sat IX jaer. Hi was een seer geleert ende expert man in geestlicken ende waerlicken saken, ende beminde die geleerde geestlike mannen seer, promoverende ende verheffende die tot groten prelaturen ende digniteyten. Hi was lange tijt uut Romen verdreven bi paeus Alexanders tiden, terwylen dat hi cardinael van Sinte Pieters Ad Vincula was, ende plach te hieten Juliaen. Ende alsoedrade als Alexander doot was, reysde hi te Romen ende was mede in der verkiesinge des paus Pius voornoemt; ende na Pius doot wert hi eendrachtliken tot enen paeus van Romen gecoren. Hi brocht weder an der kercken van Romen int jaer XV C VII die stat van Bononien ende int jaer van IX creech hi⁴³⁸ uuter handen der Venechianen die steden van Ravenne, Servien, Ymolen, Faventien, Forolivien ende meer andere steden, die si mit cracht onder haer dominacie gehouden ende der kercken ontweldicht hadden. Die coninc van Francrijc crech die steden van Brixien, Bargomen, Cremen, Crenconen ende meer andere, die hi seide hem te wesen als hertoghe⁴³⁹ van Meylanen. Die keiser Maximiliaen creech Veronen, Patavien, Tervisien ende andere, die die Venechianen oec lange tijt met cracht beseten hadden. Die coninc Fernant van Aragon creech Brundusien, Tarenten ende andere plecken uuten handen van den Venechianen; ende aldus wert haren macht ende heerscappie in Ytalien ende Lomberdien sere opprimeert, verdrucket ende vermindert. Ende na vele oerlogen ende vierlicke triumphen die dese paeus hadde tot vermeringe ende oerber der kercken van Romen, starf hi salichliken in den Heer, ende wert te Romen in Sinte Pieters kerc begraven.

438 hi ontbr AB.

439 hertohe AB.

Anno XV C XIII.

Leo die X was geboren van Florens, van den rijcken gheslachten De Medicis.