De grammatische functie

Methode van grammaticale analyse, aan het Nederlands gedemonstreerd

[p. 181]

Zaakregister

aangesproken persoon: 161-164.

aantonende wijs: 135-136.

aanvoegende wijs: 135-136.

aanwijzend voornaamwoord: 89-91.

abstracte genoemdheid: 137-141.

afhankelijk: - ‘noemen’: 55; - ‘noemen’ bij Reichling: 58.

begrip: - in onderscheid met grammatische functie: 124.

betekenis: - in taal en taalgebruik: 14-15; - als object van onderzoek: 26; - zelfstandig en onzelfstandig toegepast: 57-65; - van een semanteemcombinatie: 76; - tegenover functie: 91; - van een eigennaam: 107; - tegenover ‘vorm’ in taalgebruik en taalbeschouwing: 146-148.

betekenisbeschrijving: 28; voorwaarden voor de -: 97-98.

betekenisstructuur: 79-81.

bezittelijk voornaamwoord: 91.

bijvoegelijk naamwoord: - in de gangbare grammatica: 90; - tegenover bijvoegelijke bepaling: 160-161.

bijvoegelijke bepaling: 160-161.

bijwoord: 90.

bijzin: 171.

concrete genoemdheid: 137-141.

‘denken’: 88, 92-94.

diminutief: 152, 154.

disjuncte toepassing: - van de betekenis: 48, noot 2; - van een functie: 107-108.

distinctieve functie: 113-114.

distinctivum: 115.

durend kenmerk: 118; - tegenover ‘soortelijk’ kenmerk: 119-121.

eigennaam: - als term voor verschillende verschijnselen: 102-108; vastlegging van de term -: 109; - tegenover aangesproken persoon: 161-164.

‘feit’: 121-122.

fonologie: 146.

formeel aspect: 144-148.

formele grammatica: 148.

functie: - in onderscheid met betekenis: 74, 75, 91; - als moment van taal en taalgebruik: 77; - in onderscheid met teken: 88; markerende -; 89; potentiële -: 89, 90; feitelijke -: 89, 90; gebonden -: 154-155; vrije -: 154-155.

functiebeschrijving: 96-98, 111-112.

functiemogelijkheid: - als semanteemeigenschap: 77; - als criterium voor semanteemklassen: 79-82.

functieverhouding: 85-86.

functioneel aspect: 144-146.

genoemdheid: 52.

gezegde: - tegenover persoonsvorm: 159-160.

grammatica: het gangbare begrip -: 89; - op school: 93; - met betrekking tot ‘vorm’ en ‘betekenis’: 142-148.

grammaticaal: - in onderscheid met ‘grammatisch’: 175.

grammaticale kennis: 95.

[p. 182]

grammaticale traditie: plaats der grammatische functies in de -: 143; plaats van ‘vorm’ en ‘betekenis’ in de -: 143-145.

grammatisch: - in onderscheid met ‘grammaticaal’: 175.

grammatische betekenis: 144-146.

grammatische functie: vastlegging van de term -: 98; - tegenover ‘begrip’: 124; - in correlatie met formele verschijnselen: 143-146.

grammatische vorm: 144-146.

hetero-realis: 131, 135-136.

hiërarchie: - der genoemdheden: 57; - der functies: 75, 88; - als bepalend voor functiebeschrijving: 99.

homoniem, homonymie: - als factor bij ontleedbaarheid: 32-33; 36-41; - tegenover synoniem (synonymie): 71; - bij eigennamen: 102-103.

hoofdwerkwoord: 118.

hoofdzin: 171.

hulpwerkwoord: 118.

imperatief: 111-112.

individueel aspect (individuele kenmerken): 102-105.

irrealis: 131.

kenmerk: - van genoemdheden: 66-68; de term - nader gepreciseerd: 115-118.

leesteken: 20, 21.

lemmateken: 21.

lemmavorm: 20.

‘lichaam’: - als grammaticale term: 140.

lidwoord: 91, 114.

linguale ervaring: 83-85.

lokaliseerbaar(-heid): 140-142.

‘massa’: als grammaticale term: 140.

methode: - van grammaticale analyse, samengevat: 174-175.

morfeem: - in verhouding tot een ander functionerend semanteem: 152-155; - als semanteem onder het ‘werkelijkheid’-constituerend aspect: 168, 172.

morfeemfunctie: - onder het afhankelijkheidsaspect: 151-155; - onder het ‘werkelijkheid’-constituerend aspect: 167-168; 172.

Nederlands: ‘het’ -, als af te bakenen object: 7-9.

niet-linguale ervaring (niet-linguale kenmerken): 83-85; 107; - in onderscheid met grammatische functies: 124.

‘noemen’: 50, noot 1; anomaal -: 78; impliciet -: 112, 122.

nominale functie: 124.

onderwerp: - in samenhang met de persoonsvorm: 116; - tegenover zelfstandig voornaamwoord: 158; - tegenover lijdend voorwerp:158-159, 163.

(on-)ontleedbaar: zie taalteken.

onvoltooid: 132-134.

onvoltooid verleden tijd: analyse van de term -: 128.

onzelfstandige betekenis: - getoetst bij Reichling: 60-65.

oppositie: - als controlemiddel bij synoniemen: 66-70; - gehanteerd als principe bij betekenis- en functiebeschrijving: 97-98, 135-136.

optimale ‘zaak’ (optimale genoemdheid): 29-30.

originalis: 152, 154.

persoonsvorm: - in de gangbare grammatica: 115-117; - in oppositie tot bijvoege-

[p. 183]

lijk naamwoord: 119-121; vastlegging van de term -: 142; - tegenover gezegde: 159-160.

praesens: 126-136.

praesens historicum: 127.

praeteritum: 126-136.

realis: 131, 135-136.

‘ruimte’: - in oppositie tot ‘tijd’: 120, 122-124; - in eenheid met ‘tijd’: 123; - als grammaticale term: 138-142.

schoolgrammatica: 1, 156.

semanteem: vastlegging van de term -: 35; - tegenover ‘woord’: 46-47.

semanteemcombinatie: 71-76.

semanteemklasse: 82.

semantische benadering: - van grammaticale verschijnselen: 146-148.

‘soort’: 48; - als linguïstisch begrip: 53-55.

‘soortelijk(e)’ kenmerk(en): 100-102; - tegenover durend kenmerk: 119-121.

‘soortelijk’ plus-kenmerk: 57.

stofnamen: 138-139.

subject: zie onderwerp.

sub-semanteemklassen: 87.

substitueren (substitutie): - bij het vaststellen van synonymie: 70; - bij het vaststellen van functies: 79; - bij het vaststellen van semanteemklassen: 82-83.

synoniem (synonymie): analyse van het gangbare begrip: 67-70.

syntactische functie: - tegenover woordsoort(-elijke)-functie: 158-165; vastlegging van de term -: 165; - onder het ‘werkelijkheid’-constituerend aspect: 167-168; 172-173.

syntagma: 168, 172-173.

syntaxis: 174.

systeem: 81-82.

systematiek: - van ‘het Nederlands’: 81 (noot 1), 82.

‘taal’: - als linguïstische vakterm: 175-176.

taalbeheerser: - als individu: 8, 19; - als representant: 22-23.

taalbeschouwer: 18.

taalbezit: - en grammaticale kennis: 156.

taaleenheid: 11, 19.

taalgebruik: 8; noodzakelijke voorwaarde voor -: 15; - actief en passief: 24-28.

taaltechnisch woord: 77.

taaltechnische functie: 167.

taalteken: 19; vastlegging van de term -: 31; ontleedbaar - tegenover onontleedbaar -: 31, 34-35.

taalverwerving: 25, 30.

‘tegenwoordige tijd’: 126; - getoetst aan de reële tijdservaring: zie praesens.

teken (niet-taalteken): 17-18; - tegenover functie: 88.

terminologie: verantwoording van de -: 109-111.

‘toekomende tijd’: 126.

toevoegingsfunctie: 78.

‘tijd’: - van de persoonsvorm: 115-118; - in oppositie tot ‘ruimte’: 120-124; analyse van het grammaticale begrip: 124; toetsing aan het gangbare begrip: 125-130.

uniek aspect (unieke kenmerken): 101-102.

[p. 184]

‘verleden tijd’: 126; - getoetst aan de reële tijdservaring: zie praeteritum.

voltooid: 132-134.

voornaamwoord: zie: aanwijzend-, bezittelijk- en zelfstandig voornaamwoord.

vorm: 13, 14; - in ‘taal’ en ‘taalgebruik’ als moment van een teken: 32; - tegenover betekenis in taalgebruik en taalbeschouwing: 146-148.

vormexemplaar: 14; 143.

vormmoment: - als criterium bij het ontleden: 94.

werkelijkheid: - in de reële ervaring: 130; - als eenheid van ruimte-en-tijd in de werkwoordelijke functie: 131-136.

werkwoord: 115-117.

werkwoordelijke functie: 124.

weten: gebruiks-, onderscheidend- en analytisch -: 93-95.

woord: - als gangbare notie: 9, 10; - niet identiek met semanteem: 46-47; 149; - als semanteem in verhouding tot een ander functionerend semanteem: 149-154; - als semanteem onder het ‘werkelijkheid’-constituerend aspect: 168; - de primaire taaleenheid: 172-173.

woordbenoeming: - in verhouding tot analyse van semanteemfuncties: 149-156; - tegenover zinsontleding: 157-158.

woordcombinatie: 171.

woordfunctie: - onder het afhankelijkheidsaspect: 153-155; - onder het ‘werkelijkheid’-constituerend aspect: 166-167, 172-173.

woordgroep: 170, 172.

woordgroepfunctie: 170, 172.

woordleer: 174.

woordsoort: 157.

woordsoortfunctie: - tegenover syntactische functie: 158-165; vastlegging van de term -: 165, 168.

‘zaak’: - bij Reichling: 47-51; - onderscheiden van andere genoemdheden: 52-53; - onder verschillend aspect ‘genoemd’: 101-102; - in oppositie tot ‘feit’: 120-122; - als ruimtelijk te kennen gegeven: 142; - als specifiek woordsoortelijk begrip: 163.

zaakbeschrijving: 97, 98.

zelfstandig ‘noemen’: 52.

zelfstandige functie: 99.

zelfstandigheid: 96.

zelfstandig naamwoord: - in de gangbare grammatica: 91, 92, 96; vastlegging van de term -: 102; - tegenover ‘onderwerp’: 158-159, 163.

zelfstandig voornaamwoord: 100-102.

zin: - in de gangbare grammatica: 170-172; vastlegging van de term -: 172-173.

zinsfunctie: 171-173.

zinsontleding: 157-158.