Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Proeven voor het verstand, den smaak en het hart (1790)

Informatie terzijde

Titelpagina van Proeven voor het verstand, den smaak en het hart
Afbeelding van Proeven voor het verstand, den smaak en het hartToon afbeelding van titelpagina van Proeven voor het verstand, den smaak en het hart

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.70 MB)

Scans (10.68 MB)

ebook (2.85 MB)

XML (0.22 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

non-fictie/essays-opstellen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Proeven voor het verstand, den smaak en het hart

(1790)–Jacobus Bellamy–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 97]
[p. 97]

Kaïn.

 
Ja! - hieromtrent - daar ginder, bij dat bosch,
 
Sloeg ik hem dood! - mijn God! wat zeg ik? - dood?
 
Zal hij nu ook verrotten, als dat schaap,
 
Dat, afgedwaald, in 't bosch, mij tegenkwam;
 
Dat ik zoo wreed verwurgde? - Ja! dat schaap,
 
Dat stervend schaap hadt mij, bijna, ontroert!...
 
En heb ik niets, bij Abel's dood, gevoeld?
 
Zijn dood!... mijn God! heb ik, voor 't laatst den blik,
 
Den zagten blik, van Abel's oog, gezien?
 
Die laatste blik! - hoe vreeslijk wordt hij mij!
 
Ik zie hem nog! - met een gesloten oog
 
Zie ik hem nog! - o Abel! sluit uw oog!
 
Daar komt hij zelf! - daar ginder! - zie! hij bloedt!
 
Mijn God! hij lagcht! - hoe dreigend is die lagch! -
 
Te rug! te rug! - - 'k ben Kaïn! - gaa te rug!
 
Vervloek den man, die Kaïn heeft geteelt!
[pagina 98]
[p. 98]
 
Ach! nader niet! ik sidd're voor uw oog!
 
Waar zijt gij nu?... heeft God u weggevoert?
 
Ik zie hem niet! ik zag hem in een droom! -
 
Is alles dan een harssenschim - een droom? -
 
Heb ik hem niet, daar ginds, bij 't bosch, vermoord?
 
Dit is geen droom! o God! waar vlugt ik heên?
 
Is dan voor mij geen rust, geen leven meer?
 
Is dood te zijn, nog erger, dan de smart,
 
Die ik gevoel, in mijn gedrukte borst?
 
Wien zie ik daar?... 't is Adam! - groote God!
 
'k Wil hem niet zien! - hij moet mij nimmer zien!
 
Hij zoekt zijn' zoon! - Vergeefsch! - 'k heb hem vermoord! -
 
Zoo ik hem ook vermoorde, bij zijn' zoon?...
 
Zoo 'k al wat leeft vermoorde?... zou mijn kwaad,
 
Mijn wroeging, dan nog grooter zijn, dan nu?
 
Dan had ik niets te vreezen - dan - mij zelf! -
 
Maar niets is mij zoo vreeslijk als - mij zelf!
 
o Neen! ik vlugt - eer Adam bij mij komt!
 
Hij zij vervloekt; die mij het leven gaf!
 
Hij zij vervloekt....
[pagina 99]
[p. 99]

Twee woorden over Kaïn.

Voor een' geruimen tijd heb ik eene alleenspraak van Kaïn, in gerijmde vaerzen, opgesteld, die mijne vrienden, in het reciteeren, zeer wel voldeedt; doch die mij, bij eene koude lezing, zeer gebrekkig scheen: zij is naar een Genootschap gezonden; maar, tot mijn groote blijdschap, nooit gedrukt. Eenige denkbeelden, uit het oude stuk, heb ik behouden - eenige andere bijgevoegd - en hier uit is deze alleenspraak geboren. Ik heb dezelve aan mijne vrienden voorgelezen; en het oordeel van sommigen was dit: - zou Kaïn, in zijne omstandigheden, wel zoo, aan eene kleinigheid, blijven hangen? - spreekt hij niet te veel van het schaap - en te weinig van Abel? - Is Kaïn niet te bedaard, op de plaats, waar hij Abel doodsloeg? - Dit waaren hunne aanmerkingen; doch volgens mijne voorstelling van het character en den toestand van Kaïn, zijn ze niet gewigtig genoeg, om 'er het stuk naar te veranderen. - Kaïn is ruuw, oploopend, wreed en laag; hij is, in 't groot, dat, wat kinders van een' nijdigen aart, in 't klein zijn; hunne morrende ontevredenheid zet hen aan, tot heimelijke beledigingen: met een traiterägtige mine, knijpen en stooten zij, nu eens de huisdieren; dan hun broeders of zusters; zelfs levenlooze dingen zijn de voorwerpen hunner laage wraakgierigheid: - Dit is Kaïn, als man. Zou nu een man, met zulk eene geäartheid, wel een schaap, op eene eenzaame plaats, kunnen ontmoeten, zonder het te beledigen? - te meer, daar het, vermoedelijk, een schaap van Abel was?

[pagina 100]
[p. 100]

Deze man vermoordt zijn' broeder: hij komt, na reeds eenigen tijd wanhopend rondgezworven te hebben, bij de plaats, waar hij Abel doodsloeg: - het denkbeeld: dood te zijn, was geheel nieuw; Kaïn moest, dunkt mij, natuurlijk, op de gedagte van het schaap komen: zijn ziel vergeleek 't geen hij aan het schaap, en aan zijn' broeder gedaan hadt - dit doet hem ten eersten aan de uitwerkzels van zijn bedrijf denken; - die van het schaap heeft hij gezien: - wat is nu de natuurlijkste gedagte? - ‘Ja, maar hij ontleedt deze gedagte zoo!’ - Dit kon hij doen! - Hij spreekt niet de taal der wanhoop; - neen, in de eerste vaerzen spreekt hij de taal der, inzichzelfgekeerde - beschouwende - overwegende, wroeging; - zijn ziel heeft een oogenblik van rust - zoo een verpoozing van wanhoop rust' mag genoemd worden. - Hij spreekt van het schaap - doch denkt aan Abel. - Onze ziel heeft eene geneigdheid, om in zulke verpoozingen van droef heid of wanhoop, kleinihgeden, die bij de hoofdzaak behooren, te ontleeden: de droef heid, vooräl, doet dit gaerne; - en de wroeging moet het doen.

Wat verder spreekt hij van den dood van Abel: al die kleinigheden hadden zijn ziel trapsgewijze verhit; - zijn wroeging gaat over in wanhoop - in woedende wanhoop: - zijn verrukte verbeelding ziet schrikbeelden, die geen bestaan hebben, dan in zijne wanhopende ziel. - Dit zal van Kaïn genoeg zijn.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken