Briefwisseling en aantekeningen. Deel 2

350
H. Fagel aan Willem Bentinck

[B.M., Eg. 1736]

Den Haag, 5 juni 1748

(Bentincks brieven van 29 mei en 2 juni ontvangen¹⁾). Les lettres ont été lues ce matin dans la conférance, où le Prince a été présent: excepté celle qui étoit écrite en 4^to2) touchant ce qui étoit passé entre Caunits et les autres ministres³⁾. Le Prince croioit au commencement, qu'elle devoit être lue avec les autres, parce qu'il y a deux actes authentiques adjoints. Mais comme vous m'aviés fortement recommandé de ne la point lire dans la besogne, j'y ai insisté et elle est restée entre mes mains.

1) Ontbreken.

2) De brieven in folio waren voor het Secreet Besogne bestemd, indien de Prins deze daarvoor geschikt achtte. De brieven in - 4^to alleen voor de Prins en Fagel. Zie Bentinck I, p. 407.

3) Kaunitz had 23 mei verklaard de preliminairen te willen tekenen, mits Oostenrijks wensen tegenover Sardinië en ten aanzien van een garantie aan Pruisen werden ingewilligd. Iets later verklaarde hij te willen toetreden ‘sans réserve ni exception’, maar toen Sandwich eiste, dat hij zijn eerste verklaring zou intrekken, weigerde hij en Sandwich moest toegeven, waarop Oostenrijk de preliminairen tekende. Zie Lodge, p. 357 vlg. en Beer, p. 42 vlg.

[p. 26]

(De koerier, die de ratificaties⁴⁾ overbracht, bracht tevens de mening van de Prins over de gehele zaak. Deze mening nadert dicht die van Bentinck en is geheel die van Fagel. De Prins meent, dat wij te licht zijn heengegleden over Kaunitz' eerste verklaring⁵⁾ en dat - nu hij heeft toegestemd om zonder reserve toe te treden - maatregelen, zoals door Sandwich en Chavannes worden overwogen, nutteloos zijn⁶⁾. De koerier bracht ook een resolutie der Staten-Generaal over de vrijbrieven en nog één over de uitvoer van graan)⁷⁾, que les admirautés ont reçu ordre d'accorder, ce que peut-être vous paroîtra une mesure fort précipitée, mais que je suis sûr, que vous approuverés, quand je vous aurai expliqué ce qui s'est passé à ce sujet. (Er volgt een herhaling van de mededeling, dat Fagel ongeveer twee weken geleden op bevel van de Prins aan Engeland heeft voorgesteld de handel met Frankrijk nog niet toe te laten en vooral niet de uitvoer van graan).

Ç'auroit été une mesure fort sage, mais la réponse, que j'ai eu de l'Angleterre, estoit, que le duc de Newcastle approuvait l'idée, mais qu'elle n'estoit pas practicable, puisque le roi estoit obligé d'accorder la permission, pour satisfaire à ses sujets. Le Prince en parlant à Utrecht avec S.M. a touché aussi la même corde, mais le roi lui a répondu, qu'on ne pouvoit pas faire avec les Anglois, en fait de commerce, ce qu'on souhaitoit et qu'ainsi le Prince devoit se régler ici là-dessus⁸⁾.

(Er zal zeker een plakaat worden uitgevaardigd, waarbij alle handelsbelemmeringen worden herroepen⁹⁾. Echter behoorden een oprecht Engeland en de Republiek in dit opzicht gelijkgezind te zijn. Sandwich had Bentinck van zijn overeenkomst met St. Séverin

4) Waarschijnlijk de ratificaties van de acten van admissie en acceptatie van Oostenrijk en Sardinië, dat 30 mei tot de preliminairen toetrad.

5) De verklaring van 23 mei.

6) Waarschijnlijk zullen deze woorden slaan op mededelingen van Bentinck in zijn brief in - 4^o, die onvindbaar blijkt.

7) Zie Bentinck II, nr. 347.

8) Inderdaad moest de onpopulaire koning terdege rekening houden met het parlement waarin de handelskringen grote invloed hadden. Newcastle streefde er dan ook naar deze op zijn hand te hebben. Bovendien kwam juist nu in Engeland sterk de gedachte naar voren dat de oorlog al veel te veel gekost had. Zie Lodge, p. 365, 369 vlg.

9) Dit plakaat werd 12 juni uitgevaardigd. Zie Geyl, De agent Wolters, p. 78.

[p. 27]

kennis moeten geven¹⁰⁾. Thans is het zaak haast te maken met de vrijbrieven voor de Hollanders. Niets belet Bentinck te handelen volgens de resolutie hem heden toegezonden).

Le Prince m'a paru fort content de l'entrevue, qu'il a eu avec le roi à Utrecht. Il m'en a dit toute la substance qui n'a roulé que sur des généralités, dans lesquelles il ont été parfaitement d'accord. J'ay pressé plusieurs fois, que votre frère eut ordre de le suivre à Hanovre. Le Prince n'en a rien contre, mais il en a été retenu par la considération, qu'on pourroit le critiquer si présentement il envoyoit votre frère là dans le temps que Hop suit le roi, sans qu'il y eut aucune nécessité apparante et que cela pourroit avoir l'air, comme s'il multipliait les dépenses sans nécessité.

(De Prins heeft Fagel gezegd, dat hij Charles Bentinck wilde zenden, zodra hij een depêche moest sturen. Heeft Charles geraadpleegd. Deze wil naar Overijssel¹¹⁾ gaan en terugkomen tegen de tijd, dat Newcastle arriveert¹²⁾. De Larrey heeft het voorstel van de Prins aanvaard en bij de koning van Pruisen ontslag aangevraagd. Hij zal naar Parijs gaan. St. Séverin zei enige tijd geleden dat hij gaarne een Engels gezant te Parijs zou zien. Bentinck moet bij Sandwich daarop aandringen), car sans un ministre de la part de l'Angleterre, nous ne ferons rien qui vaille¹³⁾.

10) Waarschijnlijk de overeenkomst over het staken van de vijandelijkheden ter zee tussen Engeland en Frankrijk. De Nederlandse kooplieden, hierin niet opgenomen, waren deswege ‘very clamorous upon it’, Zie ibidem, p. 77.

11) Hij had de Overijsselse familiebezittingen geërfd, waaronder het landgoed Nijenhuis bij Diepenheim.

12) De koning was vooruitgereisd naar Hannover. Newcastle volgde eind juni en bezocht onderweg Den Haag en het hoofdkwartier van Cumberland.

13) Hierbij ingesloten een afschrift van de resolutie der Staten Generaal van 4 juni 1748 over de export van graan.
Dit besef was zo sterk, dat de Prins De Larrey niet wilde zenden voordat Engeland een geschikt persoon naar Frankrijk had gezonden. De Larrey werd dan ook pas in november benoemd. Zie Beer, p. 142.