Westfriesland, Tessel en Wieringen

Opperdoes

⁺ De bescheiden HERVORMDE KERK is in het hart van het dorp op een weinig verhoogd kerkhof gelegen en behoort in eigendom toe aan de Hervormde Gemeente; haar toren daarentegen is burgerlijk eigendom.

⁺ joosting en muller i, blz. 73 en 393; ii, blz. 324; Oudh. en Gest. ii, blz. 500; van der aa, viii, blz. 392; N.H. Oudh. i, blz. 43; Gen. en Herald. Gedenkw. iv, 262.
tekening van c. pronk gedateerd 1732 en gekleurde repliek door tavernier in de Prov. Atlas te Haarlem.
⁺ Over de oude geschiedenis van de kerk is niet veel meer bekend, dan dat zij in de late middeleeuwen aan de persona van Medemblik behoorde. In 1517 zou de kerk met het plunderen van het dorp, door de z.g. Gelderse Friezen, afgebrand zijn. Het kerkarchief bevat gegevens over herstellingen in 1776, 1825, 1862-'67 en 1903 en over het vernieuwen van de torenspits omstreeks 1811 en 1836. Een grondige restauratie van kerk en toren had met Rijkssubsidie in 1942 onder leiding van architect Cramer te Hoorn plaats; bij deze gelegenheid werd het bovenste deel van de toren, dat in de xixe eeuw bemetseld was, in bijpassende steen vernieuwd en werd een stenen spits gereconstrueerd, uitgaande van oude aanzetten in het metselwerk, waaraan een wat forse balustrade toegevoegd werd zoals op de tekening van Pronk was aangegeven. Het muurwerk werd voorts van de pleisterlaag ontdaan die in 1862 was aangebracht aan de zuid- en oostzijde. Boven de toegang werd de zandstenen latei vervangen door een korfboog; een jaartalsteentje met 1662 dat wellicht het jaar ener herstelling aangaf, werd verwijderd. In de spaarvelden werden de rondboognissen naar analogie van de oostgevel hersteld en met siermetselwerk gevuld, de galmgaten werden vernieuwd.

⁺ Het laat-gothische kerkje, fig. 46, pl. XCVI-202,

Fig. 46. Opperdoes. Herv. Kerk

bestaat uit een vijf traveeën diep schip met een vijfzijdige koorsluiting en een voorgebouwde toren.

De toren is opgetrokken van baksteen, formaat 22 - 23 × 5, 10 lagen 68 en gaat zonder versnijding op; de westelijke ingang is omgeven door een hoge spitsboognis, waarin een cirkelvormige opening is uitgespaard.

+ Herv. Kerk

+ Literatuur en afbeeldingen

+ Geschiedenis

+ Beschrijving

[p. 201]

De baksteen van het schip dat door een bouwnaad van de toren is gescheiden, meet 23 - 23,5 × 5, 10 lagen 63; het muurwerk is ongeveer 54 dik. Aan de voet werden vooral aan de zuidzijde secundair veel kloostermoppen verwerkt van 28 - 30 × 7,5 - 9. De noordermuur is over drie traveeën geheel vernieuwd bij de restauratie.

Het muurwerk en de steunberen zijn versneden bij een thans geheel vernieuwde, oorspronkelijk gedeeltelijk uit tuf bestaande waterslag, die om de beide, in de tweede travee aan de noord zowel als aan de zuidzijde aanwezige gedichte ingangen, rechthoekig omloopt. De vensters die afgeschuinde dagkanten hebben, zijn bij de restauratie van gevorkte middenstijlen voorzien.

Van het inwendige is de eerste travee voor dienstruimten afgeschoten. De preekstoel is tegen het gedichte meest oostelijke koorvenster opgesteld. Bij de restauratie werd een piscinanisje ontdekt en hersteld. Het houtwerk van de kap, die met gesneden sleutelstukken en korbeels op muurstijlen rust, is met uitzondering van één muurstijl, korbeel en sleutelstuk vernieuwd.

Het schip is wellicht na de plundertocht der Gelderse Friezen, in 1517, deels met oud materiaal⁺ herbouwd; het torentje schijnt iets ouder te zijn.

De kerk bevat:

een eiken preekstoel, met getorste kolommen, gesneden fries en panelen, gemerkt⁺ en gedateerd 1688, p.v. petten sc. Op de panelen van de preekstoel allegorische figuren, sprekende wapens, het wapen van Opperdoes en de initialen: a.g.d.; r.j.; g.p.s.m.; i.d.l.i.;

een niet bijbehorend doch uit dezelfde tijd daterend achterschot en klankbord;

een eiken doophek met geslingerde spijlen, op een paneel gedateerd 1752.⁺

een koperen doopboog met schildje waarop enige dichtregels en j. langendijk 1753;⁺

een koperen voorzangerslezenaar, xviiid en lichtarm met blaker, waarop een schildje met inscriptie en t. hoogendorp;

op de preekstoel een lichtarm met blaker, xvii; twee wandarmen, xvii;

een zestienarmige kroon met schildjes, xviib;

tekstbord, gemerkt j. volckertsz bijkerck, 1701.⁺

In de toren een klok, hoog 78, diameter 90, met opschrift: jhesus maria johannes⁺ gherardus de wou me fecit anno domini mcccccxxvii.

Een boerderij aan het Zuiderpad bezit een wit betegelde kamer met paarse tableaux⁺ en schouw, xviii-xix.

+ Datering

+ Preekstoel

+ Doophek

+ Koper

+ Tekstbord

+ Klok

+ Tegelschouw