Sjweitberg (onder ps. G. Rapaille)

En es de monumente die in d'r waeg sjtunt e moment oet 't zich zint, kinter al 'n flesj terpetien omvalle en brent zoë pand bekans pis op d'r grond aaf en hat zich de zaak opgelost, woë enne ieëw vergadere neet holp. Allein in Sjweitberg-Noord weite sommige luj dich dan te vertelle wie Dr. Emile Däölkes, directeur van de febriek Daalkens Onverzadigde Vetten, annex-alias wethouwer en alias-idem bestuurder, dat sjpits gekriëge hat en dan verve ze zich op de aafdeiling sjtadsontwikkeling mit Tip-Exx de teng wit, braeke de köp van de sjwaegele iër ze ze wegsjmiete en gont zich in Scoen Blazoen eine op de lamp sjödde. Dan trekt wir e waeking de roddeltraditie durg 't sjtedje en sjmaondes is eederein d'r klatsjbazel en 't gegis en gezeuk alwir meug, want Sjweitbergenaere wirke, wuule en wirke, wuulend hèl.

En de sjötterie sjteit sjtief, auch es ze neet hoove oet te trekke. Enthans volges Feel, dat waal, ja.

[p. 36]

Dag der wrake

- Vuer die van Sjweitberg is d'r Vaer e bietje op z'n eige. In zichzelf gekiërd. Hat ze neet allenej op 'n riej. ‘Dae hat auch noëts d'r voëgel aafgesjaote’, zegke ze van 'm.

Hiël lang haw d'r Vaer 't neet gedurfd, mè ziëve-en-twintig jaor gelijje hat hae zich dan toch aangemeld biej de sjötterie. Doe höbbe ze 'm de vaan in de heng geduujd en die dreug hae noe nog. En good. Excellent sjtram kint dae kieke biej defilees en zoë. Taege de Pinkste woërt hae altied aeve apaart genomme durg d'r vuerzitter. Dan begos e ritueel woë d'r Vaer nao al die jaore nog ummer geine nondedju van sjnapt. Dan moch hae, nae dan móós hae, zich eine drinke mit d'r vuerzitter, dae 'm d'r res van 't sjöttesezoen baw neet zoog sjtaon.

De mam van d'r Vaer, 'n widvrouw, is miensje-sjuu. Vreuger mot ze de bloom van Sjweitberg gewae ziën, mè noe kump ze al jaore de duer neet mië oet. Mènnigei zou dinke dat ze al lang doëd en begrave is. Nou, d'r Vaer kinste mer mit ein dink raozetig kriege. D'r is mer ein dink woë hae gelujjetig van oet ziëne doën kint komme: de mam! Da kriet hae 't. Begint te sjtamele en te razele.

Dao kreeg hae 't glaas beer van d'r vuerzitter. ‘Zegk Vaer’, begos dae. ‘Wie is 't mit de mam? Ich höb ze al e tiedje neet geziën?’

‘D... d... mmmmmam?’ Dao haw d'r Vaer 't al wir.

‘Ich sjnap 't al Vaerke, zegk mer nieks mië.’ Ongerwiel d'r vuerzitter dit zag, lag hae zien hand op de sjouwer van d'r nog naosjtamelende Vaer: ‘Wat tunkt dich, Vaer, zou 't versjtendig ziën om dits kiër mit te sjeete?’

Ja, jaa, bekans Pinkste. Dan is altied 't Kueningsvoëgelsjeete in Sjweitberg. E aevenement woë, wie bekind, 't ganse sjtedje vuer oetlöp. Noe kint d'r Vaer sjeete wie d'r beste. Wie apaart hae auch is, hae hat op kirmesse altied enne sjwerm vrouwluj om zich haer hange omdat hae dan aan de sjeettent zoëväöl roëze aafsjuut datter gei maedje zonger 'n roës rondlöp.

D'r vuerzitter haw 'm get gevraogd. D'r Vaer ging ins good d'r vuer sjtaon, maakde zich get breijer en zag: ‘Och ja, ich höb altied al ins gaer dra mit wille doën.’ D'r vuerzitter sjraapde zien kael, kiëk nao de angere van 't besjtuur, die biej wat noe komme ging altied aeve mit kaarte sjtopde,

[p. 37]

en vroog: ‘Höbste 't al mit de mam druever gehat, Vaer?’ ‘Nnnnn... eh... hmmm... ich bin, ich wol... wir..’

Wie hae zoë prebeerde oet zien wuerd te komme, heel hae zich krempechtig vas aan de tiëk. D'r vuerzitter lag mit väöl geveul 'n hand op ein van de zien, kiëk wir aeve nao de res van 't besjtuur en zag: ‘Ja jong, de wets, es de mam 't d'r lestig mit hat, ja dan is 't missjien baeter, ich mein, ja de wèts waal.’

D'r Vaer knikde, vaegde zich mit d'r moew langs de ouge: ‘Cha... Charel, gaef os hiej get.’

‘Nae Vaer, van mich! De drinks dich nog enne van mich! Charel, enne van mich, hè! Ich mot aeve pisse, Vaer. Ich bin zoë teruk!’

Ja, en zoë is 't voëgelsjeete da gekomme en 't waor wie gewend, sjpannend en gezellig. Dits kiër hat d'r vuerzitter zelf (mit innige onduudelikke hulp, wuert gefluusterd), d'r kueningssjuet gelos. En wie gewend, zoëlang es hae al d'r biej waor, d'r Vaer is d'r iësjte gewae dae 'm proficiat wunsjde. Wie hae 'm dat eedesj kiër flikt wet geine, want eigelik huert d'r hiër pesjtoër-daeke d'r iësjte te ziën. Nao aafloup woërte in 't sjöttelokaal beer en wietse getapt en daobiej lacht d'r Vaer mer get mit omdat 't meiste 'm baove de patsj geit. Woëdurg dat 't kos gebuere dat hae opins te vreug lachde en al zien sjöttersvrung sjaaterde.

‘Auw hoor Vaer, auw hoor, doe höbs d'r voëgel auch neet aafgesjaote!’ Wie d'r vuerzitter dat zag, moos de ganse sjiepsjap nog helder lache. ‘Waaaah, dat mostich nuedig zegke’, sjriewde d'r tamboermaitre d'r baove oet. ‘Hahaha!’

Noe gebuert zoëget waal dèkker, dus d'r Vaer haw good in de gate dat hae wir ins 't verke waor. Mè dat hae ze dae daag de raekening zou prissentere in plaatsj van de vlag, dat vuerzoog geine.

Ze kinne d'r neet taege es hae hun in de ouge kiek. Dat hat 'm op 't idee gebrach. Ins mot d'r toch get gebuere. Langkzaam, mè ziëker, is hae, sjtepke vuer sjtepke, begos mit e experiment. Biej eeder oettrae hat hae zich enne man of twië oetgezoch die hae dan aan gong kieke. Rech in de vraet. Of van achter in d'r rögk. Da observeerde hae sjerp hun reaksies. Ze prebeerde 'm dao aevegood mit vuer d'r gek te houte. ‘Biste soms verleefd op mich, Vaer?’ Of: ‘Jonge, ich höb sjans van os Vaerke!’

[p. 38]

Dao kos hae allang taege. Oere hat hae heim, vuer d'r sjpeegel, zitte oefene. Kiéke, kiéke en kiéke. En hae is 't gaon veule. 'n Ganse apaarte krach voëlt hae achter zien ouge. 't Brent en geuf enne drök. Of dao god-wet-wat nao boete wilt. En doe is 't dan gebuerd! 't lësj hat hae zich mistig ziën waere en doe (es hae 't neet zelf gewae waor, haw hae 't neet gelof), doe zoog hae zich e paar centimaeter van d'r grond aaf gaon. Nondedju, kos zich nog net op tied vas sjnappe. En sjtiekem is hae mit zië experiment nao boete gegange. Op 't paerdsrenne in Sjweitberg is 't 'm gelökt enne jockey van 't paerd aaf te kieke. Op 't Campus Sjplendorplein kreeg hae d'r Bananeboxer enne hauve maeter de loch in, woë dae mitein e wonder va gemaakt hat. Biej aankoup van e tientje fruit kreegste haorfien vertelt wat 'm ueverkomme waor. D'r Vaer hat zien mam nieks d'r van vertelt. Wat e bietje biezonder is, want dao hat hae zien laeve langk nog gein geheime vuer gehat. Mè, hae wis dat hae 't kos!

Ongerwiel 't sjöttevolk nog zoot biej te komme van 't lache waor d'r Vaer in d'r hook gaon zitte. Biej de vinster, onger de priéskas. Kwasi onversjillig kiëk hae nao boete. En wie d'r Vaer zoog, dat ze wir mit get angesj bezig waore, kaom hae in actie. D'r vuerzitter in d'r rögk kiéke. Röstig kiéke. Zonger ueverdriëve sjtare. Lankzaam. Hae haw alle tied. Inins gebuerde 't! E paar centimaeter nog mer, mè genog om te bereike dat d'r vuerzitter zich aan de tiëk vas moos sjnappe. Ouge wie sjöttelekes zat dae op. Allè hop! Dao haw d'r Vaer 'm al op enne hauve maeter. 't Sjöttevolk hat de moel aope gehat hange. D'r pfenningevötser Biëmelmans sjloog e kruuts. D'r Vaer zag gans röstig: ‘Duer aope!’ Gehypnotiseerd leep d'r tamboermaitre nao de duer. Maakde die aope. Hup! Dao sjtong d'r Vaer al boete mit d'r frissje majesteit. Ziene kueninklikke vuerzittersbehèj waor gans van 'm aaf. Zie gezich zoë gries wie de kirkmoer. Ouge wie matgesjlage käölkes. De luppe blauw wie de trappesjtein van d'r kiosk. De teng dansde 'm in de moel! ‘Laot mich aaf, Vaer, laot mich aaf!’ Bienao neet te versjtaon, zoë zach en toegekniëpe. D'r Vaer waor in de duer van d'r café blieve sjtaon. Trok zich nieks van 't gejiëmer aan. Sjöttevolk en aanhank al boéte of aan de vinstesj.

‘Laot mich aaf, Vaer!’ Hae hong al op veer maeter. En mit

[p. 39]

gemaak, esof 't 'n ballon waor, leet Vaer 'm nog hoëger gaon. Ongerwiel sjtuurde hae zoë dat hae 'm op de huegde van d'r kirktaore kreeg. Dao vele de doeve van sjrik van de eijer. Enne verdwaalde toeris op de Innighaoverhei leet promp d'r verrekieker oet de puet valle. In Baek en Brunssum woërt groët alarm gesjlage. Zich vreigelend of 't om enne ufo of get nuujts van de Russe gong.

‘Zoë’, reep d'r Vaer: ‘Koud dao baove?’

D'r bange vuerzitter, in vol ornaat, sjöddelde mit d'r kop.

‘Mie gewaer en flot e bietje!’ D'r Vaer reep 't en wis dat hae bedeend zou waere. D'r bange Biëmelmans is 't Bergsjke op gebiesd. En vuerdat auch mer eine zien ouge van d'r vuerzitter hat durve aaf doën, waor hae al teruk. Mit 't gewaer. Pakde d'r Vaer aan. Haolde 't oet d'r foedraal. 't Waor get sjoëns en de zoogs aan wie 't blonk dat 't genne pröl waor en perfek ongerhoute. Esof hae d'r John Wayne zelf waor, hat d'r Vaer 't in de loch gesjtaoke en geroope: ‘Ich nog noëts d'r voëgel aafgesjaote?’

D'r mot get verdretigs in zien sjtum te huere gewae ziën. Sjöttevolk en aanhangk hat sjtaon te kieke wie bevraore pilaere. Nao baove en nao d'r Vaer. Zoë zooge ze wie dae zién gewaer vriej aanlag en op d'r hiër vuerzitter mikde. Dae sjrieëwde in doëdsnoëd, wie e mager verke. De doeve zint nog ins van de eijer gevalle. 't Gaodslempke op 't graaf van de familie Janse de Lumpens is oetgegange en d'r hiër pesjtoer-daeke hat de heng nao d'r hiëmel gesjlage en gebaed:

Dag der dagen, dag der wrake!
Die ons aerd tot as zal blaken
Naar Sybille en David spraken
Hoe men sidd'ren zal en beven
Waor ich mer heim gebleve!

Enne knal sjetterde durg de meiloch en zoch waeg tössje de hoezer. 't Zilvere vuegelke van 't kueningszilver - dat dink is toch gauw 'n twiëhonderd jaor oud - sjloog aan diggele op 't kirkpaad. D'r angsjsjweit van d'r vuerzitter wèjde de luj in 't gezich, zonger dat ze oet hunne trance ontwaakde. Wir enne sjäöt! De gesp van d'r vuerzitter ziene brookereem is nao onger gekomme, geliek mit d'r iësjte sjlaag van de taore-

[p. 40]

klok. En terwiel die pis ach sjloog, zakde de brook van d'r vuerzitter deeper es 't oug van de luj normaal verdrage kint. ‘En noe d'r kueningssjäöt’, hat d'r Vaer gepriëveld. En mitein aangelag vuer d'r driejde kiër. Paaf! Dao kaom, glinsterend in de aovendzon en flot daonao klaterend op de sjtein, al 't kueningszilver nao onger, mit plaate woë missjien waal al e paar honderd jaor klein onrech in gegaveerd sjteit.

‘Jäözesmaariajoëzef’, hat d'r sjiéte Biëmelmans gesjrieëfd en mit veer anger offeceere biesde dae pis biej 't zilver dat, sjuus wie ze zich bukde om 't op te raape, nog bezeuk kreeg van d'r hoëge hood, dae d'r razelende vuerzitter van d'r knötsj gevalle waor. De offeceere sjraapde zoë ieverig dat zié es letste zooge dat d'r Vaer 't vuerzitterke nao onger leet komme, hendig zoë sjturend dat d'r gowwe man baove op d'r gouwe waereldbol mit kruuts van 't familiegraaf Janse de Lumpens terech kaom. 't Hat aeve gedoerd iër hae doër haw dat hae dao zelf vanaaf moos klumme. D'r Vaer hat zie gewaer teruk in d'r foedraal gedujd. Is op heim aa geloupe, richting mam en hat zich in 't Bergsjke nog eine kiër omgedriëd.

‘D'r voëgel nog noëts aafgesjaote? 't Is mer wieste 't bekieks.’

Wie lekkerder 't beer, wie korter 't onthout.