Imitaasjelear

[p. 52]

14

Nei ien dei besykjen om by de âlde freondinnen wei te bliuwen, wie se al deawurch fan it mei de oare fammen opsjitte kinne te moatten. Se hie in hiele soad smookt en dêr hie se hieltyd wer de reden fan útlizze moatten. It wie krekt as waard der no in stik mear fan har ferwachte, moast se no folle earder mei aardige grapkes klearstean as oars. Ien kear hie Rita har hjoed ûndersykjend oansjoen en hie se har betrape field. Wat soe Rita tocht hawwe?

Se rûn no mei de fyts oan 'e hân nei it hûs fan Margreet. Nei hûs ta soe se no mar net, want moast se net mear ôfstân nimme fan heit-en-dy? Yn alle gefallen hiene dy har dit allegear oandien. Sy hiene har jierrenlang grutbrocht mei droege, boargerlike tinkbylden, de tsjerke, de wykeinen en de minsken dêr't se mei omgean moatten hie. Stadichoan moasten har âlden, by wa't se tafallich yn 'e hûs kommen wie om't se dêr berne wie, ditsoarte fan dingen op har gesicht smard hawwe. Se koe der hûndert kear oars oer tinke, mar de freedtejûnen, de sneintemoarnen, it noait yn in bar west hawwe, it wie allegear fan har gesicht ôf te lêzen. Se koe withoe heech springe of in wrâldreis meitsje, it joech neat, se hie gjin kânsen mear. Se wie al tekene troch de ôfrûne achttjin jier.

Mismoedich drukte se op 'e bel by Margreet en dy liet har der fleurich yn. Se begûn der fuortendaliks oer by de kofje. Ek wol mei wat fan skrutenens omdat Margreet wol fier fan dizze swierrichheden ôfstean soe en ek omdat se har der ek foar skamme om mei soks om te pielen.

‘Witst,’ sei se, ‘ik ferpartsje de minsken yn in selskip

[p. 53]

altyd yn twaën. Dyjingen, dy't de lieding skine te hawwen, de populêren dus, en dyjingen, dy't dat net hawwe. Twa stannen eins.’

Margreet knikte wakker: ‘Ja. En dy fan dy ûnderste stân neamden wy altyd de luzebern.’

Aha, tocht se, luzebern.

‘Ik haw ek sa'n soarte teory,’ gie Margreet fierder, ‘mar dan mei in ljedder. Elkenien stiet op in beskate trieme en de populêrsten steane boppe-oan, de kleurleazen en de droegen steane ûnderoan.’

‘Hoe komme minsken op harren plak op dy ljedder?’ frege se har lûdop ôf. ‘It is dochs net sa, dat ien dy't bygelyks altyd de mûle op hat, mei algemiene tastimming boppe-oan de ljedder set wurdt. Joke Kentink bygelyks, dy't altyd oeral de mûle ynslacht, meie se net sa graach lije.’

‘Nee, it leit der fansels ek net oan hoefolle as men seit, mar mear oan wàt der sein wurdt. Men moat ek wat te fertellen hawwe. En in bytsje moed hawwe om wat oars te wêzen as de groep easket.’

‘Kinne se ûnderling ek wikselje?’

Doe't Margreet dêr gjin antwurd op joech, sei se: ‘It soe dochs net earlik wêze, dat as men op ien fan dy lege triemen set is, de heechsten foar altyd ûnberikber bliuwe.’

‘Ach,’ sei Margreet, ‘moatst it fansels ek in bytsje relativearje. It binne gjin fêstleine saken. Der is ek gjin algemiene wet dy't útmakket wa't populêr is of wa net. Boppedat moatst net ferjitte, dat men by de iene wol yn oansjen wêze kin en by de oare net. Sa binne der ek lju dy't my net lije meie. Kinst dy dat begripe?’ Se lake foar it fatsoen. ‘It komt der dochs op del, Anke, dat in mins lokkich is yn syn of har sitewaasje en

[p. 54]

dan binne saken as wol of net populêr net mear sa fan belang.’

Se sei mar neat mear. It wie ek te pynlik. Margreet siet moai boppe-oan dy trep en koe it har permitearje en sis dat soks net wichtich wie. Mar sysels stie tafallich net op sa'n hege trieme, se wie nei ûnderen ta treaun, nei in legerenien. En mei dy sitewaasje wie se no ienkear net lokkich.

De tillefoan ûnder yn 'e gong gie en omdat der fierder gjinien yn it hûs wie, rûn Margreet de trep ôf en naam op. By alle rinkeljen fan in tillefoan, wêrsanne dan ek, skrok se altyd op. Dêr soene je heit of mem hawwe. Se hearde mei opstutsen earen.

‘Ja,’ hearde se Margreet sizzen.

‘Nee,’ sei se koarter, ‘nee, fansels net, dat is har eigen saak.’

Dat moast heit wêze en it gie oer har. Hoe doarst er hjirhinne te skiljen? Ynienen wie se wer fjirtjin jier en wie se op in túnfeest. It wie der hiel aardich, mar it hie al alve oere west en dêr seach se har heit al ferskinen. Se seach it nikkel fan syn fyts noch tusken de oranje lampkes, dy't yn 'e strûken hongen.

‘Anke moat thúskomme,’ hie er sein en de bern fan har klasse hiene der om gniisd. Se hie heard dat se seinen: ‘Dêr hawwe we Stevens, dy silst mar as heit hawwe.’ De jonge dêr't se mei dûnse, hie ‘No no’ sein en har gau loslitten. Se wie doe meigien, in sêne makket it allinne mar minder, moast se doe noch tocht hawwe.

Margreet kaam de keamer wer yn. ‘Jimme heit. Hy woe datst thús kaamst.’

‘Ja, dat hie ik al tocht,’ sei se en die it pakje floei yn it sjekpûdsje. ‘Dan sil ik mar.’

‘Komst fuortendaliks thús as jim heit dy skillet?’

[p. 55]

‘Ach ja, oars wurdt it sa'n drama.’

Oft se wol goed by de holle wie, frege Margreet. En se sei dat har heit oan har frege hie oft se Anke tenei nei hûs stjoere woe.

‘Wit jim heit net datst sels ek neitinke kinst?’

‘Nee, dat wit er net,’ sei se. Se wie poer. Wat woe heit? Mei Margreet kedize oer har kommen en gean?

‘As ik dy wie, soe ik net gean!’ gie Margreet lûd fierder.

‘En dan? Hjir bliuwe?

‘O, om myn part. Foar sokke idioate saken set ik it hûs graach iepen.’

Anke rôle earst noch mar in sjekje. Se seach harsels al ûnderdûkt op 'e keamer fan Margreet omt se te let thúskommen wie. Dat waard te gek.

‘Jim heit skynt noch altyd net wei fan my te wêzen.’

Margreet hie de striidtoan te pakken.

‘Nee,’ sei se wurch.

‘Wêrom no net?’

‘Do stokelst my op, sizze se. Ik wurd bretaal en ik skyn oare mieningen te krijen.’

‘En mei rjocht,’ sei Margreet triomfantlik. Se seach har oan. Sa wis koe sy ek wol fan har saak wêze as oaren sa dúdlik oannamen, wat se sei. Mar heit en mem fûnen dat Margreet in te grutte ynfloed op har hie. Wylst se einlings gehoar fûn hie foar de ferhalen oer it net dogen fan heit-en-dy. Margreet hie sein dat se in jier lyn itselde meimakke hie: rûzje, gûle, har heit lilk en har mem fertriet. Mar gjin mins hie tsjin Margreet sein dat se troch in oar beynfloede waard. It wie in machtleaze fernedering dat it momint fan har losmeitsjen fan thús, besjoen waard as de wil fan in oar.

It wie ek wol foar in part wier, dat, no't se Mar-

[p. 56]

greet koe, der thús mear swierrichheden wiene. Jûns wie se mear fuort, òf by Margreet, òf by lju fan 'e praatgroep. Heit hie al in útgeansferbod ynsteld, sadat se thús skamper prate oer de jûnsklok.

Se gie no dochs mar nei hûs, ek al helle Margreet fol betsjutting har wynbrauwen omheech en yn 'e trein siet dit gebaar har noch dwers. Har eigen taktyk soe dochs wol te swak wêze. Se hie wier tefolle begrutsjen mei dy minsken. Se moast der mar mei de bile yn en oars soene heit en mem it noait leauwe wolle dat se in hiel oar mins wie as sy har graach sjen woene.

Doe't se yn 'e hûs kaam, sieten heit en mem allebeide te lêzen en seagen net op.

‘Jûn,’ sei se.

‘Bist àl thúskommen?’ frege mem. ‘We tochten, do bliuwst dêr.’

Se reagearre net, mar siet heit oanienwei troch oan te sjen. Wat wie se lilk. Wat soe er krekt tsjin Margreet sein hawwe? Se soe mei har oanfal begjinne doe't se de tillefoan hearde. Se rûn nei it tillefoantaffeltsje en naam op. It wie Durk foar har. Durk fan 'e praatgroep.

‘Ha Anke, moai dat ik dysels oan 'e tillefoan krij. Do wiest ferline wike net op 'e jierdei fan Dette, hen?’

‘Nee, dat mocht net fan ús heit,’ rôp se der gau tuskentroch en seach tagelyk nei heit, hoe't dy reagearje soe. Mar hy seach yn 'e krante. Mem harke sichtber nei wat dit petear opsmite soe.

‘No,’ gie Durk fierder, ‘we hawwe dêr ôfpraat dat wy mei de ploech in wykein fuort sille.’

‘O, ik wol graach mei!’ rôp se.

[p. 57]

It soe wol wer net meie. Wat wie it ek bryk dat der krekt de lêste tiden safolle útnoegings kamen foar jierdeis en jûnen. Just no't heit it near lein hie op de bûtenskoalske aktiviteiten. It wie fansels prachtich dat it sa wie, mar wêrom krekt no? Mar it wie fansels ek de earste kear dat soks yn har libben foarkaam en heit en mem wiene der dus ek noch net hielendal oan wend dat se sa úthûzich wie, it wie ek nij foar harren. Hie se mar in âldere broer of suster hân dy't soks foar har opknapt hie.

‘Wa wie dat no wer?’ frege mem.

‘Durk. Hy frege oft ik meigie nei in wykein dat de praatgroep organisearre hat.’

‘Dêr giest net hinne wol? Do witst wat wy ôfpraat hawwe.’

‘Ik haw neat mei jim ôfpraat. Dat hawwe jim sels útfûn.’

‘Anke, dêr giesto net hinne,’ sei heit no en lei de krante neist him del.

‘Jawis al. It liket my hiel aardich om der hinne. It giet fan 'e tsjerke út en wy sille der op 'e tiid bidde en tankje en nei alle gedachten sit der ek noch in tsjerketsjinst yn begrepen.’

‘Dat kin wol sa wêze, mar ik sjoch net safolle heil yn dy praatgroep fan dy. Ik leau der neat fan dat jim dêr nei tsjerke gean sille. Boppedat soesto de earstkommende wiken thús bliuwe.’

‘Dan moat heit Durk mar skilje en sizze dat heit it net lije wol en dan moat heit der tagelyk mar by fertelle dat ik jûns net los betrouwd bin en dat ik net by in freondin sitte mei.’ Se wie stadichoan begûn te razen. ‘Anke, stel dy net sa oan. Wês kalm,’ sei mem en se rûn demonstratyf nei it stekrútsje en die it ticht.

[p. 58]

‘Moatte de buorlju alles hearre?’

‘Ik stel my net oan, mem! Ik skamje my wier dea foar jim. Skilje se Margreet om te sizzen dat ik thúskomme moat!! Witte jimme wol dat ik oer twa jier foar de klasse stean? Witte jim wol dat ik njoggentjin jier bin?’

It wie eefkes stil en doe begûn heit: ‘Ik haw dy Margreet skille omdat wy der net bliid mei binne datsto dêr hieltyd sitst. Jûns hearsto thús te wêzen. Mem hat it iten seis oere ek foar dy klear. Do hast foar dyn skoalle frijwat húswurk en dan komt de praktykskoalle der ek noch by en it liket ús ta datst dêr de hannen oan fol hast.’

‘Ik kin sels wol bepale wêr't ik de hannen fol oan hawwe wol!’ rôp se.

‘Boppedat,’ gie heit fierder, as hiene har wurden in nedige en dekorearjende funksje foar syn betooch west, ‘binne we net sa bliid mei dyn omgean mei dat fanke sels. We fine dat gjin geskikt fanke foar dy. We wiene fan dy wend datst mei aardige fammen omgiest en dyn mem en ik hawwe ús dêr noait mei bemuoid, mar no moatte wy dochs wol yngripe.’

Se sykhelle djip. In lilkens kaam út it ûnderste fan 'e mage opsetten en se hâlde de eagen strak rjochte op de heal opiten kroket fan mem. Se dimme de stim. ‘En wat mankearret der oan Margreet?’ It hearde leger as har gewoane lûd.

‘Sûntsto mei dat fanke omgiest, feroarest foar ús eagen. Do bist alle freedtemiddeis by har en wy witte net watst dêr allegearre te hearen krijst, mar wy meitsje ús soargen oer dy. Wy hawwe dy op ús manear grut brocht en dat dogge wy noch en wy hawwe dy in kristlike libbenswize bybrocht. Do hast alris sein dat Mar-

[p. 59]

greet net nei tsjerke gie en we sjogge oankommen datsto dy dêrtroch beynfloedzje litte silst.’

‘Jawis, ik haw dêr sels gjin inkelde gedachte oer.’

’ En dêr komt dy healwize ferkearing fan lêsten by. Mem en ik hawwe mar neat oer dy bar sein, want we leauden datst wol genôch fan 'e gefolgen fan sa'n barbesite leard hast.’

Kees! No hellen se Kees der ek noch by!

‘Want ast nei soks tagiest, giest mei minsken om dy't wy net goed foar dy achtsje.’

‘Ja mar, ik mei dochs wol mei ferskillende minsken omgean. Ik kin dochs net allinne mei dyjingen prate dêr't ik fan wit dat se nei tsjerke geane, dat se kristlik stimme, dat se net yn in bar komme en dat se net mei inoar op bêd geane.’

Mei it opneamen fan dizze wurden hie se de eangsten fan de minsken foar har oer, in namme jûn. Mem seach al wer wyt. Mem skrok al as eat in namme krige.

‘Do kinst der wol mei omgean, mar do kinst dy minsken net ta dyn freonen rekkenje. Tink der dochs om Anke, datst dy fier hâldst fan it kwea datst niis neamdest. En hâldt yn acht dat wy, as kristenminsken wol óp dizze wrâld, mar net fàn dizze wrâld binne.’

As heit sa prate, brûkte er in salvjende stimme en se wist net oft er dat mei sin die omdat er har ûnder de yndruk komme litte woe of dat it fan 'e emoasje kaam. Yn alle gefallen foel der dan gjin wurd mear te sizzen.

‘Ik sil op bêd,’ sei se. ‘En ik sil nei dat wykein ta.’ Se die de doar mei in klap ticht en har mem hearde se òòòh sizzen.

Op bêd lei se noch te triljen fan 'e wurden dy't heit

[p. 60]

sein hie. Op skoalle hie net ien sa'n man as heit. Se hie sizze moatten dat sy wol fan dizze wrâld wie en dat se ek net oars woe. It hie har lang lyn al ferskriklik talike om te leauwen yn in ynstitút dat har sa'n ferfelend libben foarskreau, en se hie altyd al fermoede dat se wol in ôffallich kristen wurde soe. Dat wist se al lang en al folle earder as dat se Margreet koe.

Se trille oer de hiele lea fan lilkens en ûnmacht. De botte bile? Ja ja! As immen al út 'e bibel begûn te sitearjen, stie se der al machtleas by. It slimme wie dat se 't ek noch mienden dat se har fan it kwea fan 'e wrâld ôfhâlde moasten. Se diene it mei de folle oertsjûging dat se stjoerd en bystien waarden troch de bibel en de tsjerke en al wat dêr by hearde. It wie net sa dat it in striid wie tusken har en har âlden; it wie in striid dêr't har âlden in skyld by brûkten dat harren hoede foar alle skuld: De bibel, Anke, de tsjerke! God wol it en dêrom wolle wy dat ek. Tink dêrom, bern.