De borgerlyke tafel, om lang gesond sonder ziekten te leven
(1967)–Steven BlankaartWaar in van yder spijse in ’t besonder gehandelt werd. Mitsgaders een beknopte manier van de spijsen voor te snijden, en een onderrechting der schikkelijke wijsen, die men aan de tafel moet houden. Nevens De Schola Salernitana
XIX. Hooft-stuk. Van de Wijn.VAn alle dranken is de Wyn ofte het druiven sap de minste niet is: + buiten twyfel is deze vogt in de eerste weereld al bekend geweest, want het staat niet te gelooven, dat Noach juist d’eerste vinder souw geweest zyn. Daar en is geen twyfel of d’eene wyn is veel gesonder als d’andere. ik sal hier alderlei soorten van wynen niet te berde brengen, dewyl ik se ook altemaal niet nauwkeurig weet te noemen, maar alleenlijk seggen, dat de suire en schrale wynen ons seer schadelijk sijn, en ’t suir een groote oorsaak is om het podagra en diergelyke siekten | |
[p. 79] | |
meer te krygen: derhalven agt ik de beste wynen die tussen soet en suur sijn, dat is volgens den geleerden spreeckwyse, daar het alcali niet boven het acidum, nog het acidum niet boven het alcali heerst. Van alle wynen agt ik de franse wynen de besten, + voornamelijk als sy van een rype druif afkomstig zyn: de Hooglandse Wijn is niet vreemt, + matig gedronken, als ook de moskadelle Wijn: + van alle wyn behoort men niet veel te drinken, noit boven een half pint of ten alderhoogsten, om vrolijk te zyn, een pint: want de veelheid is ons schadelijker als men weet, maar een weinig doet de spyse wel teeren, en houd onse sappen in goede beweginge. Roode Hooglandse wijn is, + een weinig gedronken, niet schadelyk; maar veel gedronken kan ze geen goed doen. | |
[p. 80] | |
Most van alle wynen, + wyl de selve niet ryp geworden is door het werken ofte gesten is niet goed. Malvesei, sek, canari-wijn, spaanse wijn, griekse wijn en diergelijke sijn altemaal gesond een weinig gebruikt, + voornamelyk in hongerige menschen, en die dikwyls te veel suur in de maag hebben. Rinsche wijn, moesel-wijn, + en alle andere suire wynen, sijn niet goed gedronken, alhoewel het voor die tyd gesond schijnt, en de menschen quansuis voor die tyd verfrist, maar daar na werdenze weder dorstig en vlammig in het aansigt, en sijn koorsen en pynen aan ’t hooft, handen en voeten onderworpen. Wijn met water gedronken is niet ongesond, ’t welk heel Vrankryk door geschied, en in onse landen mede wel plaats souw konnen hebben. | |
[p. 81] | |
Hypocras Wijn, + en alle andere gekruide wijnen, sijn niet ongesond gedronken. Brandewijn, + soo gekruid als ongekruid, item anys water, lavas, orangie water, limoen water, gulde water, jenever en diergelyke meer, sijn alle goed in matigheid gebruikt, onder het eten, of na den eten, of na het drinken van thee. Alsem wijn + is in de herbergen weinig goed te krijgen; waarom, in dien men die gebruiken wil, men selfs een extrakt moet maken, en gieten daar van soo veel in goede franse wyn, tot de selve bitter genoeg is; en is dan niet quaad gebruikt. |