De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

XIII. Hooft-Stuk.
Van de Speceryen.

ONder de speceryen telt men de peper, kaneel, folye oft bloem (by sommige gesegt) noten-moscaten, nagelen, orego, gember, saffraan, curcuma, eujen oft ajuin, look, mostert, coriander, anys, kerwe &c.

De Peper is een van de gemeenste speceryen, die men van de Indiaanse gebruikt. Dese is dryderlei, namelijk swarte, witte en lange, waar van de swarte de gemeenste is. Dese in de kost gedaan, 't sy gestoten of heel ongekneust, is seer gesond, doet goeden honger krygen, teert mede spyse, en houd de vochten in een goede beweging.

Van gelyken is mede de Kanneel en de Cassia lignea of kleine kaneel, welke om desselfs vlugge deelen seer gesond is in allerlei spysen gebruikt daar het pas geeft, of anders somwijls gekauwt, en het lieffelijke sap daar uit gesogen

De Note Moscaten sijn mede van de selfde hoedanigheden, meest fijn van deelen; waarom des selfs gebruik noit nadelig is.

Van gelijken is de Folie oft Bloem, die evenwel de

[p. 175]

note moscaten in krachten verre overtreft, dewyl ze veel fijnder van deelen is.

De Nagelen als ook het Nagel-hout is mede niet te laken: en dese moeten soo veel gebruikt werden als het immers mogelyk is.

De Gember oft gengeber is weinig van de peper verschelende in kracht en hitte; waarom ze nuttiglijk gebruikt word.

De Saffraan en Curcuma oft Indiaanse saffraan, in melk of andere spyse gebruikt, is seer voordeelig: men kanse ook drinken in plaats van thee met eenige andere speceryen daar onder gemengt.

Van de ajuin, look, parei, peperwortel, en mostert heb ik elders gesproken; weshalven ik'er hier geen gewach meer af maken sal.

De Laurier, Rosemarijn, Salie, Thym en andere fijne kruiden, die men gewoon is te gebruiken, sijn alle in de spysen seer voordelijk en goed.

Als ook Anys-saad, Kerwe, Coriander, en diergelyke saden meer, maken de spyse liefelyk, gesond en aangenaam.