Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne (1683)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne
Afbeelding van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyneToon afbeelding van titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.97 MB)

ebook (4.38 MB)

XML (0.84 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/natuurwetenschappen/geneeskunde


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

(1683)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

III. Hooft-Stuk.
Van de verscheidene onderscheiden der Ziekten uit vogten komende.

ALhoewel de siekten meest alle uit een dik en traag loopend vogt, dat verstopping maakt, voort-komen, gebeurt het dat men evenwel verscheide onderscheiden der siekten maakt; want se bestaan of op haar selven, of se spruiten door medelyden van andere deelen. Andere zijn een siekte alleen, of met verscheiden andere te samen vervoegd. Sommige siekten heten groot, klein, niet gevaarlijk, quaadaardig, kort, lang-duurend, haastig, geduurend, gaande en komende, verminderende, twijffelagtig, doodelyke, erf-siekten, die aangebooren zijn; land-siekten, pestilentiale, kinder, vrouwe, en manne-siekten; zulke en diergelyke siekten zyn verscheidene, niet waardig, om haar geringheid, op te tellen.

Die op haar selven bestaan, noemt men die gene, die van geen andere afhangen als van haar eigen selven, gelijk als daar is het bloed, sondigende om sijn dikkigheid: Hier uit spruiten koortsen, en menig andere siekten, welke van de verdikkinge van dat bloed afhangen, soo dat de selve niet van sijn selven, maar van een ander afhangt.

Siekten die men door mede lyden noemt, sijn, wanneer ik by voorbeeld braak, en 't geschied door

[pagina 221]
[p. 221]

oorsaak van een andere siekte, gelyk als door graveel, hersen-wond &c. want die eerste siekte veroorsaakt door sijn scherpigheit een trekkinge, ofte onordentelijke invloed der zenuw-vochten, dewyl se senuwen hebben die met malkanderen gemeenschap hebben.

Siektens nu die alleen sijn, siet men die gene welken in het lighaam oft deel alleen is, gelijk als een scheurbuik, geswel; maar als'er verscheide andere te samen gevoegt sijn, gelijk als een koors met een tering, wonde, geswel of iets diergelijks.

Sommige sijn groot, gelijk als een scheurbuik, watersugt &c. oft klein, gelijk als een braking oft buik-loop.

Siekten, waar van ymand haastig in korten tyd komt te sterven, gelijk als de wonden en sweeren van eenige deelen die tot den omloop van het bloed, en andere vochten veel doen; als ook die eenige voorname diensten doen, die tot onderhoud van het lighaam en sappen dienen, gelijk als de maag en darmen, hert, hersenen &c, noemt men gevaarlijke ziekten, maar andere die in deelen komen, by welke het gemeen soo weinig profyt by heeft; gelijk als daar is een geswel, swering &c. aan een arm oft been, ontsteking aan de wang en diergelijke, die sijn soo gevaarlijk niet.

Siekten die ymand in korten tijd wegslepen en besmettelijk sijn, noemt men gevaarlijke, gelijk als daar is de pest en pest-siekten.

Die tot over de veertig dagen geduiren, en sich tot heele jaren uitstrekken, sijn langduirige siekten, als daar is tering, watersugt.

Die nu binnen de dry, ses, agt of tien dagen moeten genesen werden, of de sieken sijn een lijk, kan men haastige siekten noemen, als Apoplixie, pleuritis &c.

Geduirige siekten noemt men die van het begin tot

[pagina 223]
[p. 223]

het eind toe duuren, als pleuritis; maar die sommige vrye dagen hebben, gelijk een gaande en komende koorts, noemt men gaande en komende.

Verminderende sijn, die allenxkens afgaan en beteren.

Twijffelagtige sijn, daar men niet kan seggen hoedanig de uitkomst sal wesen, 't sy ten goede of ten quade.

Doodelijke sijn, daar selden ymand van genesen werd, gelijk als wonden van het hert, maag, darmen, hersenen, niet om datse die deelen door haar selven doodelijk sijn, maar om dat de groote bedieningen diese verrigten, belet werden.

Erf-siekten noemt men die gene, welke de kinderen soodanig gehad hebben, als de ouders daarse van geboren sijn; hier toe doet veel de inbeeldingen der vrouwen wanneerse swanger sijn, wiens gedagten altijd op die quaal spelen, diese meest sien, 't sy van haar man, oft van haar selven; de pijpjes van dat kind, in de moeder op de selve wyse geopend sijnde, gebeurt het dat die sappen op die selve wyse daar mede soo in loopen: soo het dan gebeurt dat de vochten en sappen van het kind op dese of gene wyse komen te sondigen, hebben die pijpjes de meeste aanstoot, en baard foodanigen siekte als de ouders hadden.

Het kan ook gebeuren dat het kind door de quaade levens regel die de ouders leiden, dat de kinderen die involgen, en hare vochten op de eigentste wyse bedurven werden, als die der ouders, en ook de eigenste siekten onderworpen werden.

Ik konde hier noch wel een geheele Oost-indievaarder vol met onderscheiden aanknoopen, maar niet siende waar om ik den leser met die onnuttigheden sal ophouden, soo teem ik daar niet langer over; die daar meer van begeert, lese de oude droom-boeken van Galénus en des selfs navolgers,

[pagina 223]
[p. 223]

Sennertus, Riverius, en andere, die hebben meerder tyd gehad om alle die snorre-pijpen te door-veselen, geen werk makende ofse de leerende galnoten van moscaten verkogten, doch het is haar te vergeven, want se wisten niet watse deden. De tijd is gekomen dat de jongelingen gesigten sien en de oude droomen droomen.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken