De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

[p. 321]

XX. Hoofd-Stuk.
Van de Slaap-ziekten, en Loomigheden, Nagtmerrie en diergelijke, Carus, Coma lethargus, Apoplexia, Paralysis, Incubus &c.

ONder de hersen-siekten rekend men ook de slaap-siekten als apoplexia oft geraaktheid, item Coma, Carus en diergelijke.

Apoplexia, is een geraaktheid, in welke de sieken seer hard geschud, gestooten oft geroepen sijnde, geen gevoelen toonen, dikwijls met moeyelijk ademen, snorken en diergelijke toevallen meer.

Carus is mede een slaap-siekte, in welke de siekten getrokken, gestooten geschud oft geroepen sijnde, nauwelijks eenige teikenen van gevoelen toonen: sonder versellinge van koors, want als'er koors by een slaap-siekte is, noemt men die lethargus oft slaap-koors, by welke een kranksinnigheid is, waar van wy te voren hebben gesproken.

Coma is mede een onbehoorlijke slaap, in welke, wanneer men de sieken wekt, terstond wederom in een diepen slaap vallen.

Indien dese siekte nog een ligter graad heeft noemt men die geduirige slaperigheid, dat is, wanneer de lyders maar eenigsins stil sitten, geduirig in een slaap vervallen.

Alle dese soorten verschelen maar met graden en trappen van malkanderen, in welke de apoplexia de hoogste graad is, voornamelijk als de lyders snorken en haar adem beswaarlijk halen.

[p. 322]

Even gelijk als een verstoppinge in de senuwen een lammigheid maakt, alsoo maakt een verstoppinge van de hersen-pijpjes een slaap siekte, sijnde een en de selve siekte: want het gebeurt seer dikwijls dat als dese slaap-makende stof uit de hersenen na de zenuwen ofte het rugge-merg neder sinkt, een lammigheid ontstaat.

Dese siekten sijn dan herkomstig uit een verslymt en verdikt vogt: 't welk door de hersen-pijpjes na de senuwen moet passeren, die men gemeenlijk spiritus animales, dierige geesten en hersen-sap noemt; het welke genoegsaam blijkt uit de beledigde bedieningen, want de beweginge die van d' uiterlijke sintuigen door de hersen-pijpjes met de ziel moesten overgebragt werden, konnen om de verstoptheid niet door passeren, en dat is de reden dat een apoplecticus hoe dat hy geroepen, geslagen of gestooten werd, nergens niet van en weet: om dat seg ik die beweginge niet door de hersenen kan overgebragt werden tot de begrijp- en bevat-plaatsen.

Soo dese verstoppinge der hersen-pijpjes dan minder is, konnen de siekten nog eenige teikenen van bevattinge geven, maar als men haar stil laat, vallen zy al weder in de vorige slaap.

Behalven dese oorsaaken, kan men nog rekenen eenige geswellen, slym-proppen, en buiten-vatingen van water oft bloed, door welke de hersen-pijpjes verstopt raken, waar door de sappen niet konnen vloeyen, nog de beweginge van de sintuigen na binnen toe dringen.

Ten derden, quetsingen der hersenen, vallen, stooten en diergelijke, breken de hersen-pijpjes stukken, waar uit d' eigenste toevallen ontstaan.

Ten vierden, als de vaten van den hals toegedrukt werden, het zy door eenige geswellen, slym-proppen, oft als ymand met een strop gehangen werd, geschieden d'eigenste toevallen.

[p. 323]

Ten vijfden, den blixem door een lighaam heen dringende, beneemt alle de fijne deelen weg, die om het leven te onderhouden noodig waren, soo dat'er niet dan grove in de hersenen konnen komen, en by gevolg aldaar verstoptheid maken.

Dewijl dan de slaap-siekten en de lammigheden een en de selve sieke sijn, alleen in plaats verschelende, soo moeten wy die ook naast malkanderen verhandelen. Dese is aan beide zyden van het lighaam, wanneer dese verstoppinge uit de hersenen door den geduirige aandrang die daar van agteren geschied, na het rugge-merg werd in gepropt, dan sijn by gevolg alle de senuwen die daar uit voort-komen verstopt, om dat des selfs oorsprong verstopt is. Dikwijls is het alleen aan eene zyde, en dan is de halve zyde geraakt oft lam. Somtyds komt'er een loomigheid in een particulier deel, in d'oog-zenuw werd die Gutta Serena genoemt; somtijds is dese geraaktheid in de tong, arm, been, vinger, ofte een particuliere spier, zoo dat die deelen 't zy of in 't geheel of ten deele hare beweginge niet en konnen verrigten.

Behalven de verstoppingen, konnen de zenuwen oft pesen mede wel geperst werden oft afgesneden zijn, waar door mede de beweginge belet werd.

De incubus oft nagt-merrie is een sware droom, in welke de slapende al droomende inbeelden dat haar eenig levendig dier op de borst sit.

Dit gebeurt dikwijls, wanneer ymand agter over op sijn rugge slaapt, en sijn hersen-vogten taeyagtig zijn, dat de voor-hersenen d'agter-hersenen persende, dese taeye vogten niet kan laten doorstralen: De long-senuwen dan van dit vogt berooft zijnde, konnen niet open en toe gaan, soo dat het bloed dan allenxkens daar door begint stil te staan en trager te loopen, 't welk een moeyelijkheid de slapende in sijn gedagten vertoont, meinende dat daar iets op

[p. 324]

borst is: Na dat dan de inbeeldinge sig dan een Duivel oft Satyr verbeeld, meinen zy ook van diergelijke hersen-drogt besetten te werden.