Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne (1683)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne
Afbeelding van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyneToon afbeelding van titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.97 MB)

ebook (4.38 MB)

XML (0.84 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/natuurwetenschappen/geneeskunde


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

(1683)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXV. Hooft-Stuk.
Van de Qualen die de bevrugte en barende Vrouwen over komen.

WAnneer een Vrouw eerst beswangert raakt, gebeurt het dat sy menigmaals met flauwten en braken gequelt werd. De oorsaak mein ik dat hier van daan komt; om dat het saad der mannen tot in het bloed en maag-sappen door dringende, de selve ordinare gestinge verandert, item dat alle de fijnste gesten van de vrouw meest tot het eitjen en tot de vrugt werd te kost geleid, soo dat de maag-gesten soo goed niet en sijn als tevoren, maar werden slymig, welke slym van een hoedanigheid sijnde als voren in het braken gesegt is, moet dan een braken veroorsaken. De zenuwen van de maag geprikkelt werden, porren de zenuwen van het hert en longe tot stuip-trekkinge aan, waar door een qualijkte ontstaat.

Uit dese gesten, wanneerse scherp sijn, openen, door haar prikkelen in de maag, en de beweginge diese de senuwen aandoen, soodanige pijpjes, als'er noodig sijn, om een gedagte van sulke of sulke spijsen die somtyds tot onordentlijkheden uitbersten, te maken, even als men in een pica oft malacia gewaar werd, waar

[pagina 337]
[p. 337]

van te voren gewaagt is. In het kind ondertussen dat gedragen werd, werden ook diergelijke pijpjes geopend, welke boven andere openender sijnde, ook na de geboorte soo open blyven, en de kinderen sijn even van die lusten als de moeders waren, doese van haar swanger gingen. En op dese wyse werden ook de erf-siekten mede op de kinderen overgebragt. Want als de vrouw een siekte heeft, denkt sy veel op die siekte, als ook dikwijls wel op haar mans siekte, 't welk ook een oorsaak geeft, dat'er, even als in de moeder, sulke pijpjes in de hersenen van het kind geopend wierden, welke na de geboorte boven andere openender blyven, en op die wyse een en de selfde siekte voortbrengen, voornamelijk als de kinderen mede die selve levens wet houden, als de ouders.

Onder het dragen sijn de vrouwtjes dikwyls met een suiger gequelt, de reden hoe die groeit heb ik te voren gesegt.

Nu volgt'er het misvallen, dat is wanneer een vrugt voor sijn tyd, eer de selve rijp is, geboren werd. D' oorsaak is menigmaals een verschrikkingen, toorn, gramschap, te grooten vermoeyinge &c. Hier door raken de vochten dikwijls snelder te loopen, en in de vliesen meerder afgekleinst, als'er van het kind kan verbruikt werden, soo dat het door een te grooten overvloed komt te stikken, en dit geschied ook soodanig in de afdryvende dingen, die de hoeren en andere moorderessen om haar kinderen te dooden, en de vrugt af te dryven, innemen. Hier door seg ik geraken de sappen beter aan het loopen en te circulen, en de melkagtige stoffe mede dunder geworden sijnde, moet door die klieren dan meerder passeren, als het kind kan verswelgen, waar door het kindjen moet stikken, even als of het in 't water verdronk.

Ten tweeden konnen de ontsteltenissen eenige convulsive trekkingen maken, waar door de kindertjes van de lijfmoeder als afgeschud werden, en losgeraken.

[pagina 338]
[p. 338]

Ten werden, werden in de kinderen, d'eigenste pijpjes ( als terstond gesegt is) geopend, welke die groote kragt van ontstelling niet konnende uitstaan moeten om haar weekigheid breken, item werden de sappen op de selfde wyse bewogen als in de moeders, soo dat het horologie van dit swakke kind moet ontstelt geraken, waar uit het kan siek werden en in de lijfmoeder sterven. 't Welk allenxkens los gerakende, door sijn swaarte uitsakt.

Wanneer de swangere te weinig voedsel door siekten als anders krygen, gelijk het in koorsen kan gebeuren, moeten ook de vrugten seer schraleren en op den duim fluiten, waar doorse wel een siekte behalen, en haastelijk konnen sterven. Het bloed aftappen doet in de dragt ook weinig goed, want als men een goede diëet hout, sal men sulx niet van nooden hebben.

In het baren willen menigmaals alle dingen soo voorbarig niet sijn, want de vrugt loopt niet uit sijn hoekjen, maar moet een enge weg passeren, welke te eng sijnde en de vrugt te groot, is het gevaar van daar 't leven in te schieten. Uitwassen in de scheede sijn hier mede oorsaak toe, item geswellen, alteratien, swakheid van kragten, waar door geen vlagen komen en diergelyken doen de vrugt binnen blyven. Item als de vrugt dood is en groot, is'er geen beweginge van de vrugt, om sich los te vroeten en vlagen te maken. Als een hand voor uit komt, of een voet, dye, elleboog en diergelyke gaat het schuitje mede niet seer ras: en dit sijn soo de meeste oorsaken van een vrugt binnen te houden.

 

Einde der derden Deels.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken