De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

[p. 394]

XIV. Hooft-Stuk.
Van de Borst-middelen, Bechica, Thoracica en Pulmonica genoemt.

IK ben verwondert dat de ouden en die de zelve navolgen meerder gesien hebben op de deelen daar eenig beletsel in was, als op de oorzaak, namelyk het bloed, daar dese oorzaak van daan quam: want indiense geweten hadden, datse het bloed maar hadden behooren te zuiveren van zyn slym, suur, brakkigheid en diergelyke, welke oorsaak waren, van dat het zelve verdikte, en na dat de verdikkinge was die of die soort van pijpen verstopte, volgens de verscheidentheid der figuuren der deeltjes des bloeds, zoo zouden zy tot alle dese speciale namen niet vervoert zyn geworden, want zy meinden dat het eene kruid voor het hooft, het ander voor de long, milt, lever, nieren en diergelyke goed was. Ja dat meer is, daar rees nog een andere sottigheid, van dat men uit de figuur der kruiden, bladen, bloemen, vrugten saden &c. zien kan, tot wat deel, het eene of het andere kruid goed was. Ik heb my al lang verwondert dat men de judas ooren tot de keel juist appliceerde en niet tot de ooren. En dat men het kruid mans-ooren oft azarum, juist na de maag toe send om daar een braken te verwekken en niet na de ooren. Item dat men de antirhinum voornamelyk de kleine phyteuma of klein orant genoemt, niet en heeft gebruikt voor het hooft, wiens kokertjes daar het saad in sit, de figuur van een doods-hooft heeft: Indien dan de figuur iets dee, soude dit sekerlyk een hooft-middel zyn: Nu, we laten dese storitjes by de gekken die daar

[p. 395]

boeken, met printen gestoffeert, van uitgegeven hebben.

Ik keer my dan tot de zoo genoemde bechica, welke meede niet anders zyn, dan suur-temperende middelen, want alle scherpe suirigheden uit het bloed benomen zynde sullen daar geensins longe qualen zyn, 't zy van hoest als anders: De volgende gebruikt men meest.

Glycyrrhiza,

Cherefolium,

Flores Croci,

Sambuci,

Caphora,

Oculi Cancri,

Cornua, Ossa & Dentes,

Salia, Spiritus & Tincturae Volatiles &,

Aromaticae,

Castoreum,

Vinum Hispanicum,

Moschus,

Opium,

Spiritus Vini Passulatus,

Antimonium Diaphoreticum,

Millepedes,

Ambra Grysea,

Mastix,

Ammoniacum &c.

Maar sommige hebben een fout, gelyk als ik mede wel eer gehad heb; eer ik tot een beter nadenken, quam, dat men onder de bechica de zuiker, honig en al wat daar van gemaakt werd, de luiden in geeft, tegens de long en borst qualen, ja sommiger gekkigheid gaat nog hooger, en roeren daar nog eenige droppen van dien vergiftigen spiritus sulphuris per campanam onder; maar wat kander erger bedagt werden

[p. 396]

in dese gelegentheid: het moet een moetwil of een onnoselheid zyn: onnoselheid is het wanneer veele discipelen alleen maar vergenoegt zyn de voetstappen van hare meesters na te volgen, zynde luiden gemeenlyk die gene of weinig praktyk hebben, want zy konnen niet wel praktiseren, collegien en lessen in 't publyk te gelyk waar nemen. Of, zeg ik, het is een moet-wil, die ik wel geloof dat'er ook onder schuilt, want hare sieken zeggen zy wel datse sig van alle suirigheden, die de borst schadelyk is, vermyden zullen, en, ze gaan heen, en mengen het snoodste suur, datse konnen bedenken onder de syropen, om veele visiten te maken, en de luiden by gevolg lang gaande te houden.

Behalven dit, heeft de suiker en al wat daar van gemaakt werd, dit, datse veel slym maakt, waar uit een tay bloed en sappen moeten voortkomen, die de siekte meer verergeren dan verbeteren, en alzoo werden de luiden ellendig gemartelt: want ik hebbe nog nooit konnen merken, in zoo veel duisende siekten, die ik, zoo by myn meesters als in myn eigen praktyk, gesien heb, dat'er een eenig door zuiker-middelen is genesen, en nog veel minder door de spiritus sulphurus per campanam. Maar men zal vry wat beters uitrigten met vlugge doordringende medicamenten onder Spaanse wyn oft brandewyn gemengt, of daar mede uitgetrokken, welke alle het suur, zynde deser qualen oorzaak, temperen, en door een sagte diaphoresis buiten het lighaam brengen.

Met reden plaats men de saffraan onder de borst-middelen, zynde zekerlyk de ziel niet alleen van de longen, maar zelfs van alle de andere deelen; want dewyle de zelve veel suirigheden in het lighaam niet alleen onder zyn geweld krygt, maar ook door een sagte uitdampinge buiten het lighaam brengt, zoo kanse zoo hier als in andere qualen veel goeds doen.