Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden (1698)

Informatie terzijde

Titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden
Afbeelding van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruidenToon afbeelding van titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.77 MB)

ebook (8.42 MB)

XML (1.11 MB)

tekstbestand






Illustrators

Jan Luyken

Caspar Luyken



Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

(1698)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

CXCIV. Hoofd-stuk. Ficus, Vyge-boom.

DE stam van de gemeene Vyge-boom wast niet al te regt op; verspreid sig in verscheide dunne takken; de schors is wat oneffen en rouw, ook wel glad. Het hout is voos, ligt, wit en mergagtig; en de dunne takken zyn als van een Kruid-gewas. De bladen zyn groot, breed, vast, rouw, donker-groen: en gemeenlyk in vyf deelen gesneden, makende vyf uitstaande hoeken uitstaande yder alleen, op zyn besonderen steel. Bloemen ofte iets diergelyks, heb ik daar nooit aan bespeurt. Aan 't begin van de steel der bladen, komen de vrugten op een kort steeltjen, van groote als een gemeene Suiker-peer. In 't begin zyn sy klein en groen: welke, hare volkomen groote bekomen hebbende, ryp werden, van koleur bleik-groen, ofte witagtig, met rood vermengt; ook zyn sy wel donker-blauw, en wat paarsagtig: van binnen zagt, en mal-soet, alhoewel dat'er gevonden werden van een aangenamer smaak: tusschen beiden het vleis leggen een menigte kleine ronde zaadjes. Uit de

[pagina 261]
[p. 261]

gequetste schorsen en ribben der bladeren deses Booms, vloeid een scherpe en bittere melk; als mede uit de vrugten, eer sy nog ryp zyn.

De tweede tamme Vyge-boom, werd maar twee ofte dry voeten hoog, maar is de vorige anders gelyk.

De derde soort, werd Caprificus genaamt, is wild, krygt geen volkomene rype vrugten, maar anders de voorgaande niet ongelyk.

Sy wasschen alhier alleen in de Hoven der liefhebbers, en beminnen de Son, anders werden de vrugten selden ryp. Men teeltse voort door hare zyd-scheuten, die uit de wortel spruiten: ook ent men haar op Pruimen, Persiken en Aprikosen. Men meint dat deselvige seer hooge jaren bereiken kan, en dat dan daar een gomme uitdruipt. De jonge botten siet men hier eerst in 't midden van de Lente, en vervolgens de vrugtjes: welkers eerste in 't laatst van de Somer konnen ryp zyn; maar die wat later voort-komen, rypen eerst het toekomende jaar in de Somer. De onrype Vygen noemt men Grossae; die op den oven ofte Sonne gedroogt zyn, Caricae, ofte Passae.

Behalven dat men de Vygen soo versche als gedroogde voor na-gerigt en op de maaltyden en byeen-komsten set; soo werden sy veel gebruikt en gegeten tegens de long-siektens en nier-wee. Sy maken mede een loslyvigheid: Vygen met Ysop gekookt, dient het sop om te gorgelen in heese keelen, en in d'ontstekinge der keel; ook moet men de uitgekookte Vygen en Rapen tusschen twee fyne doeken warm om den hals slaan, en dan des nagts met een sakjen warm sand dese Pap warm houden. De Pappen en kooksels daar van dienen om alle geswellen en kinder-pokjes te vermorven en tot etter te brengen. Het kooksel dient mede om tot

[pagina 262]
[p. 262]

darm-speutsels te gebruiken, om pynen der darmen te versagten. Wanneer de kinderen te veel en te dikwyls Vygen eten, heb ik daar de water-kanker nasien volgen: daarom moet men de kinderen die niet al te veel geven: anders zyn de Vygen geen quaad voedsel, voornamelyk met Amandelen ofte Hasel-noten gegeten.

De witte melkagtigheid geduirig op de wratten en lyk-doorns gestreken, doet die afvallen, en maakt ook blaren op de huid. Men segt ook dat het de melk der beesten doet runnen. 't Selve in de holle tanden gedaan, verdrijft de tand-pyn.

De bladeren tot een Pap gemaakt, trekken de splinters uit: genesen de seere hoofden en krop-sweeren.

Van het hout kan men schilden en lepels maken, alsoo het taey is.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken