Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden (1698)

Informatie terzijde

Titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden
Afbeelding van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruidenToon afbeelding van titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.77 MB)

ebook (8.42 MB)

XML (1.11 MB)

tekstbestand






Illustrators

Jan Luyken

Caspar Luyken



Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

(1698)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

CCCLIX. Hoofd-stuk. Papaver Sativum, tammen Heul, Man-kop.

DE tamme witte Heul heeft lange, breede, gladde, rontom geschaarde, blauw-groene en sappige bladen, uit welkers ribben, gebroken zynde, een wit sap vloeid. De struik is regt en rond, dry, vier of meer voeten somtyds hoog, zynde overhands met bladen verciert. Op het bovenste komt een omgebogen groene knop, welke sig allenxkens

[pagina 443]
[p. 443]

opregt, open gaat en een witte vier-bladige vry groote bloeme vertoont, die ook somtyds als een frangie gesnippelt zyn, hebbende in het midden veele draadjes en nopjes. Dese afgevallen zynde, vertoont sig een ronde zaad-bolle, boven op met een geribde kruin voorsien. Dese werd allenxkens grooter en wat lang-rond. Van binnen zyn veele afscheidsels ofte ribben, gaande van beneden na boven toe, tusschen welke een menigte klein, wit en rond zaad besloten is. De wortel is matig dik, nederwaarst in de aarde schietende.

De tweede tamme is een swarten Heul, verschelende alleen van de witte, dat de zaad-bol niet langagtig werd, maar rond blyft: de bloeme schoon bruin-rood, en het zaad swartagtig.

Dese derde is de twee gans gelyk, maar is in alles veel kleinder. De bloem is bleik paars, na den blauwen hellende. De zaad-hoofdjes rond, maar het zaad ryp zynde, komen onder de zyden van het kruintjen verscheide gaatjes, dat in de vorige soo niet geschied, waar door het zaad komt uit te vallen.

Een vierde soort krygt groote dubbele bloemen, zynde d'eerste en tweede anders gelyk; deser bloem-bladen zyn aan de kanten seer diep gesnippelt, voornamelyk de binnenste, seer cierlyk te sien. De koleuren zyn verscheiden als ligt-rood, hoog-rood, wit, ligt en hoog purper, ofte het rood is met wit doorstreept en gemengelt. Haar zaad-bollen gaan mede open als de vierde: het zaad is in sommige wit, en in sommige bruin, ligtelyk na de koleur der bloemen, sig veranderende.

De twee eerste werden op akkers gesaaid, om de bollen te vergaderen tot de genees-kunde. De derde vind men wel langs de wegen en in de zaei-landen, in het wild. Maar de laatste werd voor cieraad

[pagina 444]
[p. 444]

inde bloem-hoven gesaaid; sy bloeijen in de somer, en het zaad ryp zynde, vergaat de plant. Uit een zaad-bol van de dubbele Heul, komen verscheide koleuren voort. Merkt dat een zaadjen wederom wel 320000. saden in een jaar kan voortbrengen.

Alle dese soorten van Heul verschelen van den Opium (die mede een sap is van een uitlandsen Heul) alleen met trappen; siet hier van breeder in myn verhandelinge van d'operatie der Medicamenten. Uit alle de soorten van den Heul perst men het sap, dat men uitdampt, en Meconium noemt, waar van tien, twaalf en meer greinen, soo veel doen als een grein van den Opium. Het zaad van de witte, als mede de bollen daar van, zyn meest in gebruik: een ofte twee bollen met het zaad werd in soete melk gekookt en in gegeven, die gene welke niet slapen konnen, om grooten hoest te stillen, heesheid, buik-loop, te veel maand-vloed, enz. merkt dat men dit de kinderen na haar jaren en kragten soo veel niet moet geven, maar na gelegentheid verminderen. Het zaad doet men wel alleen in de melk ofte andere kooksels om te drinken: of men stoot het klein met Amandelen, enz. en men maakt met gerste water daar een melk uit, dat men voor de voornoemde qualen gebruikt. Uit dit gewas haalt men een water over, maar onnut. Ook werden daar Syropen van gemaakt, van verscheide benamingen en mengsels. Uit het zaad werd een soete olie geperst, om uiterlyk te gebruiken, om pynen te stillen, en slaap te verwekken, wanneer men die om het hoofd strykt. De versche bladen gestooten, en op pynelyke geswellen gelegt, verdryft de pyn en doet de geswellen verdwynen.

[pagina t.o. 445]
[p. t.o. 445]


illustratie
Papaver erraticum, Papaver Rhoeas.
wilden-heul. kolle-bloemen. kanker-bloemen. rooden-heul.



Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken