|
| |
| |
| |
III.
| |
Dat die mensche selve niet wreken en sal, ende hoe die rechter recht doen sal. Cap. I.
Nu so moghedi horen voert
5[regelnummer]
Vander menschen wraken dan /
So ict best gheraken can.
God sal metter wraken beyden /
Ende wreect met bescedenheyden /
Na dat groet es die mesdaet;
10[regelnummer]
Maer die mensche / dat verstaet /
Wreect dicke met haesten groet /
Des hi en heeft ghene noet /
Ende oec met groten onbeschede;
Want om een woert datmen sede /
15[regelnummer]
Oft om enen plat ghegheven /
So neemt men enen mensche dleven /
Of slaet hem af hant of been.
Dit en es ghelijc en ghene.
Die boeken van loyen houden /
20[regelnummer]
Die bleven sijn van ouden
Ende die keyser confirmeren /
Die vander werelt sijn heren /
Datmen sal doen ghelijc wet /
Lijf om lijf / let om let /
| |
| |
25[regelnummer]
Voet om voet / hant om hant /
Oghen om oghen / tant om tant /
Ende des ghelike van allen /
Datten mensche mach ghevallen.
Menschen wrake en es niet goet /
30[regelnummer]
Ende wie dat wrake selve doet
Doet Gode onrecht ende scande /
Ende hoe den heren vanden lande
Sijn de wraken ane belanc
Aen dese .ij. / sonder wanc.
35[regelnummer]
Maer wiste een mensche datmen dade
Scade of sonde / vroech of spade /
Dat soude hi sonder beyden
Wreken inder jeghenwordecheyden /
Ende vromelike dat wederstaen /
40[regelnummer]
Al soudt aen yemans leven gaen;
Want dat ghebieden alle rechten /
Datmen cracht sal wederrechten
Ende wederstaen eer si ghesciet /
Maer men sal dat wreken niet;
45[regelnummer]
Want die wrake / sonder waen /
Sal aenden lanshere gaen /
Oec en sal die / wats ghesciet /
50[regelnummer]
Sine beternesse nemen niet
Verwijst si die mesdadech es;
Want die lanshere / wildijt weten /
Es daer in Gods stat gheseten /
| |
| |
Wreken sal / vroech ende spade /
Na recht ordeel / ende anders niet.
Ende laet hi dat om gheniet /
Om vrienscap of om bede /
60[regelnummer]
Hi verlore sijn lant daer mede /
Dat hi houdt / groet ende clene /
Daer vore elc here comen sal
Ende rekeninghe doen van al
65[regelnummer]
Sire heerscapien / God weet /
Eest hem lief ofte leet /
Also Ihesus Cristus selve spreect
In die Ewangelie / daer hi vertrect
Hoe die heren met sire ghewoude
Van sinen knechten / so men daer
Lesen mach scone ende claer.
Ende die ghetruwelijc hadde ghedient
Loendi hoechlijc als sinen vrient /
75[regelnummer]
Ende die Hi in ontrouwen vant
Dede Hi int vier werpen te hant.
Hier bi versiet / ghi heren / in tijt
Dat ghi ghetruwe knechte sijt /
Ende uwes Heren goet also bestemt
80[regelnummer]
Dat ghi van Hem niet en wert ghewent.
En es gheen mensche so hoghe /
Paeus / coninc no hertoghe /
Hi en es quaet ghenoech na recht
Te sijn Gods dienstknecht.
| |
| |
| |
Hoe God wilt datmen Hem die wrake gheven sal. C. II.
Spreect met sinen monde aldus /
Die niet dan waer en can spreken:
"Gheeft mi die wrake / ic salt wreken."
Daer mach men kennen die woert
90[regelnummer]
Dat die wrake Gode toe hoert /
Dat wijt Hem opgheven selen.
Maer die enen anderen mesdoet
Aen lijf / aen ere of aen goet /
Te beterne als dient es leet;
Ende hoe hijt bat ghebetert ende ere /
Hoe hijs eren hevet mere.
Der menschen wrake inden lande
100[regelnummer]
Die sijn harde menegherande:
Sulc wreect metten sweerde
Den evelen moet die hem deerde /
Oft quetst liede oft slaetse doet
Die welke sonde es harde groet
105[regelnummer]
Datmen den mensche cort haer leven /
Dat hem sijn Scepper heeft ghegheven /
Of een let of .ij. sleet af /
Dat hem God Onse Here gaf.
Wet dat die mesdaet / voer waer /
110[regelnummer]
Voer Gode es harde swaer.
Hoe soude die knecht so coen ghesijn /
Dat hi sijns meesters werc so fijn
| |
| |
Breken soude om eneghe saken /
Ende dat al te nieute maken?
115[regelnummer]
Wet dat God / alsic versta /
Die wrake dic hier volghet na /
Die metter gherechter waghen weghet
Al dat arch tsine pleghet /
Ende oec alle weldaet mede /
120[regelnummer]
Alsoet van rechte es sijn sede.
Sulc wreect oec / dat verstaet /
Die en steect no en slaet /
Maer met quaden vloeken ende wenschen
Die si gheven andren menschen;
125[regelnummer]
Ia / sulc mensche es also ries /
Dat Hi sine viande schende
Ende al ongheval toe sende:
Dat es sonderlinghe quaet /
130[regelnummer]
Ende al jeghen Onsen Here gaet.
Ende wet dat Hem dies Onse Here
Want Hi selve heeft ghescreven
Dat wi al selen vergheven /
135[regelnummer]
Ende dat Hi den ghenen sal
Sijn sonden vergheven al /
Ende over den wrekre wreken.
Noch es alsulc sijn spreken:
"Sijt ontfermhertich also ghelike
140[regelnummer]
Alse u Vader es in hemelrike."
Noch sprac God int ghemene:
"Salich sijn si int ghemene
| |
| |
Die ontfermherticheyt minden /
Want si selense weder vinden.
145[regelnummer]
Die wraecghier van arde sijn
En sien meer Gods aenschijn /
Eest dat sire in werden vonden
Noch een wrake / als wi lesen /
150[regelnummer]
Dat die quaetste es van desen:
Alse verradenesse ende achtersprake /
Dat es tquaetste vander wrake
Ende die scandelicste mede.
Dats nochtan vele der liede sede;
155[regelnummer]
Maer so wat mensche dat pliet
En es van conditien niet.
Hets sonderlinghe groet lachter
Onhoudelijc te spreken achter /
Alse David / die heylighe man /
160[regelnummer]
Inden Souter wel segghen can:
Hi bidt Gode te menegher stede
Dat hine van quader tonghen bevrede.
Noch spreect God in ene stede /
Alsic u voer verstaen dede:
165[regelnummer]
"Eest datmen u aen deen wanghe sleet /
So biedt die ander ghereet."
Maer wet dat God dese dinghe
Op tpaepscap spreect sonderlinghe:
Si sitten in Cristus stede /
170[regelnummer]
Ende souden houden sine sede;
Want verdraghen ende oetmoedechede
Toende Hi in elke stede /
| |
| |
Inden hemel ende op ertrike.
175[regelnummer]
Hi bat voer hen / met ernste groet /
Diene brachten toter doet.
Priesters in haren daghen
Ende souden ghene veede draghen /
Noch wrake doen oec also;
180[regelnummer]
Want en hoert hen niet toe.
Ach / verdrach ende oetmoet es slap
Heden daghes onder tpaepscap!
In hen es wrake ende hoverde /
Al en eest niet metten swerde /
185[regelnummer]
Ende oec nijt ende ghierechede /
Ic wiste / dat si u becant /
Die selden liet onghewroken
190[regelnummer]
Dat hem mesdaen was of mesproken /
Hine wraect / sijt seker das /
Wanneer hi sach dat tijt was;
Ia / was hi cleyne ofte groet /
Al hadde hi ghebeden broet /
195[regelnummer]
Hine wraect sonder verwijt
Wanneer hi sach den tijt /
Niet met voeten no met handen /
Maer met scaden ende met scanden /
Waert stille oft openbaer.
200[regelnummer]
Dese was Cristus contrare /
Die sinen vader bat inder noet
Voer hen diene brachten ter doet /
Ende die daghelijcs den sonderen
| |
| |
Vergheeft / alsijt begheren.
205[regelnummer]
O felle herte / versteent
In hoverden / wats dat ghi meent /
Dat ghi uwen broeder sijt so hart /
Dat Hi daer om aent cruce hinc?
210[regelnummer]
Dien wildi om een cleyne dinc
Bederven / sonder blijf /
Beyde aen ziele ende aen lijf.
Des ghelijcs / sijt seker van dien /
Sal u weder van Gode gescien /
215[regelnummer]
Die selve spreect / dat ghijt wet:
Metter maten daer ghi mede met
Salmen u meten. Dat versint /
Dit woert en mach faylgeren twint.
| |
Een byspel van enen here die enen cloester overlast dede. C. III.
HEt was wilen een groet here /
Om eene abdie die hem stoet /
Dier hi dicke nam haer goet /
Ende verteret vroech ende spade /
Als een tyran sonder ghenade.
Ende die monke / wats ghesciet /
Sine dorstent weren niet.
Doen dit langhe hadde ghestaen /
| |
| |
230[regelnummer]
Ende tcloester te nieute soude gaen /
Ende gheen troest daer ane en was /
Droech tcovent over een das /
Dat si Gode aenroepen souden
Ende sonderlinghen dienst Hem houden /
235[regelnummer]
Dat Hise moeste vertroesten
Ende van dien tyran verloesten;
Also dat si om dese dinghen
Een scone professie ghinghen /
Ende songhen die letanien
240[regelnummer]
Gode teeren ende Sinte Marien /
Ende baden Gode met herten dan
Dat Hise verloeste vanden tyran.
Die abt dede messe daer /
Ende daer hi stont voer den outaer /
245[regelnummer]
Ende ghemaect dat Sacrament /
Daer God selve in es bekent /
Sach hi ende wort gheware
Een galghe stont / in ware dinc /
250[regelnummer]
Daer die selve here aen hinc
Om sine kele met enen strop /
Ende een Inghel sat daer op
Met enen swerde / min no mee
Alse den strop te slane ontwee /
255[regelnummer]
Ende daer een putte onder stont
Die te male was sonder gront.
Doen die abt dese dinc sach /
Riep die abt: slach! Inghel / slach!
Dat Sacrament antworde schiere:
260[regelnummer]
En wetti niet dat ic soe diere
| |
| |
Cochte ende om so groten scat /
Dat ic node verliese dat?
Te hant na dese dinc doen
Verghinc weder dat visioen.
265[regelnummer]
Als dabt sijn messe hadde gheint /
Dede hi te samen sijn covent /
Ende vertrac hen allen voert
Dat hi ghesien hadde ende ghehoeret.
Doen die here dit vernam /
270[regelnummer]
Wel haestelike hi daer quam /
Al dat hi hadde mesdaen /
Ende dancte God / Onsen Here /
Ende diende Hem voert meer.
275[regelnummer]
Elc mensche mach proeven wel
Ende merken aen dit bispel /
Dat nieman om eneghe sake
Gode en sal bidden om wrake;
Want God harde node begheeft
280[regelnummer]
Dat Hi so diere ghecocht heeft /
Niet met goude no met ertschen goede /
Maer met sinen pretiosen bloede
Ende met sire ghebenedider doet /
Daer Hi ons met halp uter noet.
285[regelnummer]
Hoe soude so sot sijn enech man /
Dat hi soude bidden enen man
Dat hi sinen kindren dade quaet?
Also es dit / dat verstaet.
God es onser alre vader /
290[regelnummer]
Ende wi sijn kindere alle gader /
Ende verbeydt vriendelike
| |
| |
Daer om en souden wi beyden niet
Den ghenen daer ons af messciet /
295[regelnummer]
Ende oec vergheven / des sijt vroet /
Alse God / Onse Here / doet?
Also wi vergheven / sal Hi
Ons vergheven / sonder twi /
Also Hi selve inder waerheyt
| |
Hoe die keyser Constantijn proefde wie sinen God niet getru en es dat hi nieman getru en sal sijn. C. IV.
ELc mensche sal met vresen
Sinen God ghetruwe wesen /
Ende so wie / des sijt gewes /
Sinen God niet ghetruwe en es /
305[regelnummer]
En sal nieman ghetruwe sijn.
Dit proeft die keyser Constantijn /
So men daer scrijft / alsic versta /
Dats een boec / wildijt weten /
Dese keyser hadde te sinen rade
Heyden ende Kersten / vroech ende spade /
Bi welken rade dat hi wrachte.
Eens quam hem in sijn ghedachte /
315[regelnummer]
Dat hi proeven woude van desen
Wie hem ghetroust soude wesen.
Op enen tijt doe si / te waren /
| |
| |
Alle voer hem comen waren /
Gheboet hi dat si van hem keerden
320[regelnummer]
Die maer enen God en eerden /
Ende dat si ghinghen hare verde;
Want hi haers raets niet en gheerde.
Doen dit ghebot dus was ghedaen /
Sach die keyser daer noch staen
325[regelnummer]
Someghe Kerstene / sonder waen /
Die niet en sijn henen ghegaen /
Oft si gheen Kerstijn en waren /
Die welke hi sere versmade doe /
330[regelnummer]
Ende sprac onwerdelike hen toe:
Hets onmoghelijc dat si souden
Eneghen mensche trouwe houden /
Die haren God onghetruwe sijn.
Aldus proefde Constantijn
335[regelnummer]
Inden hope van sire scaren
Wie dat hem ghetroust waren.
Die ghetrouwe es sinen Gode /
Houdt altoes wel sine ghebode /
Ende daer ane machmen best kennen
340[regelnummer]
Hen die haren God minnen.
| |
Datmen testament ghetruwelijc volbringhen sal. Een exempel daer af. C. V.
INnocentius scrijft harde wale
In sinen boeken ystoriale
Van enen ridder van over dmere /
Die daer lach int kerstijn here /
| |
| |
345[regelnummer]
Dat daer lach inden lande
Om te wrekene Gods viande.
Doen den goeden man des dochte
Dat hi niet ghenesen en mochte /
Woude hi sijn siele bewaren.
350[regelnummer]
Een goet pert hadde hi / twaren /
Dat beval hi / alsict daer las /
Enen sinen neve die bi hem was /
Dat hi dat vercopen soude /
Ende tghelt om die Gods houde
355[regelnummer]
Den armen voer sijn siele gheven.
Dus es die ridder doet bleven.
Ende die neve hielt dat peert /
Dat vele ghelts was weert /
Ende hilter sijn ghelaet mede /
360[regelnummer]
Ende vergat al sijns oems bede.
Doen hi dus in behaghelheden
Enen tijt tpeert hadde ghereden /
Quam die viant metter vaert /
Ende droech henen man ende paert.
365[regelnummer]
Dus bleef die neve verloren daer.
Hier ane machmen leren / voer waer /
Testament wel ghelden sal /
Ende smenschen utersten wille
370[regelnummer]
Voldoen sal lude ende stille.
Ende wet dat God gherne wreect
Aen hen daert ane ghebreect /
Oft si vallen in groter noet /
Oft haer kinder bidden broet.
375[regelnummer]
Alse die gheest wt vaert /
| |
| |
Ende hem waent hebben bewaert /
Mids sinen vrient dien hi al
Den orber sire zielen beval /
Ende die vrient dat niet en doet
380[regelnummer]
Dat hi hem beval ende loet /
So gheeft die gheest dan wrake
Ende wet dat Hem Onse Here
Daer om belghet harde sere /
385[regelnummer]
Ende dat Hi dat sere wreect /
Alsic vore hebbe ontdect;
Want die meeste ontrouwe es
Die sijn mach / sijts gewes;
Want ghenen vrient en es so goet
390[regelnummer]
Als die ghetruwe es nader doet.
Daer ghi met gheladen sijt /
395[regelnummer]
So dat u en doe ghenen hinder /
Als ghijt minst moedt hier of ghinder.
Men heeft in langhen stonden
Van .ij. dinghen luttel vonden /
Deen sijn ghetruwe mombore /
400[regelnummer]
Dander ghetruwe executore.
Die Kerken goet ende Heylich Gheest
Berechten ende hanteren meest /
Hebben selden / alsict vant /
Van scoude gheruumt dlant;
405[regelnummer]
Maer haer kinder / sonder waen /
| |
| |
Sietmen dat te quiste gaen /
Ende van des gheliken / des sijt vroet /
Die berechten der stat goet /
Daer ic vore af hebbe gheseyt
Ic en hebbe in enegher stat
Goede liede in vele stonden /
415[regelnummer]
Ende quade ende goede ghemene:
Dit kent God / Onse Here / allene /
Die elken mensche sal gheven
Van dat hi heeft bedreven.
| |
Dat rechtren noch scepenen gheen miede nemen en selen vanden recht. Exemplen daer af. C. VI.
ALle rechtren ende scepenen mede
420[regelnummer]
Gheseten sijn in hare stede /
Daer si ghedinghe houden selen /
Ende oec alle saken ordelen /
So souden si dan peynsen daer
Om dat ordeel scarp ende swaer /
425[regelnummer]
Dat God int leste sal leyden /
Ende al met gherechticheyden;
Daer en sal hulpen / dat verstaet /
Ghelt / maechscap no advocaet.
Wee den rechtre die hem hueren laet /
430[regelnummer]
Daer toe dat recht voert gaet!
| |
| |
Die hem huren laten daer toe!
Want hem van rechter scout toe hoert
Dat si dat recht setten voert
435[regelnummer]
Onghehuert ende onghebeden.
Dit faylgeert in meneghen steden.
Alse die rechter sittet daer
In sijn ghebannen iiij scare /
So sal hi dan al te voren
Ende hen stade daertoe maken
Dat si ghetoghen hare saken /
Ende sijn recht helpen toenen dan.
445[regelnummer]
Dattet boven den rechter es /
Ende boven den princen: dat es recht;
Want hi es des rechts knecht;
Ende omt recht / diet wel besiet /
Es hi prince ende anders niet /
450[regelnummer]
Hi mochte des verdienen wel /
Trecht soude hem sijn so fel
Dat hem aen sijn lijf soude gaen /
Alst dicke heeft ghedaen.
Valerius heeft bescreven:
455[regelnummer]
Om dat een rechter hadde gewesen
Een quaet / valsch vonnesse /
Doen quam coninc Cambisse
Ende dede hem tfel af villen saen /
Ende deedt opten dinghstoel slaen /
460[regelnummer]
Daer de rechtre niet en mochte af
So wanneer hi sijn vonnesse gaf.
| |
| |
Doen maecte hi rechter daer naer
Des rechters sone / ende dede hem daer
Sitten op sijns vaders vel /
465[regelnummer]
Om dat hi soude ghedencken wel
Als hi sijn vonnesse soude gheven.
Dus vindt men daer bescreven.
Noch was een rechter. Een here /
Een goet man bat hem sere /
470[regelnummer]
Dat hi sijn sake so hinghe /
Dat hi wonne sijn ghedinghe /
Ende gaf hem daer om enen waghen
Met yser harde vast beslaghen.
Doen sijn wedersaken dat vernamen /
475[regelnummer]
Ane den rechter dat si quamen
Ende gaven hem .ij. ossen saen /
Die hi inden waghen soude slaen /
Dan der waghene waren twee.
480[regelnummer]
Doen hadde die man handelinghe
Ghewonnen al sijn ghedinghe.
Doen vielt onlanghe daer na
Dat die rechter / alsic versta /
Starf ende betaelde sijn scout /
485[regelnummer]
Alst al moet / jonc ende out.
Daer die vriende saten ten lijke
Riep een stemme jammerlike:
"Twee ossen ende enen waghen
Mi nu ter hellen draghen.
Heeft God gheloent daer af."
Lieve vriende / nu besiet /
| |
| |
Rechtre ende scepene en moghen niet
Miede nemen / sonder waen /
495[regelnummer]
Om dat recht voert soude gaen;
Want si sijn daer toe ghebonden
Van rechter scout / tallen stonden;
Ende si souden / sonder letten /
Haers selfs lijf daer vore setten /
500[regelnummer]
Eer si trecht achter lieten:
Soe sere souds hen verdrieten;
Want aent recht / groet ende smal /
Leghet des menschen salicheyt al /
Ende hi en doech / meer no min /
505[regelnummer]
Dan hi gherechticheyt heeft in.
Een wijs man maect ons gewes
Dat een man doet / vroech ende spade /
Sijn gherief met eens anders scade.
510[regelnummer]
Nu merct dan ende verstaet
Dat onmenschelijcheyt es quaet /
Ende hier om sijn verboden
Persem / voercoep ende vercroden /
Onder allen menschen die sijn /
515[regelnummer]
Kersten / Ioden ende Heydijn.
Hets waer / die Ioden onderlinghe
En persemen om ghene dinghe /
Dat si persem nemen moghen
520[regelnummer]
Van lieden van andre wet /
Alsoet haer wet heeft gheset.
| |
| |
| |
Datmen persemeren ende die ghierege ten rade ende ten regement scuwen sal. Exemplen vanden Romeynen. C. VII.
AY! ghi heren in desen stade /
Neemt die ghene in uwen rade
Die wijs sijn ende ghemate /
525[regelnummer]
Ende eersam op die strate /
Gode vruchtich ende ghierech twint /
Van woekeneren of persemeren
Houdt u in alder manieren;
530[regelnummer]
Want dese .ij. / sonder waen /
Doen ene stat te nieute gaen.
Een stat die onderlinghe twist
Heeft alder eren ghemist;
Een stat / dat oec wel wet /
535[regelnummer]
Daer persem es ende voercoep met /
Die en mach / sonder waen /
In voerspoede niet langhe staen /
Ende daer men huwelijc versmaedt /
Ende elc sijn overspel hayt.
540[regelnummer]
Dit sijn sunden die Onse Here
Alle die sijn van desen seden
Suldi scuwen in uwe steden /
Alsoe dat God / Onse Here / daer na /
545[regelnummer]
Die onsculdighe niet en sla
Metten sculdeghen / wet wel dat /
Alse Hi gedaen heeft te menegher stat.
| |
| |
Nu hoert ende verstaet wel
Waren van alder werelt here /
Daer si om vochten meneghen strijt
Eer si haer palen maecten so wijt /
Ende bijnalecs allen weghe
555[regelnummer]
Hadden si spoet ende seghe.
Ende doen sijt al hadden verwonnen
Dat si vonden onder der sonnen /
Bleven si stille in haer stat
Ende begonsten te gaderen scat /
560[regelnummer]
Rinten ende grote juwele;
Ende die diere hadden vele /
Wouden beter sijn na haren sin
Dan haer ghebuere diere hadden min /
Soe dat wijsheyt ende vroetheyt
565[regelnummer]
Algader keerde inder ghierecheyt /
Alst noch pleghet in desen tijde
In menegher stat / hier ende daer.
Nu proeft of ic segghe waer.
570[regelnummer]
Hier na quam hem / over waer /
Een zwaer orloghe ende groet
Die hem alsoe ghinghen toe
Met meneghen groten stride /
| |
| |
Dat en waren in dien tide
Gheen soe grote ghesien /
Datmen noch spreect van dien /
580[regelnummer]
Ende es gheheten / alsic versta /
Om dat in dien stride groot
Soe vele liede bleven doot;
Ia hondert duysent selken tijt
585[regelnummer]
Blefer doot in enen strijt /
Daer die Romeyne den zeghe verloren /
Die soe gheluckich waren te voren /
Doen si doeght ende ere hanteerden /
Ende van ghiericheyden vierden.
590[regelnummer]
Doen die Romeyne saghen wel
Dat hem davonture was fel /
En altoes ghinghen tonder /
Soe hadde hem des groot wonder /
Also dat si om dese dinghen
595[regelnummer]
Haren Goden te rade ghinghen /
Ende daden hem groot ere /
Ende verchierden haren tempel zere /
Ende vragheden hem openbaere
Welc hier af die sake ware
Ende voermaels vochten zeghe altoes.
Die Goede antworden doe /
Ende spraken den Romeynen toe:
605[regelnummer]
Ende van al dat ghi wilt vraghen
Selen wi u berechten claer."
Ende aldus so ghinghen si van daer /
| |
| |
Ende quamen weder al onghelet
Alse hen hare Gode hadden gheset.
610[regelnummer]
Daer soe vonden si inden tempel
Twee verse ghescreven wel
Int hoet vanden tempel daer /
Die te verstane waren zwaer;
Want niemen van hen lieden
Vier letteren / alsic kinne /
Diemen elc / sonder waen /
.IX. vout moeste verstaen.
620[regelnummer]
Dat waren C. L. F. ende U.
Hier moghedi wonder horen nu
Hoe si vielen in ghebede /
Ende baden hare Gode mede
Dat si hen te kennen gaven
625[regelnummer]
Die bediedenesse daer ave.
"Morghen vroech suldi gaen
Voer de .iiij. poerten vander stat /
Ende daer so suldi vinden dat
630[regelnummer]
Bedieden der letteren viere /
Ende dan suldi weten schiere
Comt die grote ongheval."
Nu siet / goede liede / ende mect
635[regelnummer]
Hoe God die sonden altoes wrect /
Alse hi doet der Kerstine.
Doen dese in trouwen ghestoeden /
| |
| |
Waren si altoes in voerspoede /
640[regelnummer]
Ende doen si die lieten achter /
Volghdem altoos scande ende lachter.
Aldus can die wrake Ons Heren
Altoos opten sonderen keren.
| |
Bi wat saken die Romeynen ghewaer worden dat si den zeghe verloren hadden. C. VIII.
DEs morghens quamen si saen
645[regelnummer]
Voor die oeghst porte gegaen /
Ende vonden daer ghescreven
Met goeden letteren verheven
Neghen woerde / min noe mee /
650[regelnummer]
Dierste .iij. waren alsoe:
Caritas / Castitas / Compassio.
Dese willic u in Dietsche toghen:
Karitate / Zuverheit ende Mededoghen.
Dese .iij. sijn onder u cout;
655[regelnummer]
Voor dese .iij. ghi onder u hout
Ghelt / oncuuschede ende vremthede;
Dese houden onder u die stede.
Raet ende eendrachtichede /
Ende huwelic ter waerhede
660[regelnummer]
Sijn met u / sonder waen /
Voor dander porte quamen si vord;
Daer vonden si oec die word
| |
| |
Die op een F. beghinnen int Latijn /
665[regelnummer]
Die int Dietsche moghen sijn:
Die starc ende ghetrouwe waren /
Ende wel sprekende / twaren /
Voor dese regeerd daer nu
670[regelnummer]
Gheveinsde / sotte ende valsch / dat wet /
Dieve / smekers ende verraders met.
Voor die derde porte si vonden
Wel ghescreven ten selven stonden
Neghen worden / dat wet wel /
675[regelnummer]
Ende elc begonste op een L /
Die in Dietsche aldus sijn:
Dlicht der werelt verborghen leit
Onder haet ende nidicheit;
680[regelnummer]
Die lof / die heilicheit wilt mede
Onder arbeit ende cracht mede
Die ghene die voort souden trecken.
Voor die vierde port quamen si dan:
685[regelnummer]
Daer vonden si ghescreven an
Neghen letteren op een U /
Doecht / oetmoedicheit ende werde /
Sijn ghevaren herde verde.
Verweent / overtullich leven /
Diemen hanteerde inder steden /
Persem ende selfvuldicheit /
| |
| |
Dese doen sekerlike dat /
Dat onder voet valt lant ende stat /
Ende dat u gheluk ende ere
Vlien sal in lanc soe mere.
700[regelnummer]
Ghi porteren / ende ghi heren /
Hoemen een stat moet beleyden
Met sunderlingher wijsheiden.
Die ghierich was ende fel
705[regelnummer]
En beleyde noyt stat wel;
Want sine ghiericheit / nu ende echt /
Doet verkeren der stat recht /
Ende des selfs mans werkelicheit
Es so groet / voer waer gheseit /
710[regelnummer]
Dat hijt al wil hebben onteert
Waer hi sinen hat op keert /
Weder recht of onrecht si dat.
Dit heeft bederft menighe stat.
Een wijs philosophe dus sprect:
715[regelnummer]
Soe wanneer raetsman ghebrect /
Salmen setten in sire steden
Enen die niet en steet in vreden
Ende te gheender partien en hoort /
Die leecht in twist of in discoort;
720[regelnummer]
Want mids vrienscap ende onste der maghe
Mochti onghelijc draghen die waghe /
Daer die stat in mochte bejaghen
Vele vernoys ende vele plaghen.
| |
| |
| |
Van jammerliken plaghen die enen monic gheopenbaert worden. C. IX.
EEn boecsken quam mi ter hant /
725[regelnummer]
Daer ic in ghescreven vant
Wonder / als ghi moghet horen /
Dat enen monic quam te voren /
Die hem selven scrijft Brueder Ian.
Dese monic sach enen man /
730[regelnummer]
Niet in drome noch in visioene /
Maer daer hi lach in orizoene.
Dit ghesciede / als ict las /
Doen die stat van Akers verloren was /
Doemen screef wel besondert
Doen was Akers verloren /
Alsoe ict seyde hier te voren /
Daer so vele Kerstine bleven
Datter wonder es af ghescreven.
740[regelnummer]
Inde kerke / te Gods onwerden /
Stelden si beesten ende perden;
Sleipten si / Gode tonneren /
Achter strate in die stede /
Lieve vriende / nu besiet:
Dat God dit ghescien liet /
Was om die grote sonden /
Daer die Kerstine in stonden /
| |
| |
750[regelnummer]
Ende datsi den vrede braken
Tusschen den Heidenen ende Kerstenheit /
Daer af quam dat grote leit.
Hier om liet God ghescien dat
Die Heidene wonnen die stat /
755[regelnummer]
Daer si deden jammer groet.
Menighe Kerstine sloeghen si doot.
Op enen Ascentioens nacht / te waren /
Alse mettene ghesonghen waren /
Ende die monike ter dormter ghinghen /
760[regelnummer]
Bleef dese monic in bedinghen
Inde kerke langhe na desen /
Ende woude Davids salme lesen.
Ende doen hi quam / gheloeft mi des /
In: Deus / venerunt gentes
765[regelnummer]
(Dats een salm alsmen vint
Die rechte alsoe beghint)
Quam hem te voren alsoe saen
Die manslacht / die was ghedaen
Over zee in Kerstenhede /
770[regelnummer]
Alsoe als ict u hier voor sede.
Doen weert dese goede here
Dat hi den salm / wats ghesciet /
Vorder en conste ghelesen niet /
775[regelnummer]
Omden rouwe dien hi dreef doe /
Ende sprac Onsen Heer toe:
"Heer / Ghi en sult talder tijt
Uwen volke so hert niet sijn als Ghi sijt /
Maer Ghi sult sijns ghenadich wesen /
| |
| |
780[regelnummer]
Ende ghedincken / Heer / van desen /
Dat Ghi met uwen bloede roet
Den mensche droecht wt der noot.
Lieve Here / en gheeft nemmeere
785[regelnummer]
Den volke dat U niet en mint /
Ende u wet niet en kint /
Ende uwen Heilighen Name blameren /
Ende u ghelove al verkeren."
Ende doen hi daer lach ende weende /
790[regelnummer]
Ende bat Gode dat hijt meende /
Verbaerde hem een eersaem man
Die bisscops abide hadde an /
Ende hadde een cruce in die hant.
Doen wert hi soe zeer vervaert thant /
795[regelnummer]
Dat hi hem niet en bedochte /
Ende oec spreken niet en mochte.
Doen sprac die man als hi dat siet:
"En vervaert u noch een twint niet /
Ende en wilt soe zeer niet claghen
800[regelnummer]
Dat die Kerstine sijn verslaghen
Vanden Heidenen alsoe sere;
Want het heeft God / Onse Here /
Ghedaen al om haer sonden /
Daer si langhe tijt in stonden.
805[regelnummer]
Maer hoer / ic wille di ghewaghen
Die comen selen herde saen /
Ia / die nu in sijn ghegaen /
Ende vander tribulatien mede
810[regelnummer]
Die comen sal op Kerstenhede
| |
| |
Ende op die Roemsche Kerke met /
Daer die almachtighe God / dat wet /
Sal verwecken / sijts gewes /
Tfolc dat ongheloevich es /
815[regelnummer]
Dat grote wrake sonder ghetal
In dat Kerstenhede doen sal;
Want die nu over zee es bleven
Dien selen si nemen dleven.
820[regelnummer]
Ende verslaen die daer sijn binnen /
Ia / die mannen metten wiven /
Daer salmen jammer driven.
Ia / gheestelic ende ander met
Sal vernoeyeren van sire wet /
Te hare groter oncuuschede.
Vroenten lant / also verre alst leit
830[regelnummer]
Ende toe hoert der Kerstenheit /
Selen si destrueren ende winnen /
Ende doden diere sijn binnen /
Ia / die minste metten meesten /
Ende werpense voor die beesten.
835[regelnummer]
In die kerken / in ware saken /
Selen si bordele ende stalle maken /
Ende haer vuylheit aldaer
Doen omtrent den outaer /
Ihesum Cristum te scanden.
| |
| |
840[regelnummer]
Dit sal sijn in vele landen /
Ende vele in ellende selen vlien;
Ende so wanneer si dit sien /
Ende vele salder werden ghevaen.
Nu salt daer jammerlike staen.
845[regelnummer]
Ter zee sullen si tiden /
Selen si menighen stat winnen /
Ende doden die siere vinden binnen.
Van Ytalien een groot deel
850[regelnummer]
Sullen si minnen / ende niet gheheel /
Ende vechten menighen groten strijt.
Ende die Kerstine tot elker tijt
Selen sterven sonder ghetal /
855[regelnummer]
Ende sonderlinghe om sonden .ij.:
Deen es die quade stomme sonde /
Diemen niet noemen en mach met monde;
Dander es persemen ende voorcoop /
Die over al heeft haren loop /
860[regelnummer]
Mids den welken wijf ende man
Ghevallen sijn inden ban.
Vele steden / des seker sijt /
Ende irregulieren / dat wet /
865[regelnummer]
Want si haer provende daer met
Vanden ghenen ontfanghen dan /
Die selve waren inden ban /
Ende die macht en hadden niet
| |
| |
870[regelnummer]
Want pause ofte kardenale /
Oft ander prelate alsoe wale
Si sijn inden ban alsoe saen /
Oft wat si doen oft lien wien /
875[regelnummer]
Si selen inder waerheyt lien;
Dan heeft macht no cracht /
Want hets inden ban ghewracht.
Daer bi soe selen inder tijt
Vele steden sijn interdict /
880[regelnummer]
Ende vele persone irregulere
Dit es waer dat ic u lere;
885[regelnummer]
Dit es jammer te hoorne an /
Nu hoort wat hier na volghen sal.
| |
Van vele destructien ende wonders dat binnen Rome ende in andren landen ghescien sal. C. X.
Doghen zere groot van striden /
890[regelnummer]
Daert toe bringhen selen some
Kardinale gheboren van Rome;
Bedi die derde Claus / die sat
Paus te Rome inder stat /
Die van soe groten hoverde was /
| |
| |
895[regelnummer]
Stoet daer na / sijt seker das /
Dat Sinte Pieters stoel tallen daghen
Erflic soude bliven den maghen.
Ende om dat hi daer die dinghen
Niet en conste toe bringhen /
900[regelnummer]
So maecte hi kardenale / twaren /
Die van sinen gheslachte waren.
Dese maecte vele quader zeden
Van discorde / van onvreden /
Van symonien / van andren dinghen
905[regelnummer]
Die daer noch niet en verghinghen.
Al sulc doen ter selver stont
Werp die Columme inden gront /
Dat moghende groot gheslachte /
Dat soe starc was van machte /
910[regelnummer]
Die alsoe starke hoestine
Hilden jeghen die Ursine.
Rome te nieute werden al.
Poelgien sal oec zeer doghen /
915[regelnummer]
Datmen u niet en conste ghetoghen.
Vrancrijc sal verderft werden
Beyde van machte ende van werden /
Om dat die coninc sal sijn daer
Der kerken ende den armen zwaer /
920[regelnummer]
Ende om donghelijc dat hi mede
Ende om dat hi in anderen riken
Sine moghentheyt sal doen striken /
| |
| |
Soe selen vele siere gheburen dan
925[regelnummer]
Hem starckelijc vechten an /
Ende lant oec ende Kerstenhede
Haer vaert setten derwaert.
930[regelnummer]
Spaengen sal oec in roere werden /
Ende vele archs sal opter eerden;
Hongherien ende Polanen mede /
Ende in Aelmaengen menighe stede
Selen ghewoest werden dan /
935[regelnummer]
Mids enen onghelovighen man /
Die der Tartaren coninc sal wesen;
Die heyden sijn selen met allen.
940[regelnummer]
Dese selen comen / te waren /
Ende en selen nieman sparen /
Ende al dat volc alsoe vervaren /
Ende soe vele quaets / dat vordien
945[regelnummer]
Sulc jammer en wort vorsien.
Mar int leste sal een prince comen /
Die hulpe sal hebben ghenomen
In Aelmaengen ende in Vrancrike /
950[regelnummer]
Aen vechten selen ende verslaen /
Ende henen haer vaerde gaen.
Sullen vander Roemscher Kerke keren /
Ende ghi / gheestelec volc / mede /
| |
| |
955[regelnummer]
Om des hoofts quaethede /
Dat soe groot es / sijt gewes /
Dats al aertrike te quader es.
Dat hof sal soe quaet wesen /
Dat die goede liede van desen
Men sal nieman connen vinden /
Die soe koen si dat hi dade
Spaeus ghebodt / vroech of spade.
Some kardenale / sonder waen /
965[regelnummer]
Selen gheboet sijn oft ghevaen /
Ende haer heerlicheit ende overmoet
Gheworpen sijn onder voet /
Die soe groot sijn int ghemene
Dat si niet en willen allene
Mar selve willen God wesen /
Ende oec gheert sijn / twaren /
Ocht si selve Gode waren.
Si en willen oec in haer ghewelt
975[regelnummer]
Met den menschen niet sijn ghetelt;
Ende daer om salse God neder
Int nederste worpen weder /
Ende beroven / dat wet wale /
Van eren / van weerden altemale /
980[regelnummer]
Alsoe dat mense heten sal
Priesteren ende diakenen over al
Vander Roemscher scaren kerken.
Nu siet wat God can werken:
Men sal nieman connen vinden
985[regelnummer]
Die hem sal dorren onderwinden
| |
| |
Paeus of kardinale te sine.
Dus soe las ict inden Latine;
Want haer namen selen wesen
Onder tfolc onwaert te desen /
990[regelnummer]
Dat nieman en sal willen sijn;
Ende al waren si goet ende fijn /
Men souden niet gheloven wale /
Al worden si paeus ende kardinale;
995[regelnummer]
Sullen si alle valsch heten /
Alsoe dat ghene gherechticheit
Van hen en sal werden gheseit.
Haer ghiericheit sal so groot sijn dan /
Datse versaden en mochte gheen man.
1000[regelnummer]
Wie dat daer recht hebben wille /
Sal dat copen lude of stille /
Ia / dat noch argher es /
Bisscopdomme / sijt gewes /
(Ende weet datmen daer hebben sal) /
1005[regelnummer]
Vercoepen si om ghelt al /
Ia / die gheestelike goede /
Die God cochte met sinen bloede /
Die vercopen si om ghelt voort.
Proeft of waer sijn mijn woord.
Maken si haer maghe rike.
Aldus hevet gheweest sint
Dat die derde Claes ghescint
Den Roemschen stoel besat binnen /
1015[regelnummer]
Dat nieman en mochte winnen
Bisscopdomme noch prelatie /
| |
| |
Ende hier om / wilt des gheloven /
1020[regelnummer]
Van eren ende van goede /
Ende worpense in groter armoede;
Want voor haer grote gout
Sullen si cume hebben hout /
Ende voor haer selver scerven;
1025[regelnummer]
Dus salt hen al bederven /
Ende voor haer ghesteynte fijn
Sullen si in groter scanden sijn /
Ende voor haer perde / sonder waen /
Selen si met stocken te voet gaen.
1030[regelnummer]
Princen ende tfolc met allen
Selen sere jeghen hen vallen /
Ende selen hem totten rebben
Haer prelatie ende borghe mede
1035[regelnummer]
Salmen struweren tot elker stede;
Van hare juredictien en sal
Men houden groot no smal /
En sal cume clerc / dat wet /
Want het sal al jeghen porren.
Tfolc sal hem ooc heffen mede
Ieghen die princen te menegher stede /
Ende sullense verslaen te hande /
1045[regelnummer]
Ende sulke verdriven uten lande.
| |
| |
Soe grote tribulacie wesen /
Datmen niet en mochte ghelesen."
1050[regelnummer]
Doen en constic gheswighen mere.
Met vresen sprac ic: "Lieve Here /
Te nieute sijn ghelove goet /
1055[regelnummer]
Daer Hi om storte sijn heilich bloet?
Waert dat alsoe ghesciede /
Dat die onghelovighe liede
Die paeuse ende die kardinale
Ende die prelaten altemale
Soe soude tghelove al vergaen /
Daer God om starf / sonder waen /
Ende alsoe langhe heeft ghestaen."
Doen antworde die goede man:
1065[regelnummer]
"Die Heidene si selen dan
Mar hi sal onlanghe staen.
In dinde selen comen danne
1070[regelnummer]
Ende selen in corten daghen
Dese Heydene al verjaghen.
Ende dan sel die Kerke keren
Ende die prelate na desen
1075[regelnummer]
Selen goet ende gherecht wesen /
Ende ghiericheyt begheven /
| |
| |
Ende symonie legghen neder /
1080[regelnummer]
Die prelate selen in desen
Daer toe oetmoedich wesen /
Ende ontsien Onsen Here /
Ende dan sal / sonder waen /
1085[regelnummer]
Heilicheyt weder opstaen;
Kerken salmen weder maken /
Ende hanteren goede saken /
Ende in desen goeden poente sal
Dat Kerstenheit staen al /
1090[regelnummer]
Tote dat Antkerst komen sal
Met vele twiste ende onvromen;
Want hi sal met hem bringhen voort
Alle werringhe ende discort.
Ende dan saelt in Kerstenhede
1095[regelnummer]
Qualiker staen dan ye dede.
Eer toe comt deser termijn /
Sal een paeus te Rome sijn /
Die gheboren sal sijn met allen
Van Aelmangen ende van Gallen /
Pays sal maken ende vrede /
Ende ghemint sijn herde wale.
Van Romen ende van Aelmangen mee /
1105[regelnummer]
Ende daer toe van over zee;
Hi sal regneren .iiij. jare /
Ende sterven int vijfste daer nare.
Ende daerna sal comen een
| |
| |
Van Rome gheboren ghemeen /
1110[regelnummer]
Die in rasten ende in vreden al
Die Roemsche Kerke houden sal /
Ende op heffen die Ursine.
Sal hi kardinale maken dare /
1115[regelnummer]
Ende hi sal leven .vj. jare.
Van wien groot jammerhede
Ghevallen sal in die stede
Ende stortinghe van bloede roet.
Ende dan selen aengaen waerlike
Alle tribulacien in eertrike /
Ende die heilicheyt met allen
1125[regelnummer]
Sal dan onder voet vallen.
Dese sal leven .iiij. jaer /
Ende int vijfste sterven daer naer.
1130[regelnummer]
Die luttel sijn gheacht /
Ende als van gheenre macht /
Der welker dade / hoet vaert /
Gheens vertreckens en es waert.
Ende dese dinc sal ghescien al
1135[regelnummer]
Na datmen Gods jaer scriven sal
Soe selen / wien soes wondert /
Beghennen in dien jaren."
Mettien soe es henen ghevaren
| |
| |
1140[regelnummer]
Die goede man / die heer /
Dat icken en sach nemmemeer.
Dese dinc sachic over claere
Doemen screef dusent der jare
1145[regelnummer]
Nu bidt Gode / diet al vermach /
Dat Hi / mids siere groter gracien /
Ons verre van allen tribulacien /
Cochte met sinen bloede /
1150[regelnummer]
Ende een heer es der heren /
Ende sonder ende sal regneren.
Ay ghi / diet sullen lesen /
Hout u inder Gods vresen.
Ghi die in oncuuscheden staet /
1155[regelnummer]
Ende met persem omme gaet /
Ende om een eerdsch goet waect /
Ende u gheen dinc en smaect
Dan der werelt goet ende ere /
Ende die voor Gode / Onsen Here /
1160[regelnummer]
Alsoe zeere ghehaet wesen
Dat wi inden boeken lesen /
Ghewroken heeft van ouden stonden /
Ende sonderlinghe / sijts gewes /
1165[regelnummer]
Ghiericheyt die alte groet es;
Want die goede Paulus seyt:
Ghiericheyt is wortel alre quaetheyt.
| |
| |
| |
Van der goedertierenheyt Gods ende dat die mensche hem selven kennen sal. C. XI.
HIer voren hebdi menich woort
Van Gods wraken ghehoort /
1170[regelnummer]
Nu soe moechdi horen mede
Van sijnre goedertierenhede /
Di Hi daghelix werken kan
Aen den ghenen die hijs an.
Al es een mensche sondere /
1175[regelnummer]
Op dat hi altoes heeft ghere
Dat hi der sonden af sal slaen /
Ende met vresen es bevaen /
God spaerten langhe daghe
Om dat hem sijn sonden wanhaghen;
1180[regelnummer]
Ende wie met vresen sonde doet
Es halfs ghekeert / des sijt vroet.
Mar die in al haer stonden
Ende niet de sonde begheven /
1185[regelnummer]
Mochten si eweliken leven /
Die plaecht God hier ende daer /
Alse wi scouwen openbaer.
Den menighen uten slike /
1190[regelnummer]
Ende setten in eren groot /
Ende wert van sinen maghen thoet.
Ende als hi dan verwaent /
Ende hem selven niet en vermaent
Wat hi was en wie hi es /
| |
| |
1195[regelnummer]
Ende Gode niet en dancket des /
Ende die mate versmaet mede /
Dat hijn worpt / sijt seker das /
Neder dan hi te voeren was;
1200[regelnummer]
Of Hij sint hem enich torment /
Daer hi hem selven mede bekent.
Die scoenste conste diemen vint /
Dats dat een hem selven kint.
| |
Van .X. poenten daer men Gods gracie mede vercrighen mach, ende een exemple van eenre vrouwen. C. XII.
DIe goede Gods goedertierenheyt
1205[regelnummer]
Boven alle sijn wrake gheit.
En dade sijn goedertierenhede /
Hi soude wreken telker stede
Te hant als die sonde wert ghedaen;
Mar goedertierenheit cant weder staen /
1210[regelnummer]
Mar niet altoes / sijt gewes;
Want als die sonde te groet es /
Ende men te langhe daer in staet /
Wet dat God sulc scout slaet /
Als ghi moecht daghelix sien
1215[regelnummer]
Aen menighen daer ende hier ghescien.
.X. poente sijn / dat wet /
Alre best mach ghewinnen.
Hoort / ic wilse u doen bekinnen.
1220[regelnummer]
Dat eerste poent dat es /
| |
| |
Datten menschen sal duncken des
Onweert ghelijc den slike /
Ende en sal in sinen daghen
1225[regelnummer]
Nieman dan Gode willen behaghen /
Ende metten mensche / hoet vaert /
Sal hi willen sijn onwaert.
Nu laet ons sien ende merken /
Nochtan dat wi Gode verwercken
1230[regelnummer]
Vroech ende spade met onsen sonden /
Nochtan begheert Hi tallen stonden
Als een goet ghetrouwe vrient.
Hi en acht ons int ghemeyne
1235[regelnummer]
Sijn knechte niet alleyne /
Mar sijn kindere / wildijt beseven /
Dien Hi sijn erflijc erve wilt gheven.
Sijn wille souden wi altoes wachten /
Ende elc soude hem selve achten
1240[regelnummer]
Over den onweertsten mensche;
Dits een poente van groten wensche.
Niet groot duncken allene
Dat ghi dient soe groten Here /
1245[regelnummer]
Mar u sal duncken mere ere
Dat Hi ghewerdicht nu ende echt
Dat Hem dient soe vulen knecht.
Dander es een poente van wensche /
1250[regelnummer]
Niergent af bedrueven en sal
| |
| |
Ende dien tijt dien hi heeft gheleeft
Alsoe sotteliken versoemt heeft;
Ende van allen fortsen ende quaede
1255[regelnummer]
Datmen hem doet vroech ende spade /
Sal hi verhoghen in sinen moet /
Ende dat houden voor goet.
Mar diet hem doet sal hi minnen zere /
Ende voor hem bidden Onsen Here /
1260[regelnummer]
Ende Gode dancken van dien /
Dat Hi hem dat liet ghescien;
Want God den ghenen dien Hi mint
Gherne doghen ende vernoy toe sint;
Want daer an mach hi merken voort
Dat derde poent es dat die mensche sal
Omwille ende armoede over al
Gherne nemen / lude ende stille /
Om Ihesus Cristus / Ons Heren / wille /
1270[regelnummer]
Die om onse salicheyt woude
Hongher / dorst ende coude.
Wij en selen in onsen moet
Niet begheren tidelec goet
Meer dan onse noodorfte nauwelijc /
1275[regelnummer]
Ende Cristum willen sijn ghelijc /
Die anders en hadde te leven af
In desen soe willen wi poghen
Hoe wi Hem gheliken moghen
1280[regelnummer]
In armoeden ende in vasten /
In solace ende in onrasten.
Dan sal die mensche in desen
| |
| |
Met sinen Sceppere ghecleet wesen /
Ende ghesierdt behaghelike /
1285[regelnummer]
Ende ghevormt na sijn ghelike.
Dat van hemelrike die Here /
Die Gods Sone / Ihesus Cristus /
Gheweerdighen wilt aldus /
1290[regelnummer]
Dat soe vulen stinkende slijc
Sinen Sceppere es ghelijc.
Ende alse hem dunct in sinen moet
Ende sinen lichaem rast ende ere
1295[regelnummer]
Wassende in lanc soe mere /
Soe sal hi hem verdrueven des /
Ende duchten dat hi gheverdt es
Vander ghelikenissen daer bi
Sijns selfs Ihesus Cristi /
1300[regelnummer]
Ende met hem es worden leder /
Ende verloren heeft sijn cleder /
Ende dat God sijns vergheten heeft /
Ende die druefste sijn die leeft.
Dat vierde poent wil ic u toghen:
1305[regelnummer]
Die mensche sal altoes verhoeghen
Ende vorderen sinen evenkersten /
Al soudt aen hem selven ghebersten /
Ia in dinghen goet ende fijn
Die jeghen Gode niet en sijn /
1310[regelnummer]
Ende sijns selfs orber achter setten /
Ende nieman deren no letten.
Na dien die mensche over al
Den mensche onderdaen sijn sal /
| |
| |
Soe eest wel recht dat hi
1315[regelnummer]
Den oversten onderdaen si /
Die hem al heeft ghegheven /
Den mensche onnen alles goeds /
1320[regelnummer]
Ghelijc ons selven / ochte bat;
Dan sijn wi inden selven pat /
Den hoghen weghe van hemelrike /
Dat vijfste poynt moghedi horen /
1325[regelnummer]
Want hets goet ende wtvercoren:
Die mensche en sal / wats ghesciet /
Doverste versmaden niet /
Noch die arme die bidden broet
Want aen hen leeght orber groet;
Met morwer herten vallen /
Met mededoghen / des sijt vroet /
Alse die moeder metten kinde doet /
Ende sal van al sijnre herten
1335[regelnummer]
Mede doghen Ons Heren smerten /
In ghelike ende in ghebare /
Ofti selve die ghene ware /
Ende sal hen bistaen / vroech ende spade /
Beide met raede ende met dade /
1340[regelnummer]
Ende sal bi daghe ende bi nachte
Sijn doghen sijns selfs achten.
| |
| |
Soe sal hem God des ghelike
Dat seste poent wilic u noemen:
1345[regelnummer]
Die mensche en sal nieman doemen
Van sinen sonden / hoe dat gheet;
Want hi herde luttel weet
Wat God / Onse Here / werken wille
Inden mensche lude ende stille;
Dien mensche bekent sondare /
Soutstu di meer bedroeven dan
Dan of hem die doet quam an
Sinen lichaem / des sijt gewes;
1355[regelnummer]
Want een ziele edelder es
Dan al die lichamen / waerlike /
Die ye quamen op aertrike.
Ende alsoe als die mensche sal
1360[regelnummer]
Van blamen ende van sonden /
Alsoe sal hi tallen stonden
Sinen evenkersten hoeden oft meer /
Alsoe alsic u voorseide eer /
Ende hem van sonden keren
1365[regelnummer]
Beyde met trooste / met leren /
Ende met exempelen daer toe mede:
Dat sevende poynt wil ic u liden:
Dats dat die mensche sal verbliden
1370[regelnummer]
Van sijns evenkerstens goede /
| |
| |
Ghelijc dat die moeder menich sins
Verblijdt van voorspoede haers kints.
Ende sonderlinghe / dat verstaet /
1375[regelnummer]
In dat der gheestelicheyt an gaet /
Sal hi met herten daer nae gaen
Hoe hijt mach doen voort gaen /
Ende behouden staende dare /
Ghelijc oft sijns selfs ware.
1380[regelnummer]
Ende altoes suldi gheloven des /
Dat inden mensche meer goets es
Dan men van buten aen hem siet.
Dat achtste poynt es dat wi
1385[regelnummer]
Gode allene met herten vri
Minnen selen lude ende stille /
Ende gheen ander dinc om Gods wille /
Soe dat God ghemint sijn sal
Noch goet doen den mensche mede /
En selen ons daer toe poghen
Dat wi iet selen minnen moghen
Mar met ghemeender minnen men sal
Den mensche minnen over al
Want het hoort tsinen ghebode.
Gods loon met goeden saken
An Gode / in sinen ghebede /
| |
| |
Voor hem die hem goet dede /
Ende voor sinen vrienden algader
1405[regelnummer]
Ende meest voor moeder ende vader.
Dat neghende moechdi nu bekennen:
Als die mensche yet sal beghinnen
Ende bestaen / dat sal hi keren
Te Gods love ende teeren /
1410[regelnummer]
Soe dat beghinsel ende inde
Te Gods love altoes winde /
Ende claerlic saghe die hoede
Al uwe werke / al uwe worde
1415[regelnummer]
Dat segghic u in ware worde;
Want Hi die alle herten kint /
Hem en es verborghen twint.
1420[regelnummer]
Met innigher minnen soe vaste /
Dat wi onse troest ende raste
Soe sijn wi behoet wale /
1425[regelnummer]
Dan es behoet al aertrike.
Soe ic best can segghen nu.
Eest dat die mensche om Gode dan
Dese .IX. poente winnen kan /
1430[regelnummer]
Ende vervolghen Onsen Here /
Des sal hi Hem dancken sere /
Ende dincken met herten fijn
| |
| |
Dat dit grote ghichten sijn /
Dan sal hi met gansen moede
Ghedincken van allen goede
Dat sijn Scepper / sonder waen /
Voor hem dicke heeft ghedaen.
1440[regelnummer]
Nu soe dinct in uwen moet /
Dat God al dat grote goet
Niet wel en kan imputreren;
Soe sal hi hem daer toe keren /
Dat hine met innigher trouwen
1445[regelnummer]
Aen des cruce galghe scouwe /
Daer Hi hinc om die sonden
Ende daer met hem doghen starc ende stijf /
Alse ocht hise hadde in sijns selfs lijf.
1450[regelnummer]
Den spieghel sal hi draghen
Beide bi nachte ende bi daghe
Vaste in sijn herte binnen /
Dan sal sijn droefheit van desen
1455[regelnummer]
Met vrouden gheminghet wesen /
Ia met vroude alsoe volmaect
Datse luttel ieman smaect /
Ende moet hem werden al te sure
1460[regelnummer]
Ende met innigher herten /
Ende met berrender begherten.
Die dese poynte ghewinnen sal
| |
| |
Sal salich sijn boven al.
Noch selen si ghedincken des /
1465[regelnummer]
Dat die Here / die boven al es /
Ghewaerdighe ons / vuyl slijc /
Sijn beelde te maken ghelijc
Nae den gheeste / dat es waer /
Ende dat Hi oec woude daer naer
1470[regelnummer]
Menschelike vorme nemen ane
Naden menscheliken ghedane /
Ende in enen lichaem fijn
.IX. maent woude besloten sijn /
Ende mensche op aertrike wert /
Dat noyt en was sijn ghelike;
Want Hi hadde op eertrike
Hongher / dorst menechfoude /
1480[regelnummer]
Toter doot / sonder sijn scoude /
Om onse salicheit waerlike
Wie sach ye des ghelike? /
1485[regelnummer]
Om ons te verlossene allegader
Vander erfsonden ende blame /
Die ons toequam van Adame /
Ende liet ons in deser wise
Sijn vleesch tot eender spise /
1490[regelnummer]
Ende tenen drancke sijn bloet
Dat wt siere herten woet.
Ende na dit op eertrike /
| |
| |
Alle die ghene die daghelix draghen
Die poynte die hier sijn ghewaghen.
Oec sal hem die mensche des
Sere bedroeven / sijt gewes /
1500[regelnummer]
Datter menschen soe luttel wesen
Die yet zere achten te desen /
Ende derven groter soetheit
Die wt desen leven gheit /
Ende selen bidden Onsen Here
1505[regelnummer]
Dat hise toter sotheit kere.
Soe wanneer die mensche es comen
Te deser baten ende vromen /
Dat hi inder gracien Ons Heren si /
1510[regelnummer]
Ende al verwonnen heeft dan /
Op dat hire hem in ghehouden can.
Noyt en quam Gods ghelike
Van goedertierenheit op eertrike /
Noch soe oetmoedich mede /
1515[regelnummer]
Noch van soe groter melthede;
Hi es den mensche altoes ghereet /
Soe wanneer hem sijn sunden sijn leet /
Ende hi roept op sijn ghenade /
Hi hoorten / eest vroech of spade /
1520[regelnummer]
Sonder enich weder trecken.
Hier op soe suldi mecken /
| |
| |
Ende in wanhopen vallen /
Daer si vallen met allen;
Des niet en hadde moghen ghescien /
Hadder die priester toe ghesien.
1530[regelnummer]
Mi wondert zeer int herte mijn /
Want si selve sonderen sijn
Ende Gods ghenade begheren /
Dat si so hard sijn den sonderen;
Want si lesen in ere stede:
1535[regelnummer]
"Metter maten daer si meten mede
Dit doet u Cristus weten.
Nu hoortmen Cristum spreken
Daer hi tijt der papen ghebreken
Den volke bordene zwaer /
Si en souden te gheender uren
Met haren vingher willen rueren.
1545[regelnummer]
Inder tafelen die vorste stede.
Ende grotelike groete op die strate:
In allen dinghen sueken si haer bate.
In enen boec dat ic las /
Die / al en waest niet scone /
| |
| |
1555[regelnummer]
Een kint hadde van haren sone /
Ende si en vant in haren lande
Bisscop noch pape te hande
Doen moeste si ten paeuse keren /
1560[regelnummer]
Alsoe datsi ghegreep haer vaert
Met haren kinde te Rome waert.
Doen si te Rome quam in die stede /
Viel davonture alsoe mede
Datsi tot spaeus hove quam;
Den paeus comen wt sire zalen
Met .v. ochte met .vj. kardinalen.
Doen die vrouwe bevroedde das
Welc van hem die paeus was /
1570[regelnummer]
Viel si thant op haer knien
"Heer paeus / heilich vader /
Aen u staet mijn troest algader.
Ic ben hier comen te desen wilen
Om aflaet te hebben van u.
Heer vader / soe hoert mi nu.
Heer / dit kint dat ghi hier siet an
Een mijn sone aen mi wan /
1580[regelnummer]
Ende deen es des anders broeder /
Ende ic ben haer beider moeder.
Lieve vader / wilt mi absolveren
Van alden sonden die mi deren /
Ende set ghenoech penitencie mi /
| |
| |
1585[regelnummer]
Ic wille doen / hoe groet si sij."
Die paeus aensach die vrouwe /
Ende mercte wel haren rouwe /
Ende den langhen wech mede
Die si om haer sonden dede /
1590[regelnummer]
Ende wort beronnen metter vaert
Met ontfermenisse te hem waert.
"Vrouwe / sprac hi / ic vergheve u
Gaet thuus waert / ghi hebt perdoen /
1595[regelnummer]
Ende en wilt nemmer sonde doen."
Die vrouwe sprac: "God lone u / here
Ic sals mi hoeden voertwaer meere."
Doe die kardenale dit saghen an /
Berespten si den goeden man /
1600[regelnummer]
Ende seiden hi dade quaet
Dat hi alsoe grote mesdaet
Die paeus stoerde hem hier ave /
1605[regelnummer]
"Heb ic hier an mesdaen /
Ende oft ghi mi tonrecht berespt nu /
Dat Hijt stappans wreke aen u."
1610[regelnummer]
Ende si worden alte hande
Ende ghequelt herde zware.
Doens die paeus wert gheware /
Viel hi thant op sijn knien
1615[regelnummer]
Ende bat Gode voor hem mettien /
| |
| |
Ende si worden te hant ghesont.
Hier an mach elc wel wesen cont
Boven al sijn wrake gheit.
1620[regelnummer]
Alse die mensche rouwe ontfaet /
Ende hi dan te biechten gaet /
Es gheabsolveert / sijts gewes /
Eer hi ten priester comen es;
Want Gods goedertierenhede
1625[regelnummer]
Vergheeft hem die sonden sonder bede /
Om dat hi sijn sonden kint /
Ende rouwe daer af ghewint.
Mar nochtan / sonder waen /
Moet men ten priester gaen /
1630[regelnummer]
Ende penitencie daer af ontfaen;
Want God heeft selve ghescreven:
Toent den priesteren u leven /
Ende doet dat si u heeten;
Want dat moghdi wel weten:
1635[regelnummer]
Niemen en mach na sinen ghevueghen
Hem selven penitenci vueghen.
| |
Van enen stride die int lant van Ludicke gheviele. C. XIII.
AL tAndwerpen in die stat
Sat ic / ende was van sitten mat.
1640[regelnummer]
Dat bi Ludeke ghestreden ware
Opten velde / met machte groot /
Daer vele liede bleven doot.
| |
| |
Doen dachtic in minen moet doe
Dat desen boeke wel hoorde toe /
1645[regelnummer]
Want het heet dBoec van wraken.
God laet mi wel gheraken.
Daer versloech die hertoghe Ian /
Ende van Ghelre die vrome man /
1650[regelnummer]
Metten zwaerde / al sonder sparen.
Dit was om een sake / sonder waen /
Die de hertoghe heeft ghedaen
Vanden here van Valkenbosch nu /
Dien si sloeghen / dat segghic u /
1655[regelnummer]
Daer te voren over .iiij. jare /
Dat beter achter bleven ware /
Ende menighen anderen vromen man /
Dien ic ghenoemen niet en kan /
Die hen niet en hadde mesdaen /
1660[regelnummer]
Ende om dat si niet wouden ontfaen
Dien si sculdich alle eere
Ende alle lieve te doen waren.
Siet hi / heren / sonder sparen /
Can God / Onse Heere / wreken
Wanneer het heeft sinen tijt.
Lieve heeren / nu castijt
U selven / ende neemt exempel nu
1670[regelnummer]
Aen dander heeren / dies bid ic u.
Hets ghesciet te menigher tijt /
| |
| |
Die hem aen enen anderen castijt /
Dat hi hem castijt sachte.
Elc hem hier vore wachte!
| |
Van vele plaghen van groten sterften in menech lant. C. XIV.
1675[regelnummer]
IN Gods carnatioen vor waer
Alsmen screef .XIIIc. jaer /
Ende tusschen .XL. ende .L. met /
Soe sinde God al onghelet
Ene sterfte / in ware dinc /
1680[regelnummer]
Die herde wide ende verre ghinc /
Dat soe vele volcs starf dan
Datmen niet ghesegghen en can /
Noch ghesommeren en conste.
Ende die sterfte begonste
Voor waer seidmen mi dat /
Ende quam alsoe voort ane
In Poelgen / in Calabren alsoe /
1690[regelnummer]
In Cecilien / in Cypren toe /
In Tuscanen / in Lomberdien /
Ende int lant van Romenien /
Ende vandaer in Vrancrike /
Ende vandaer tot die ghelike
1695[regelnummer]
Quam die sterfte doe in Inghelant.
Wet datmen meneghe stat vant
Daer al die huse met goede
Sonder heere ende vrouwe stoeden /
| |
| |
Ende sonder hoede cleine oft groot
1700[regelnummer]
Want die liede waren al doot /
Soe dats hem niement onderwant /
Datmen ghenen heere en vant
Die hem rechts daer toe vermat.
Dit vantmen in meneghe stat.
1705[regelnummer]
Het gheviel / dats wonder groot /
Dat in enen huse bleven doot
Op enen nacht alle die liede /
Heer ende vrouwe ende meisniede /
Ende men vant in die stede
1710[regelnummer]
Niemen diese ter eerden dede.
Ic hoorde over waer tellen
Dat van Utrecht .ij. ghesellen /
Die wandelen wouden te samen:
Int lant van Tabor si quamen /
1715[regelnummer]
Daer si ten selven stonden
Een stat sonder volc vonden.
Si ghinghen op / si ghinghen neder
Daer wandelen vord ende weder /
Deen trate wt ende dander in /
Manne / kindere no wive /
Mar die doot laghen op die straten /
1725[regelnummer]
Int leste / alsic hebbe verstaen /
Sijn si in een palays ghegaen /
Dat scone was ende herde groot /
Daer al die liede waren doot /
Ende doorghinghen die woninghe al.
| |
| |
1730[regelnummer]
Int leste quamen si inden stat /
Daer si die beesten vonden doot /
Om datmen hem en gaf no en boet.
Doen quamen si ten lesten stonden
In ene camer / daer si vonden
1735[regelnummer]
Ghesteinte / silver ende gout /
Ende diere juwele menichfout.
Doen vonden si enen sac /
Dien hi al vol goets stac /
Ende peinsde hi soude vort mere
1740[regelnummer]
Daer met bliven een here.
Dus soe keerden si te samen
Tote datsi opt velt quamen.
1745[regelnummer]
Daer viel hi ende was doot
Die den sac hadde op thoet /
Ende die ander nam sijn vaert
Soe hi best mochte thuuswaert /
Ende brochte daer die mare van dien
1750[regelnummer]
Dat hi ghehoort hadde ende ghesien.
Dit hoordic / sijt seker das /
Van enen die te gheloven was.
Dit onghemac / alsic versta /
1755[regelnummer]
Dat deen vanden anderen sterft /
Als hi die locht van hem verwerft.
Mi vertrac een goet man /
Daer trouwe ende ere lach an /
Dat een scep quam wt Inghelant /
| |
| |
1760[regelnummer]
Dat over woude in Zelant /
Want het was vanden Briele.
Oec nam hijt op sijn ziele /
Dat ic u hier segghen sal.
Meer dan .XX. vromer manne.
Doen si dus in die zee quamen /
Dat een groet pert te hen waert quam /
1770[regelnummer]
Ende een man daer op ocht hi was gram /
Die opt water quam te hen wert.
Si worden alle zeer vervard
Om dat pert opt water liep /
Dat soe wijt was ende soe diep.
1775[regelnummer]
Doe hi hen bi quam sprac hi:
"En vervaert u niet van mi /
U en sal gheen arch ghescien."
1780[regelnummer]
"Wij sien u over twater varen /
Des soe heeft ons wonder groet."
Die ghene sprac: "ic ben die doot
Die nieman en can verdraghen
Dien God wilt hebben verslaghen /
1785[regelnummer]
Ende ic come wt Vranckeryke /
Ende van anderen lande des ghelike /
Daer ic hebbe ghedaen sulc ghebot
Als mi gheboot Onse Here God.
God en heeft vergheten niet
1790[regelnummer]
Die grote scande ende tverdriet
| |
| |
Ende die sunderlinghe scade /
Datsi met bloetstortinghen zware
1795[regelnummer]
Akers wonnen / die goede stat /
Daer Kerstenheit doen in sat /
Daer si in versloeghen dan
Meneghen goeden kersten man.
Die crucifixe ten selven stonden
1800[regelnummer]
Die si in die kerken vonden
Achter straten inden slike /
Ihesum Cristum te blamen.
Des hem Kerstenheit mach scamen.
1805[regelnummer]
Ende om dat God ghene vriende en vint /
Die hem der wraken onderwint /
Ende dien es Gods scande /
Ende sonderlinghe in Vrankerijke /
1810[regelnummer]
Welx coninc mechtich es ende rike
Ende wel ghereet daer toe /
Ende der Kerken goet daer toe alsoe
Heeft over al in sinen lande /
Daer hi mede wreken soude Gods ande.
Gheplaecht heeft herde zere /
Ende noch meer sal in corter tijt /
En si dat hi hem wel castijt.
Nu soe vaer ic tInghelant wert
| |
| |
1820[regelnummer]
Om te doene dat God beghert."
Mettien verloren sijn doe
Ende dat visioen / si en wisten hoe.
Dat es jammer / sonder verdrach /
Dat elc Kerstijn wel claghen mach /
1825[regelnummer]
Dat soe grote jammer ende scade
Die de Heiden wilen daden
Onsen Here / Ihesus Cristome /
Doen si Akers worpen omme /
Daer soe menich Kersten bleef doot /
1830[regelnummer]
Ende dat jammer ghesciede groot /
Dat noch steet onghewroken.
Nochtan / vorwaer ghesproken /
Want men screef doen openbaer
1835[regelnummer]
Aldus / soe eest in minen sin /
Nie sijder en was here gheen /
Noch soe hoghe noch oec so cleen /
In alder Kerstine lande /
1840[regelnummer]
Die hem pynde dese scande
Te wrekene / sonder waen /
Die sinen God was ghedaen.
Alle Kerstine moghen wenen /
Dat Cristus en vint ghenen
Die sijn scande es leit /
Dat mach ic coenlijc spreken.
Wat wonder eest dat Onse Here
| |
| |
1850[regelnummer]
Dien beclaeght dus zere /
Die bitterliken sterven woude
Aen een cruce om onse behoude /
Ende ons ghereet heeft dat rike
1855[regelnummer]
Sie varen som te cleinen baten
Beide in Prusen en in Garnaten /
Om te hebben der werelt ere /
Mar ten Heilighen Lande waert
1860[regelnummer]
En set nu niemant sijn vaert /
Sijn bloet storten woude /
Dat Godevaert van Bulioen / .i. arm man /
Met groten cost ende arbeide wan.
1865[regelnummer]
Paus / princen ende elc lants here /
Ghi moecht u des scamen sere
Dat God in soe langhen stonden
Gheen vriende en hevet vonden
In alle sine Kerstine lande /
1870[regelnummer]
Die wreken woude sine ande.
Daer om sleetse God hier ende daer
Mi es leet dat ic segghe waer.
Doen die sterfte / also als ghi
Hier voren horet segghen mi /
1875[regelnummer]
In dessijde der zee quam /
Doen dat die paeus vernam /
Die .VIte. Clement / aldoen /
Die sijn hof hielt tAvenioen /
Peinsde hi te hant / sonder sparen /
1880[regelnummer]
Hi soude sinen persoen bewaren.
| |
| |
Doren / vensteren ende gaten
Van sire kameren utermaten
Dedi herde wel vermaken /
Daer en soude gheen locht in gheraken
1885[regelnummer]
Die hem soude moghen deren.
Dat was sijn eerste begheren.
Groot vier dedi maken mede
In sine kamere telker stede /
Om te verdrivene dat venijn
1890[regelnummer]
Dat vander locht mocht sijn.
Dit was sijn were vander doot /
Die sparen en can cleyn no groot /
Hi en dede niet alsoe saen
Tfolc vasten ende wullen gaen /
1895[regelnummer]
Ende met processien cruce draghen
Ieghen die grote plaghen /
Als paeus Leo wilen dede /
Datmen noch in Kerstenhede
Hout / alsmen jaerlix mach sien
1900[regelnummer]
Op Sint Marcus dach ghescien /
Vor den Ascensioens dach.
Aldus en sochte die Heilighe Kerke
Van penitencien ghene ghewerke /
Ontfarmelic hadde af gheleit;
Want hi elcs menschen ontfermen kan /
Die hem met herten roept an.
Doen God / Onse Heer / dat verstaet /
1910[regelnummer]
Sach dat sine Kerke ghenen raet
Hier ieghen en vant no en sochte /
| |
| |
Hoemen dese sterfte verdriven mochte /
Ende die Heilighe Kerke aldus sliep /
Ende ghene ghenade en riep
1915[regelnummer]
Want ghebeden wilt wesen /
Soe wert God verwect te desen
Volcke / dat hertste datmen vant
1920[regelnummer]
Ende min hielt sine ghebode;
Op die strate te roven plaghen /
Stichten roef ende brande /
1925[regelnummer]
Daer si reden op dat sout /
Dat donsculdighe dicke ontgout.
Doen dese sterfte was overcomen /
Als ghi voren hebt vernomen /
Quam si in Hongherien so groot
1930[regelnummer]
Dat meer dan half bleef doot.
Doen die coninc sach van Hongherien /
Dat die paeus ende die clergie
Hier toe ghenen raet en sochten
Hoe si Gode ghesachten mochten /
1935[regelnummer]
Dedij den raet dat quamen
Alle sine wise lude te samen /
Ende versamenden in een stede.
Doen droeghen si des overeen /
1940[regelnummer]
Dat beter raet en waer gheen
Als datmen Gode aenriepe /
Al waert dat die Kerke sliepe
| |
| |
Ende daar toe niet en dade /
Het stonde al aen Gods ghenade.
1945[regelnummer]
Si wouden haer vede legghen ave /
Ende elc anderen sijn mesdaet vergave /
Ende te penitencien oetmoedelijc vaen
Van al dat daer waer mesdaen.
God en soude moghen laten niet /
1950[regelnummer]
Hine soude hens ontfarmen yet.
Dus worden / sonder waen /
Ende elc mensche die gout
Nae sijn machte sijn scout.
| |
Hoe die cruysbrueders ghinghen, ende hoe tfolc penitencie dede. C. XV.
1955[regelnummer]
ENe penitencie maecten si aldus:
Ghelijc dat God / Ihesus Cristus /
Een half min dan .xxxiij. jare
Op eerdrijc woude leven zwaer /
Alsoe menighen dach soe wouden
1960[regelnummer]
Sij haer penitencie houden.
Dus sijn si voort ghetoghen
Willichlike ende in hoghen /
Te male / des menighen wondert.
1965[regelnummer]
Ghene aelmoesene en mochten si ontfaen /
Metten ghenen dies hem bade /
Om die grote Gods ghenade.
| |
| |
Een hoyke / als die meneghe weet /
1970[regelnummer]
Dat was sijn overste cleet;
Enen caproen aenghedaen /
Daer op enen velten hoet ghestaen /
Daer op ghenayt een cruce root.
Dit was emmer wonder groot.
1975[regelnummer]
Alsi penitencie souden doen /
Daden si ute cousen ende scoen /
Ende haer cleder al ghemene
Sonder dat neder cleet allene /
Arme ende scouderen naect
1980[regelnummer]
Aldus hadden sijt ghemaect /
Ende daer boven daden si an
Met menigher ployen ghevouden /
Also sijt hebben wouden /
1985[regelnummer]
Dat hem sloech vanden steden
Tote op haer voete beneden.
Aldus ghinghen si .ij. ende .ij.
Al om ende om / min no me /
Haren palayse / sijt seker das /
Gheselen hadden si doen maken /
Daer scarpe naelden in staken /
Daer si hem met sloeghen soe diep
Datter troede bloet wtliep.
1995[regelnummer]
In Dietsche hadden si enen sanc
Wel ghemaect / redelijc lanc /
| |
| |
Die op Gode riep met ernste groot /
Dat Hise hoede vander gadoot.
Dien songhen si .ij. voren /
2000[regelnummer]
Datment verre mochte horen /
Ende sij songhen alle nare
Op haer knien / gheloeves mi /
Cruuswijs ter eerden vallen.
Daer laghen si / sonder waen /
Tot datse die sanc hiet opstaen.
Alse .iij. werf was ghedaen /
2010[regelnummer]
Ghinghen tharen pape saen /
Die in midden die plaetse stoet /
Ende vielen hem alle op den voet /
Ende hi seide hem tghelove openbaer /
Ende si seident alle nare
2015[regelnummer]
Ende haer ghemeen biechte met.
Daer na thant / al onghelet /
Daer na ter eerden op hare bloete knien /
Ende soe absolveerde hise daer
2020[regelnummer]
Van al haer sonden claer.
Alse al dit was ghedaen /
Ghinghen si te haren pape saen /
Ende namen .ij. ende .ij. haer vaert
Al singhende ter kerken waert /
2025[regelnummer]
Soe datment verre mochte horen /
| |
| |
Cruce ende vane altoes voren.
Daer ghinghen si als heelde
Voor der Moeder Gods beelde /
Ende loofden met groter trouwen
2030[regelnummer]
Gode ende Onser Liever Vrouwen
Met dietschen sanghe / als ic versta /
Sij .ij. vore / alle dander na /
Ende riepen op Gode met oetmoede
Dat Hise vander gadoot hoede.
2035[regelnummer]
Dit daden si / sonder saghe /
Twee werf in elken daghe /
Ende .iij. werf opten vridach.
Dit weet ic wel / want ict sach.
Si en mochten nieman bidden goet /
2040[regelnummer]
Want haer regule also stoet;
Mar si mochten eten telker stat
Metten ghenen dies hen bat.
Vele zeden hadden sij / twaren /
Die nerghens toe goet en waren /
Wt hem selven brachte toe.
Daer ane lach cleine bate /
Die ic hier al varen late.
Soe meneghe menschen weten dat.
2050[regelnummer]
Ic hoorde tAntwerpen / daer ic sat /
Dat bi Hongherien staet een lant /
Dat wel wt brachte te male
2055[regelnummer]
Starc / vrome ende coene /
Als haer here hadde te doene.
| |
| |
Dese waren soe verstorven /
Datmen daer cume hadde verworven
2060[regelnummer]
.I. stedeken stont daer an den kant /
Daer tfolc doot was al ghemene /
Sonder die prochie pape allene /
Die bleef in groter noot /
Want al sijn vriende waren doot.
2065[regelnummer]
Doen hi hem selven uter maten
Van vrienden / van maghen sach ghelaten /
Peynsde hi te hant in sinen moet /
Dat gheen dinc en waer soe goet
Dan hi sijn herte an Onsen Here
2070[regelnummer]
Te male voeghede voort mere /
Daer alle salicheit aen leit /
Ende die nieman af en gheit;
Want sijn vrienscap ewelike
Moet hem dueren in hemelrike /
2075[regelnummer]
Als hem alle vriende afgaen.
In dat wout so ghinc hi saen /
Ende maecte op enen boem thant
Een huysken met sire hant /
Daer hi hem soude onthouden wel
2080[regelnummer]
Ieghen welde beesten fel.
Oec heeft hire opghedraghen
Vrucht die wast an die hagen
Om dat hire af soude leven.
2085[regelnummer]
Doen hi dus hadde gheseten
Tot dat sijn cruut was gheten /
| |
| |
Om dat hi ander zueken soude.
Doen hi dus ghinc haer ende daer /
2090[regelnummer]
Sach hi gaen daer openbaer
Enen ouden man van bloede roet /
Ende hadde een dornen crone op thoet /
Met enen aenschijn zere verbolghen /
Daer .xij. manne na volghen
2095[regelnummer]
Met groter droefheit bevaen.
Ende daer na sach hi saen
Comen een deel joncfrouwen
Die scenen al vol rouwen /
Die alte zuverlijc waren.
2100[regelnummer]
Daer na sach hi / te waren /
Ene coninghinne alte scone /
Die opt hoet hadde een crone /
Die licht alsoe groet gaf
Datter dwout al verclaerde af /
2105[regelnummer]
Daer in stont menich steen
Die als die dachsterre sceen /
Scoen ende van menigherande manieren.
Doen sprac die vrouwe goedertieren:
"Pape / waer om en vraeghdi niet
2110[regelnummer]
Om dat wonder datghi hier siet?"
Die pape neech ter vrouwen waert.
"Vrouwe / sprac hi / ic ben vervaert
Dat ic spreken niet en dorste."
Die vrouwe sprac: "Die vorste
Dats Cristus / mijn Sone /
| |
| |
Soe groot es nu sijn gramheit
2120[regelnummer]
Op sijn edele Kerstenheit /
Dat Hijt al willet bederven
Ende haestelike doen sterven /
Als Hi begonnen heeft thant
Swaerlijc in menich lant.
2125[regelnummer]
Ende om dat Hi dus es verbolghen
Soe moeten wine vervolghen
Bi daghe ende bi nachte /
Om sinen moet te doen sachten
Van sire groter gramhede.
In die capelle die daer staet /
Ende doet messe sonder verlaet:
Ic hope ons sal goet ghescien."
Die pape antwerde mettien:
2135[regelnummer]
"Vrouwe / dat en constic niet volbringhen /
Want daer en sijn ghene dinghen /
Broot / wijn / vier / boec / dat wet /
2140[regelnummer]
Die vrouwe sprac: Ganc aldaer;
Du salte ghereescap vinden al /
Datter messen toe horen sal.
Ende leest messe / Gode teren /
Vanden heilighen Ons Heren /
2145[regelnummer]
Wi selen u messe comen horen."
Aldus ghinc die pape voren /
Datter messen ane gheet /
| |
| |
Ende enen custer daer toe mede.
2150[regelnummer]
Si quamen al daer ter stede.
Daer soe wert den goeden man
In die misse vertoent dan /
Men penitencie soude hantieren
2155[regelnummer]
Ieghen die felle gadoot /
Die onder tfolc was soe groot.
Die pape deet te verstane
Den hertoghe van Pallane.
Die hertoghe deet voort bekant
2160[regelnummer]
Den coninc van Hongherien lant /
Daer hi onder es gheseten.
Nu soe suldi alle weten /
Datsij souden sien die waerheit;
Ende die coninc dede saen
In sijn lant / al sijn liede /
2170[regelnummer]
Alsoe sie namaels ghesciede.
Wedert loghene was of waer /
Sekerlike dat laet ic daer.
| |
Noch vander gheesselinghen, ende hoe die Joden de putten ghefenijnt hadden. C. XVI.
DAt dese gheselinghe quam voort
Alse ghi hier voor hebt ghehoort /
| |
| |
2175[regelnummer]
Dat dede die voorseide gadoot;
Want men wiste / clene no groot /
Dat die Ioden al toe brachten /
Overmids des viants crachten.
Ende om dat dese here woude
2180[regelnummer]
Dat dese gheselinghe en soude
Over niet werden ghedaen /
Soe dede hi wtbreken saen
2185[regelnummer]
Hier soe moeghdi wonder horen.
Die Ioden al ertrike doren
Hadden opgheset die Kerstine
2190[regelnummer]
Alle putten verre ende bi
Doen veninen telker stede /
Ende staende wateren mede.
Daer af soe storven vele liede /
Dat noyt dat wonder en ghesciede /
Ende worpense inden brant /
Daer si in bleven te hant
Van deser jammerliker moert /
2200[regelnummer]
Die ghi nu hebt ghehoort.
Al was dese penitencie fel /
Sijn ghenuechde den papen niet wel:
Sij was herde seer contrare;
Want niet moghelijc en ware
| |
| |
Alsulke penitencie houden
Met crucen ende vanen met /
Die si selve hadden gheset
Sonder der Heiligher Kerken raet.
2210[regelnummer]
Dat dochtem wesen quaet /
Ende hier omme / des sijt vroet /
So wart so groten evelen moet
Vanden volke ten papen waert.
Die papen worden soe vervaert /
2215[regelnummer]
Datsi int leste stille zweghen /
Ende lieten hen haers willen pleghen /
Die welke haet / sonder waen /
Niet vergaen en sal soe saen.
Hets waer / pause ende kardinale /
Vielen daer jeghen utermaten.
Nochtan en wouden sijs niet laten /
Sijn hebbense over ban ghedaen /
Daer si seer aen hebben mesdaen.
| |
Van enen stride die in Zeeland gheviel, ende wat die mensche es ende wat hi werden sal. C. XVII.
2225[regelnummer]
ALsmen screef Ons Heren jaer
.LII. / wet voor waer dat /
Soe quam tAntwerpen in die stat
Een mare / sijt seker das /
2230[regelnummer]
Dat in Zeelant ghestreden was /
| |
| |
Ende ic mach u seggen hoe
Dat dese onminne quam toe.
Dat die keyserinne hier te voren
2235[regelnummer]
Den hertoghe van Beyeren brachte
Al in Hollant met machte /
Die haer middelste sone was /
Ende droech hem op / sijt seker das /
Dese .ij. lande met ripen rade /
2240[regelnummer]
Ende bezeghelde die stade.
Sijder quam die keyserinne
Ende maecte ene grote onminne
In desen lande / als ghi moecht horen /
Ende woude emmer beraden toren
2245[regelnummer]
Haren sone / die hertoghe was
Van Beyeren / alsic voren las /
Ende woude hem afwinnen tlant.
Si quamen met ghewapender hant
Met enen groten volke / te waren /
2250[regelnummer]
Die welke meest Zeelanders waren.
Ende oec waren Vlaminghe daer
Ende Inghelsche / wet vor waer /
Ende wouden haren sone verdriven.
Die sone wouder jeghen kiven /
2255[regelnummer]
Ende heeft die moeder wederstaen
Metten Hollanders / sonder waen.
Ende oec haddij Zelanders mede
In siere hulpen daer ter stede /
2260[regelnummer]
Beide up die Mase quamen /
| |
| |
Ende hebben daer vromelijc ghestreden /
Die sone met siere mogenthede /
Ende heeft der moeder niet gheviert /
Soe dat hise heeft ghescoffiert /
2265[regelnummer]
Ende si vloe in Siederijcszee vorwaer.
Ende die grave trac daer naer
Bennen Ziederijcszee der stede /
Ende heeft met siere moghenthede
Die moeder van daer verjaecht.
2270[regelnummer]
Aldus heefse God gheplaecht
Die keyserinne om haer quaetheit /
Alsic u vore hebbe gheseit.
Die hem wel bepeynsen soude
Wanen hi quame ende waer hi soude /
2275[regelnummer]
Ende hoe cranc es die creature
Ende die menschelike nature /
Ende daer omme peynsen tallen stonden /
Hi soudem te bat houden van sonden.
Nu seght / mensche / wat waerdstu dan
2280[regelnummer]
Eer dijn vader di ghewan?
Ende hoedanich waerstu ghedaen
Doen u dijn moeder hadde ontfaen /
Daer die .ij. naturen tsamen
In dijnre moeder lichaem quamen?
2285[regelnummer]
Ghevoedt wortstu inder moeder dijn /
Met bloede onwaert als venijn.
Met wel groter onsuverhede
Coemstu opter werelt mede.
Alle blijscap es di dan diere:
2290[regelnummer]
Wenen / screyen es dijn maniere.
Dat mest ende al dat quaet /
| |
| |
Dat van dinen live gaet /
Maecstu onder dijns selfs lijf:
Soe cranc bestu ende soe keytijf.
2295[regelnummer]
Dijn lichaem en es anders niet
Dan een sac / diet wel besiet /
Al schijnstu scoen voor oghen /
Du beste binnen vleesch ende bloet /
2300[regelnummer]
Dat een corre werden moet
Ende een spise der worme ghemeyne.
Hoe du verhefst den lichaem dijn /
Nochtan moetstu vleesch sijn /
Van vuylder materien ghemaect.
Merct in dijnre herten gronde
Wat du loses wt dinen monde /
Wt dinen nase / wt dinen oren /
2310[regelnummer]
Ende wt allen leden die behoren
Te dinen live / boven ende beneden /
Hoet algader sijn vuylheden /
Dat niet vuylre en mochte sijn.
Ia vuylre en es gheen venijn.
2315[regelnummer]
In droefheden worstu gheboren /
Ende du heves al dijn leven toren /
Anxt / pine ende sorghe groot.
Dan smaecstu die bitter doot /
Ende best spise der wormen dan:
2320[regelnummer]
Des ontgaen en mach gheen man.
Waer toe vercierstu di soe zere
| |
| |
Om der werelt lof ende ere /
Ende die in soe corten daghen
Die worme sullen eten ende knaghen?
2325[regelnummer]
Dune maecs dijn ziele niet scone
Met sconen werken / als crone
Te draghen in hemelrike /
Ende vor dingele die ghelike.
Twi hebstu dijn ziele ommare /
2330[regelnummer]
Ende sets dijn gheest boven hare?
Daer es ver Redene zeer ontsient /
Daer die vrouwe om derne dient.
Een ziele es beter / dat weet wale /
Dan dese werelt altemale.
2335[regelnummer]
Dat toende die Here der waerheit /
Die wt den trone der Drievuldicheit
Van sinen Vader hier neder quam /
Ende menschelike vorme annam /
Daer Hi hongher doghede ende coude /
2340[regelnummer]
Dorst ende smade menichfoude /
Ende aen een cruce sterf /
Ende offerde Hem ter selver warf
Sinen Vader van hemelrike /
2345[regelnummer]
Als een lam zwighende stille /
Oft Cristus dan / sonder letten /
Sijn ziele vor die dine wilt setten /
Waerom gheefstu dan / onwise /
2350[regelnummer]
Om dinc van soe cleynen prise?
Dijn ziel es doch ewelike /
Ende dijn lichaem es sterfelike /
| |
| |
Ende sal al in asschen keren /
Die du does soe vele eren.
Verheven met prijs ende ere /
Ende du biste eer avont doet /
Ende dijn ziele wert in groter noot;
Ende dijn lijf / dattu hebs soe wert /
2360[regelnummer]
Wart vanden wormen verteert.
Waer soude mense nu vinden
Die de werelt soe zeer minden /
2365[regelnummer]
Van hem en es ander vorme
Bleven dan assche ende worme.
Si waren menschen alse ghi sijt /
Met ghierecheden wel groot /
2370[regelnummer]
Ende op een ure waren si doot.
Ende tvleesch es der wormen ghichte /
Ende die ziele der hellen lichte.
Cume es van haer memorie;
Want si hebben hier idel glorie /
2375[regelnummer]
Macht / meisniede / weldich leven /
Datsi te deser werelt bedreven.
Waer es haer lichaem / waer es haer spel?
Waer es haer hoverde nidich ende fel?
Van sulke blijscap dusdane droefheit.
2380[regelnummer]
Dat segghic u ter waerheit.
Van sulker weelden wes vorsien /
Al dit selve mach di gheschien;
| |
| |
Want du beste / te waren /
Also wel mensche als dese waren.
2385[regelnummer]
Du beste mensche ghemaect van erden /
Ende eerde saltu weder werden /
Alse comt die leste dach /
Du moets emmer sterven / dats waer /
2390[regelnummer]
Mar dune wets wanneer no waer;
Want die doot / wet wel dat /
Verbeit dijns in elke stat /
Ende bestu vroet / du soudes mede
Haers ontbeiden in elke stede.
2395[regelnummer]
Volchstu den vleesche dijn /
Int vleesch saltu ghepijnt sijn.
Begheerstu behaghelhede en ghierechede
Dinen lichaem te sieren mede /
Worme ende venijne slecken /
Die dijn lichaem sullen becken;
Want die gherechticheit Ons Heren
En mach anders niet keren;
2405[regelnummer]
Si moet recht vonnesse gheven /
Na dat verdient onse leven.
Die der werelt meer minnen
Dan Gode met haren sinnen /
2410[regelnummer]
Om hare kele / die si saden /
Ende laten reinicheit van live
Om der quader ghenuechten / die si driven /
| |
| |
Ende der ghiericheit altoes volghen /
Ende den maten sijn verbolghen /
2415[regelnummer]
Die selen alle / te waren /
Metten viant ter hellen varen.
Wat rouwe sal daer wesen!
Wat jammer / wat vresen /
2420[regelnummer]
Vanden goeden sceden sal /
Ende vanden aenschine Ons Heren /
Ende ander duvelen macht keren
Met hem int ewelike vier /
2425[regelnummer]
Buten hope van allen goede
Want wie die sielen pinen daer /
En werdens niet moede / dats waer;
Ende wat pinen die zielen doghen /
2430[regelnummer]
Nochtan si niet sterven moghen.
Na dat die mesdaet es groet /
Selen si hebben pine groet.
Men sal daer anders horen niet
Dan wenen / hulen / groot verdriet /
2435[regelnummer]
Suchten / gheslach van handen /
Ende cryselinghe van tanden /
Ende alle maniere van rouwen.
Ende men sal daer scouwen
Eyselijc worme / menich serpent /
2440[regelnummer]
Die daer crupen selen omtrent /
Ongherust in allen stonden
Door haer kele ende monde /
| |
| |
Ende die eyselike aenschijne /
Die niet leliker en mochten sine.
2445[regelnummer]
Dus moeten alle ziele zekerlike
In die helle oft in hemelrike.
Nu kieset deen van tween /
Oft die helle / den langhen ween /
Oft in hemelrike emmermeere
2450[regelnummer]
Blide te sine met Onsen Here.
Goet ende quaet / vorwaer gheseit /
Sijn beide gader vor ons gheleit /
Ende welc wi willen moghen wij
Die hant toe steken met wille vrij.
2455[regelnummer]
Slaewise ant tquade / dats vresen
Die tormenten die wi hebben ghelesen;
Slawijse ant goede / wij vinden
Dat ewelike leven sonder inde /
Dat Gods es ende met Hem verheven /
2460[regelnummer]
Ia met Hem / sonder sneven;
Want die Hem heeft / die heeft al /
Goet ende vroude / sonder ghetal.
Daert al bi staet ende stoet.
2465[regelnummer]
Daer es die overste salichede /
Ende die overste blijscap mede /
Vrijheit / karitate / gherechticheit
Des ghenuechte ende scoenheit met
2470[regelnummer]
Al es in ewicheit gheset.
Daer es vroude / ere ende claerheit /
Scoenheit / minne / eendrachticheit /
Weldich leven in rasten fijn
| |
| |
Dies nemmermeer inde en sal sijn /
2475[regelnummer]
Ende nemmermeer nacht en luuct /
Ende elc sijns herten wil ghebruuct.
Bidden wi den Here alder heren /
Alle fauten / oude ghebreke /
2480[regelnummer]
Beide in papen ende in leke /
Dat wi dan werden gheselt
Metten ghenen die werden ghetelt
Ende selen sijn der saligher scaren /
Soe dat wi te samen varen
2485[regelnummer]
In die blijsscap die niet en vergheit /
Die Hi den salighen heeft bereyt /
Die noyt ore en hoorde / no oghe en sach /
Noch herte ghepeisen en mach.
Des onne ons die hemelsche Vader!
2490[regelnummer]
Amen seghet allegader. Amen
Ay! hoe menichwerven heb ic gheseit
Dat ic niet sijn en mochte sonder arbeit /
In moste lesen ofte scriven.
Mar nu moetic laten bliven /
2495[regelnummer]
Ende sien dat worde ghereet
Aen te doen dat achterste cleet
Des ellendichs lichamen /
Dats die eerde daer wi af quamen;
Want mijn arbeit ende outheit
2500[regelnummer]
Bracht hebben in siecheit /
Dat ics ghedoen en can mere.
Mar altoes danckics Onsen Here
Des goets dat Hi mi heeft ghedaen /
Ende bidde een ygheliken / die verstaen
| |
| |
2505[regelnummer]
Sal dat boecsken / ende den sin
Ende die materie diet heeft in /
Ende die hem dichtens onderwint /
Dat hijt voort dichte als hijt vint
Na die materie daert voer af ruert;
2510[regelnummer]
Want ict tot hier heb besuyrt
In eren eens goeds mans ende vermoghen
Van Brabant des hertoghen
Ians / dien ic altoos sculdich
Te dienen gheweest heb menichfuldich.
2515[regelnummer]
Dit boecsken wil ic hem laten /
Op dat hi hem te bat mach saten
Te comen ten ewighen rike hier boven /
Daer dinghele altoes Gode loven /
Daer wi moeten comen tsamen.
|
|
Auteursrechtvrij