De engel en het beest

[p. 213]

IX Drie dagboeken

[p. 215]

9-15 juni 1988

Donderdag 9 juni

De Britse ambassadeur zei mij eens dat goede dagboekschrijvers mensen van het tweede niveau zijn. James Boswell en Harold Nicolson bevestigen die stelling maar Samuel Pepys ontkracht haar.

Mijn medewerker Maarten van Meurs staat vroeg op de stoep. Hij is bezig met een onderzoek naar de politiek van de Wereldraad van Kerken. Deze zomer hoop ik zelf met dit onderwerp aan het werk te gaan. De Wereldraad bemoeit zich met van alles en nog wat dat niets met godsdienst te maken heeft. Waarom legt hij de ruzie tussen protestanten en katholieken in Noord-Ierland niet bij?

Door mijn ochtendgesprek rijd ik na de spits naar Den Haag. Tijdens de rit hoor ik een onheilspellende ratel onder de motorkap. Om één uur eet ik in de Tweede Kamer met onze stagiaire Jan Willem Goudriaan. Hij studeert op de economische ontwikkeling van de Sovjetunie en de hervormingen van Gorbatsjov. Ik blijf sceptisch over diens kansen van slagen. Een economie hervormt men niet per oekaze. En als prijzen vraag en aanbod niet mogen weerspiegelen en dus hun werk niet kunnen doen, lukt het zeker niet. In de Russische militaire programma's is de perestrojka in ieder geval nog niet te bekennen. 's Middags krijgen Kamerleden van de Amerikaanse Defense Intelligence Agency een briefing over de militaire krachtsverhoudingen. Die briefing is vertrouwelijk. Bijzonderheden zijn dus niet voor dit dagboek.

Volgens een garage komt het geratel uit de verdeler. Dat is vervelend want morgen moet ik via Den Helder en Alkmaar naar Brussel, waar dit weekeinde de executive-commissie van de Liberale Internationale bijeenkomt. Ik hoop maar dat ik het red.

Tot slot het gewoonlijke donderdagavondoverleg met de liberale bewindslieden. De christen-democraten doen iets soortgelijks, de avond voor de ministerraad. Het gebruik strijdt met de afstandelijke verhouding tussen regering en Tweede Kamer die eigen is aan ons staatsrecht. Maar het heeft zich sinds het midden van de jaren zeventig vastgezet en is nu helaas onuitroeibaar.

Vrijdag

Zo vroeg mogelijk naar de garage. Daar hoor ik dat mijn verdeler en

[p. 216]

mijn koppeling moeten worden vervangen. Dure grap. Maandag is mijn auto klaar.

Vandaag brengt mijn fractie een bezoek aan het noorden van Noord-Holland. Om 9.00 uur had ik in Den Helder moeten zijn. Dat lukt niet meer. Maar 14.00 uur in Alkmaar zijn red ik wel. Het centrum van Alkmaar is mooi en gezellig. De loco-burgemeester wacht ons op in het fraaie stadhuis, dat deels dateert van 1530. Hij onderhoudt ons over de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening. Daarna spreekt een deel van ons, waaronder ik, met bestuurders van de hts. Wat ons in het bijzonder interesseert, is de samenwerking tussen de hts, het Energiecentrum Nederland en de Hoogovens. Leraren van de hts krijgen training bij ecn en Hoogovens. Daarna leiden zij een groepje hts-ers op in hun nieuwe kennis. Ook dragen zij die over aan andere leraren en aan de ondernemers. Hoogovens besteedt problemen uit bij de hts. Kortom, een samenwerking tussen industrie, onderzoek en onderwijs die ook elders moet ontstaan.

Een collega brengt mij naar het station van Leiden, vanwaar ik spoorslags naar Brussel ga. Waarom reis ik niet veel meer per trein? Ik kom net aan als de bijeenkomst begint. Een groepje intimi van de Liberale Internationale heeft zich uit de vier windstreken verzameld om na te denken over de opvolging van onze president Giovanni Malagodi. Giovanni is een bewonderenswaardige president maar hij is 84 en genoeg is genoeg, vindt hij. Na twee uur praten, om 10.00 uur 's avonds, blijven vier namen over. Dan gaan we eten in restaurant Scheltema in de Predikheerenstraat (rue des Dominicains). Het is een aardig restaurant in Franse stijl. Ik raad het iedereen aan.

Zaterdag

De bijeenkomst begint om 9.30 uur in het Egmontpaleis. Er zijn ongeveer vijftig deelnemers. Giovanni Malagodi zit voor, charmant en bekwaam als steeds en zo sluw als een Florentijn. Drie liberale partijen uit Israël zijn aanwezig, alle lid van de li. (Evenredige vertegenwoordiging heeft ook nadelen). Van de drie is de Shinui (verandering-) partij mij het meest verwant. Haar voorzitter, Amnon Rubinstein, spreekt zeer overtuigend. De sprekers uit Duitsland en Oostenrijk irriteren door hun gedram. Mijn eigen bijdrage is kort maar, naar ik hoop, duidelijk.

's Avonds worden wij in het stadhuis ontvangen door de Belgische liberale partijen. In de ontvangstzaal zijn zij 140 jaar geleden opgericht. Het stadhuis is Brabantse gotiek van de late vijftiende eeuw. Het ligt aan de Grote Plaats, overgoten door zonlicht, even mooi als steeds. Het avondeten sla ik over. Wie niet oppast in dit vak groeit dicht. In bed lees

[p. 217]

ik een stuk van prof. Ralf Dahrendorf dat wij morgen bespreken.

Zondag 12 juni

Om 7.00 uur op, want om 8.00 uur heb ik afgesproken Amnon Rubinstein in zijn hotel te interviewen. Wanneer ik tegenover hem zit, kan ik het opnameapparaat niet aan de gang krijgen. Ik ben mechanisch hopeloos. Amnon is een aardige man, in 1931 in Tel Aviv uit Poolse ouders geboren. Hij staat een humane en verstandige buitenlandse politiek voor waarin ik me goed kan vinden.

Na de lunch komt een klein groepje bijeen om het stuk te bespreken dat Ralf Dahrendorf heeft geschreven voor ons jaarlijkse congres te Pisa in september. Ralf is een Duitse socioloog die nu rector is van een college in Oxford. Zijn stuk gaat over de toekomstige taken van het liberalisme. We spreken lang over de verhouding tussen zelfbeschikking en mensenrechten. Is slecht lokaal bestuur te verkiezen boven beter koloniaal bestuur? Het hangt er maar vanaf met wie men spreekt: met de lokale elite of met de mensen in de verdrukking. Is Oeganda beter af met Brits bewind dan onder de huidige regering? Als de Rode Khmer over een paar jaar naar Cambodja terugkeert en daar weer mensen gaat uitmoorden, rechtvaardigt dat gewapende interventie? Mag soevereiniteit altijd gaan boven de rechten van de mens? Had Suriname moeten wachten op onafhankelijkheid? Moeilijk!

Na afloop mag ik met onze internationale secretaris Jan Dirk Blaauw meerijden naar Utrecht, vanwaar per trein naar Amsterdam. Om zeven uur ben ik thuis.

Maandag

Het is prachtig weer. Ik werk het interview met Amnon Rubinstein uit. Misschien kan ik het ergens plaatsen. Ik neem de post en de kranten door. Als ik een paar dagen ben weggeweest, ligt er altijd een hele stapel. De garage vertelt mij dat de nieuwe ontsteking uit Frankrijk moet komen. Ik moet mijn auto dus langer missen. Vervelend. Ik eet bij mijn moeder. Daarna naar Den Haag. De Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de vvd, heeft mij gevraagd een werkgroep voor te zitten die een rapport moet schrijven over de verdediging van West-Europa na het inf-akkoord. Dit is onze eerste vergadering. Al met al weer laat thuis.

Dinsdag

Met de trein naar Den Haag. Annet Nederlof, mijn zeer bekwame medewerkster, heeft de post gesorteerd en alle boodschappen op een lijstje.

[p. 218]

Zij laat me zien dat ik de pauzeknop van mijn dicteerapparaat had ingedrukt. Handig is anders! Onze fractievergadering duurt van 10.30 uur tot 14.00 uur.

Allerhande onderwerpen tuimelen over elkaar heen. We spreken lang over studiefinanciering en de gezondheidszorg. Onze problemen liggen alle in de collectieve sector. Hoe hebben we er zo'n ratjetoe van kunnen maken? De fractie is eensgezind in haar wens met het cda tot oplossingen te komen. Joris Voorhoeve zit voor, rustig als steeds. Zijn leiderschap van de vvd is nu alom aanvaard.

De Kamer besluit het paspoortonderzoek om te zetten in een enquête. Mijn collega Loek Hermans laat geen woord los maar ik weet dat hij een moeilijke klus heeft.

's Avonds eet ik met mijn negentienjarige zoon Floris. Hij woont in Den Haag, ik in Amsterdam. We eten steevast eens in de week samen. Hij amuseert mij met observaties van zijn omgeving. Amuseer ik hem ook?

Woensdag 15 juni

Ik lunch met de vertegenwoordiger van een grote Franse onderneming. Sinds kort ben ik voorzitter van het bestuur van de Franse Kamer van Koophandel in Nederland. Vandaar dat mijn gast mijn mening vraagt over zijn plannen. Ik ben bezorgd over de Nederlands-Franse economische betrekkingen. Die stellen minder voor dan vroeger en dat is niet goed. Ik span mij daar graag voor in.

's Avonds rijd ik met een paar collega's naar Delden. Ik vertel hen van de moderne vos en de zure druiven. Anders dan de oude vos laat de moderne vos het er niet bij zitten wanneer hij de druiven niet kan bereiken. Hij oefent zich elke dag in het springen en ondergaat een vermageringskuur. De andere vossen lachen hem uit. Maar hij zet door. Na een jaar heeft hij spieren van staal en is hij zo licht als een veer. Hij springt en kan eindelijk bij de druiven komen. Wat blijkt? De druiven zijn zuur. Hij laat dat niet merken want dan zouden de andere vossen hem eerst goed uitlachen. Dus springt hij elke dag. Elke dag eet hij de zure druiven. Ten slotte krijgt hij een maagzweer waaraan hij spoedig overlijdt.

's Avonds laat lees ik dit dagboek nog eens over. Het lijkt vooral over vervoer te gaan.