Gemmarum et lapidum historia

[p. 35]

De gemmarum & lapidum scalptura. Cap. XXIII.

SCalpturam voco rudem gemmae vel lapidis ante polituram praeparationem, qua in formam optatam sibi conuenientem, vt aspectui gratus sit, redigitur. Si ignobilior fuerit lapis, vt Iaspis, Achates, aut marmor, aut multum superflui habeat, vt gemmae saepe habent: prius cote aquatica & versatili, in formam redigitur rudiorem. Deinde Smiri lapidis puluere crassiore, ad exactiorem formam, supra orbem stanneum elaboratur, ac postmodum terra tripolitana politur vt splendeat. Solus Adamas propter summam duritiem proprio tantum puluere teritur & formatur. Qui aliis gemmis figuras insculpunt, aut eas excauant, illi etiam adamantis puluere vtuntur, si citius opus absoluere velint, ac terendo id perficiunt: in quem scopum orbiculus ferreus versatilis, iugi & celerrima rotatione puluerem Adam antis sculpendae gemmae affricans, eam paulatim excauat. Ferro siquidem vel chalibe solo, quantumuis duro, gemmae excauari absque fracturae periculo, & vt oportet, non possunt: Marmora & saxa possunt. Qui molliores gemmas excauare debent, aut non festinant, vt cito opus absoluant, smiri puluere vtuntur adamantis vice; Hoc enim post adamantem nullus durior & illi operi aptior, viliorque reperitur. Molliores lapides etiam sculpi vel excauari possunt aquis stigiis, sed non vt lubet, quod aqua metam non seruet, sed eadem profunditate lapidem exedat. ⁺Hic excauandi lapidem modus literis effingendis aliisque musaicis operibus, quae aequalem excauationem tantum postulant vtilis est. Peragitur opus hac ratione; Lapis cera vel seuo tenui obtegitur, deinde cera à locis quae excauari debent, aufertur penicillo ferreo; postmodum aqua stigia superinfunditur cerae, ac relinquitur per diem. Ita exeditur lapidis pars à qua cera ablata est, reliqua cera obtecta integra remanet. Alii aceto forti cui erugo & sal imposita sunt idem efficere conantur. Non dubito quin variis mediis eundem scopum attingere liceat.

+ Literas lapidibus inscribere.