Gemmarum et lapidum historia

Pyritum genera. Cap. CCXC.

PYritum Germanice Kiesen tam varia genera inueniuntur vt mirum sit. Illi hoc nomen vere merentur è quibus ignis excutitur. Aliqui argento polito similes, vel è tenuibus crustis sunt, vel quadratis tesseris similes, vel è marmore rubro metallico splendentes, vel ornati fluoribus purpureis, amethistinis, quadrangulis & pellucidis vel spongiosi & micantes vel pumicosi, vel ex marmore minus argenteis splendentes. Aliqui angulis octo vel duodecim excrescunt, aliqui Bismuto similes sunt. Aliqui aureo colore tincti sunt, vnde marchasitae nomen habent. Alii rubro colore aut aurichalci quos Kupferkies Germani vocant. Aliqui variis coloribus & formis componuntur aliisque lapidibus miscentur. Inter hos aliqui in igne fluunt quos Flissige kies vocant. Hi metallis loco plumbi adduntur, vt liquidiora in excoquendo fiant, aliqui vocant Flussteinen, ac fracti saccharum candidum splendore referunt. Pyritis quoduis metallum minerale, terram, fluorem, gemmam vel lapidem secum vehere vel habere potest. Hinc fit tot diuersa genera haberi. Multi sunt lapides Pyriti similes qui ignem non dant concussi, quas ad Pyritis genera referri non debere arbitror, quod Pyritis ab igne, qui ab illo excutitur, nomen habeat.

[p. 257]

Pyritis facultates ex Galeno.

PYritis validam possidet facultatem, eoque vtimur digerenti emplastro admisto, adiicitur etiam ei & schistos. Ab hoc medicamine & pus saepenumero & consistentia grumosa in spaciis intermediis musculorum nata per halitum sunt digesta. Nisi autem dum in vsum veniunt, pollinis instar, comminuantur omnes hi lapides, vt profundum corporum, quibus applicantur subeant, assimiles manent istis marinis fluuiatilibus arenis, quae & ipsae communem omnium lapidum vim possident, si quidem exiccant tumentem ab aqua intercutem carnem, si in ipsus excalfactis decumbat aeger. Non tamen ad aliud quippiam eis vtimur.

Ex Dioscoride.

PYritis aut Marchasita ex qua aes conflatur, ea optima est quae aeri similis est, ac quae facile scintillas emittit. Vritur hac ratione. Dum melle aspersa est igni exiguo committitur ac ignis paulatim inflatur donec rubescat. Alii dum in magna mellis quantitate humectata est ignem amplum carbonum iniiciunt, ac dum rubere incipit, extrahunt. Postea cineribus adhaerentibus flatu amotis, iterum melle inungunt ac vrunt donec exiccata friabilis fiat. Nam interdum superior pars tantum friabilis fit. Si opus est vti vsta & lota, lauanda vt Cadmia. Tum crudatum lota, excalfacit, mundificat ac mundat, oculorum offuscationes, duraque quaeuis emollit, ac matura resoluit. Mixta cum resina carnis excrescentias prohibet. Verum parum excalfacit & astringit, vstam aliqui Diphrigem appellant. Hactenus Dioscorides.

Cur autem ferrum ignem è Pyrite excutiat, reliqua metalla non? solam ferri duritiem in causa esse arbitror. Nam & absque ferro Pyrites in Pyritem actus ignem excutit. Causa cur Pyrites ignem reddat partim motus est velox tanquam causa efficiens, partim sulphur seu inflammabilis quaedam materia ipsi Pyriti inhaerens, cum quo concurrit tanquam causa materialis, potentia ignis existens, ac propterea facile in ignem facescens. Hoc modo omnia in flammabilia & quae pingue oleosum in se habent facillime affrictu vel celeri motu, si modo dura sint ignem producunt: vt rotarum axes dum celerrime rotantur & ligna dum sibi mutuo affricantur docent, facile enim haec ignem ex motus celeritate suscipiunt. Cur autem corporum durorum affrictus calorem & ignem pariat non facile est assequi. Nam si quis id contingere, quia celerrime hac ratione amixtum ad corruptionem vel interitum deducitur, arbitretur; ac quaecunque paulatim ad interitum per putrefactionem vergunt, paulatim calefieri (cum nihil partes haeterogeneas separare quam calor possit.) asserat, ac proinde motum, quia cito id praestat magnum calorem inducere; vnde tandem ignis generatur, qui omnium citissime heterogenea mixti ad sua elementa reducit: nunquam omnino sibi satisfaciet. Tam itaque difficile est veram cau-

[p. 258]

sam cur durorum & inflammabilium corporum affrictus ignem creet inuestigare, quam cur ignis lucem sibi agnatam habeat:

Materiam vero inflammabilem seu sulphur habere & continere in se Pyritin docet ars Spagirica, quae eius separationem à Pyrite non difficilem in lucem prodit. Hanc descriptionem eliciendi sulphur, ab amico consecutus sum.

Recipe Pyritin seu marchasitam auream, tere in puluerem, affunde aquam tartari vt tres digitos emineat aqua. Coque in cucurbita terrea bene obturata sex dies: Cum refrigerata fuerit effunde in vitrum, ac iterum aliam aquam tartari affunde & coque vt prius, opusque quater repete. Deinde construe duos furnellos sinistrum & dextrum inuicem iunctos. In sinistro furnello imponas botiam B cum suo alembico rostrato, in dextro vero furnello imponas bociam A, cum alembico sine rostro. Botia vero A non procul à suo alembico habeat duos canaliculos, seu duo rostra, vnum, vt excipiat rostrum alembici B, alterum, vt ingrediatur recipientem retortam, quae ad latus dextri furni posita est. His ita paratis, infunde bociae A aquam tartari, ac vasi seu bociae B aquam fluuiatilem, ac sub Bocia B & A fac ignem, ita aqua tartari pelletur in retortam, & sulphur manebit in bocia A eiusque alembico. Sed ex B & A non debes extillare omnem humiditatem.