Alianora

[p. 7]

Inleiding

Bij de zeer vele toeschouwers die ik in den loop der jaren mocht ontmoeten, en zeker bij alle deelnemers, is de vertooning van het gebarenspel Alianora, te Leiden in den zomer van 1910, in herinnering gebleven als een ongeëvenaard schoonheidsgeheel, de uitkomst eener door niets verstoorde doel-evenwaardige samenwerking. Dit grootsche welslagen in een hier te lande volstrekt nieuwe kunstuiting is boven alles te danken geweest aan den onbegrensden kunstzin en ijver van den sedert overleden schilder Henricus, die twee jaar vroeger bij het Delftsche lustrum de leiding had gevoerd van het Spel van Platoons Leven. Daar reeds, evenals later in Leiden, had hij zich de medewerking verzekerd van den toonkunstenaar F.E.A. Koeberg en van mijzelven als tekstverzorger, zoodat bij de voorbereidingen tot Alianora de twee mede-scheppende geesten geheel met zijn bedoelingen vertrouwd gerekend konden worworden. Nadat wij dus in overleg met enkele leden der Maskerade-commissie den gang der handeling schetsmatig hadden vastgesteld, kon Henricus' geestdrift zich onbelemmerd geven aan zijn alles-tegelijk-omvattende taak. Op het feestterrein dat de Gemeenteraad van Leiden ter beschikking had willen stellen, een wijden

[p. 8]

waterslinger in het plantsoen van den Zoeterwoudschen Singel, verrees aan de binnenbocht het Romaansch kasteel, voorstellende het zomerverblijf der graven van Gelre aan de Waal, met zijn ruim, in het water uitstekend terras, het toekomstige tooneel der handeling. De waterpartij werd door bruggen van de buitenwereld afgesloten. Langs de groote halve-maan der buitenbocht bouwde men de breede tribune voor de toeschouwers; daarboven de tribune voor orkest en koor. Onderhand werd geschreven, gecomponeerd, aangekleed en ingestudeerd, alles tegelijk, alles geleidelijk in zijn onderling afhankelijk verband. Bij dezen langzamen, als spontanen, groei werd taaiste werkkracht en plooibaarste inschikkelijkheid van allen, voornamelijk van den muzikalen leider, gevergd. Daar ieder gebaar gesteund behoorde te worden door de muziek, stelden telkens bij de repetities intredende wijzigingen en aanvullingen vooral den componist voor vaak onoverkomelijke moeilijkheden. Doch de geestdrift en onzelfzuchtigheid die alle medewerkers van het eerste tot het laatste oogenblik samenhield in de overtuiging van bij te dragen tot de verwezenlijking van een daad van hooge schoonheid, deed ook den heer Koeberg steeds een begaanbaren pas vinden over zijn bezwaren. Zoo werd het spel een volledige genieting voor oor en oog. Omlijst in een brok

[p. 9]

natuur, dat onbegrensde mogelijkheden suggereerde, en toch de handeling zoo harmonisch omsloot dat niet éen gebaar in de ruimte verloren ging, bewoog zich het spel in een zuivere samenstemming van tonen- en kleurenpracht, waarboven-uit de menschelijke stem de hoogtepunten der handeling verheerlijkte. Als ik aan éen tooneel onder alle schoone tooneelen den voorrang van volmaaktheid zou moeten toekennen, zou mijn neiging gaan naar het oogenblik waarop Alianora vergezeld van haar jonge zonen in de tweede handeling hare armen en zieken verzorgt, naar den rhythmus der kleurengroepen zich bewegende in de ontroering van den zang der ‘Bermherticheit’. De wel tragische kunstenaar Henricus wiens onstuimige schoonheidsdrift het bezonken geduld dat het duurzaam kunstwerk schept, niet leek te kunnen winnen, heeft in dit spel aan enkele duizenden tijdgenooten een helaas vergankelijk staal gegeven van een bewondering-afdwingend, het allerhoogste benaderend kunstvermogen.