Opperlandse taal- & letterkunde

[p. 188]

Hoofdstuk 9 Epigram

90 Volgorde

Ligt Abcoude niet bij Afghanistan?
aabcefhilst

De zesentwintig letters zijn in de voorafgaande negen hoofdstukken aan alle kanten gemaltraiteerd, maar twee eigenschappen bleven nog ongebruikt: ze hebben een volgorde, en ze hebben een naam.

Je kunt de letters ordenen op klank, op vorm, op gebruiksfrequentie, en daarmee op een efficiënt toetsenbord, maar wij ordenen ze nu eenmaal op een volstrekt onlogische manier van a tot en met z. Alle talen met onze letters doen het net zo, en de talen met ongeveer dezelfde letters doen het ongeveer net zo.

Ook bij woorden is de volgorde van belang. Dat heet grammatika. Bij constructies van het type A en B staat die volgorde net zo vast als het abc; het mag niet B en A zijn.

M.C. Escher maakte een houtsnede ‘Dag en Nacht’ (1938). Tom Stoppard schreef een toneel stuk Night and Day (1978). Stoppards stuk heet bij ons Dag en nach, maar Eschers prent heet in Amerika ‘Day and Night’. Nu staal in die tekening de dag links en de nacht rechts, en bij het beschrijven van foto's en schilderijen is er voorkeur voor de volgorde van links naar rechts.

90b toont een nieuw soort beginlipogram: de woorden in de zin hoeven niet met dezelfde letter te beginnen, maar hun eerste letter wordt door het alfabet gegeven. Hoewel zesentwintig woorden een doodgewone zinslengte is, doen de voorbeelden vreemd aan. Zulke zinnen zijn uit de aard der zaak ook isogrammen.

De zesentwintig woorden in 90c voeren ons tot de paragraaf waarin de naam van de letter wordt gebruikt:

91 Letterrebussen

Dat schrijf je met de t van Van Nelle

Letters hebben namen, Zo'n naam bevat meestal de letter zelf, aan begin of eind, behalve in de ‘Griekse ij’, en je kan je ook de ‘korte ij’ en zelfs de ‘lange ei’ voorstellen.

In de echte kabbalistiek tel je niet de getalwaarden van de letters in een woord, maar de getalwaarden van de letters in de namen van de letters in een woord, bij elkaar op. Voor het Nederlands maakt dat weinig verschil.

Door de letters te gebruiken als plaatjes in een rebus, waar ze met hun naam moeten worden aangeduid (in gewone rebussen staan ook veel letters, maar daar wordt niet de naam mee bedoeld) kunnen we toch rebussen in dit boek opnemen (91 a en b).

De letter t klinkt niet alleen bij ons, maar ook in veel andere talen als de drank thee. In het Frans wordt hij altijd in de constructie ‘sans t’ begrapt. De twee letters ID zijn in Nederlands, Duits, Engels en Frans het respectieve woord voor ‘idee’.

In de oorlog was populair: AH xit ffff zzzzz, wat op een cryptoscheldpartij leek tegen de man die het in 87b al zo te verduren had. Maar het betekent slechts: ‘Aha, ik zie thee! Effen zetten!’

Andersom spelde Remco Campert in Tjeempie! Of Liesje in Luilekkerland een drie-letterwoord als: ‘Essay Iks’.

Ivans en Havank zijn gedeeltelijk letternaampseudoniemen. Frederik van Eeden had als pseudoniem Lieven Nijland, en maakte daar het tweedegraads letternaampseudoniem Ellen van.

De letternamen zijn, door de telefoon, niet duidelijk genoeg. Vandaar internationale afspraken hoe elke letter aangeduid moet worden, die niemand kent. Zojuist, het is nu 26 augustus 1979, hoorde ik op de vpro-televisie Piet Schreuders zijn naam in Amerika spellen met ‘D of divorce’, ondertiteld als ‘E van Echtscheiding’.

[p. 189]

90a Gordevol

Moeder en vader. Zoon en vader. Meisjes en jongens. Vrouw-Man-maatschappij. Hermien en Gert. Serge en Saskia. Andres en Sandra. Slecht en goed. Koud en warm. Blauw en bont. Dun en dik. Nacht en dag. Boog en pijl. Tak-tik. Olieverversen en doorsmeren. Drinken en eten. Melk en suiker. Thee en koffie. Peren en appels. Vuur en water. Licht en gas. Katten en honden. Hond en kat. Geschiedenis en aardrijkskunde. Schande en schade. Neer en op. Keizer en Cruijff. Janssens en Janssen. Portugal en Spanje. Handelsblad-nrc. Nu en hier. Rijk en Johnny. Snap en Snip. Muyselaar en Walden. Hardy en Laurel. De Dunne en de Dikke. Wim en Kees. Kees van Kooten en Wim de Bie. Nebel und Nacht. Roll and rock. Jim et Jules. Duits, Engels en Frans. Dans, zang en muziek. Oor, neus en keel. Noorwegen, Finland en Zweden. Rood, blauw en wit. Te water, in de lucht en te land. De vader, de heilige geest, en de zoon. Kaas, eieren en boter.

Dat kan allemaal niet. Sommigen doen zelfs pijn aan je verstand. Waarom? Ik kan er niet veel lijn in ontdekken. Het goede en het grote staan meestal voorop. Als er een man en een vrouw is staat dus de man voorop, zelfs bij Man-Vrouw-Maatschappij. Alleen sommige zangduo's zetten Saskia of Sandra voorop. Dag en nacht en pijl en boog zijn in het Engels night and day en bow and arrow, dus erg logisch kan het systeem niet wezen. Waarom is het honden en katten, maar leven als kat en hond? Het merkwaardigste zijn de komische duo's; Johnny en Rijk en Walden en Muyselaar: de grootste gek lijkt voorop te staan. Maar Snip en Snap zijn net andersom! Met alleen voornamen zegt iedereen Kees en Wim, maar met de achternaam erbij zijn het Wim de Bie en Kees van Kooten. (Stan) Laurel en (Oliver) Hardy heten in het Nederlands de Dikke en de Dunne. In Joegoslavië zijn het Olio i Stanlio.

90b Alfabetische zinnen

Aangezien beider chanson de eerste februari goed had ingeslagen, juichte klarinettist Louis: ‘Mooi, nu op partijtjes quelen. Richard, songs tellen uiteraard voor waardeloze xylofoons ijzig zuinig!’

Algebra baart constant de eerste fase geweldige hoofdpijn, inzoverre jongens klakkeloos leuteren, maar naarstig oplettende puzzelaars - qua rekenkunst schrander - tonen uitermate veel wetenschappelijke x + y-zaken.

Al blijven citrusvruchten duur eersterangs fruit, grote huizen importeren jaarlijks kolossale ladingen meestal nooit overjarige peperdure quantum, ruikende steevast tot uw verrukking, waartegen Xantippes ijveren zowaar.

Aangezien bedoelde commissie door een fout geen hoger inkomengrens jegens kleine luiden met normale omzetten propageerde, quadrilleerden rechtsgeleerden schijnbaar treuzelend uit verveling; wonderlijke xenofilie; ijzige zelfverzekerdheid.

Acht boosaardige centauren doen een fel gehinnik horen, in jammerend koor luid misbarend, nemend ongelooflijke paardesprongen, quasi razend steigerend; treffend utopisch vertonend wonderlijke xanthinekleuren: ijzingwekkend zwavelgeel!

Als behaarde chimpansees door een fantastisch gelukkig huwelijk idyllische jongen krijgen, laat ma na over pa's quotum ruzieachtige stekeligheden te uiten, vermits wederzijdse x-chromosomen ijverig zijn.

Alle Benficaspelers concludeerden dat elf Feijenoorders geen houterige imbeciele Jan Klaassens leken maar nijvere, ongeëvenaarde, prettige qualitatief rustige spelers, tegelijk uitstekende voetballers wier x-benen ijverig zwoegden.

[p. 190]

90c Alfabet rebus
Ingeborg von Eugen

A	vond
B	de
C	sar
D	gelijk
E	ventjes
F	fusie
G	ven
H	peren
I	der
J	zus
K	pen
L	lende
M	meren
N	teren
O	penen
P	gel
Q	biek
R	bij
S	kader
T	gen
U	ren
V	te
W	ver
X	benen
IJ	veren
Z	ten

1	drachtig
2	spalt
3	kleur
4	endelen
5	ling
6	daagse
7	klapper
8	erhoek
9	oog
10	gemeten
11	tal
12	uurtje

90d Wie a zegt moet b zeggen

Het is weinig bekend dat de klm een rol heeft gespeeld bij de inpoldering van de Noordoostpolder. Waterstaat had de n.o.p. in quadranten verdeeld, en had van de klm de ph-oei gehuurd om de hele dag boven de denkbeeldige lijnen te vliegen, zodat de werkers beneden zich oriënteren konden. Voor de piloten was dit saai werk. Vooral de legendarische ex-Rus Smirnoff had de pest aan het quadrantje vliegen. Hij vloog liever op Goudkust of South Carolina, of, zoals hij zelf zou zeggen ‘Gdkust en Sth Carolina’ want Smirnoff kon de ou niet uitspreken.

Van Flip Gortzak, die in die jaren de financieel gemachtigde van de klm op het vliegveld Eelde was, de thuishaven van de n.o.p.-piloten, hoorde ik daar een mooi verhaal over. F.G., zoals iedereen hem noemde vanwege zijn initialen, zijn beroep, en zijn voorliefde voor florijnen en guldens, had tegen Smirnoff gezegd dat Plesman van plan was om een zelfde dienst te gaan verlenen boven de werkzaamheden aan het Amsterdam-Rijn-kanaal bij Abcoude. Smirnoff reageerde daarop met; ‘Als boven Abcde, F.G., hij klm n.o.p.-quadranten laat vliegen, dan ga ik terug naar Mosk.’ ‘Wat zeg je nu?’ vroeg F.G. en Smirnoff herhaalde: ‘Als boven Abcde, F.G., hij klm n.o.p.-quadranten laat vliegen, dan ga ik terug naar Mosk.’

91a Een plaatje van een ree die een bus trekt

WIJ schrijven Nederlands, met Nederlandse letters. In China, dat weten jullie wel, daar schrijven ze Chinees. Ze willen daar nu onze zesentwintig letters gaan gebruiken. Mao Tse Tung is dood, leve Mau Zedong. Ze vinden, die Chinezen, dat we Peking voortaan Beidjing moeten noemen, maar daar komt niets van in. Peking heet nu eenmaal Peking zoals Parijs Parijs, Turijn Turijn, Berlijn Berlijn, Milaan Milaan, Lissabon Lissabon en Kopenhagen Kopenhagen heet. Een beetje grote stad krijgt van ons een eigen Nederlandse naam, en hoe de inwoners van zo'n stad het zelf uitspreken doet niet ter zake, want met hen spreken wij niet.

Toen de oude Romein zijn Wet van de Remmende Voorsprong (Londen had als eerste gaslicht, en daarom pas laat elektrisch licht) formuleerde, verzuimde hij helaas om die wet ook op zichzelf toe te passen. Want dan had hij de Tweede Wet van Romein kunnen vinden. Deze luidt:

Op het moment dat A toch maar besluit om het betere systeem van B over te nemen, zal B er juist toe gaan neigen om het systeem van A te adopteren.

Het beste voorbeeld van de Tweede Wet vormt het verpleegstersuniform. In de eerste helft van deze eeuw bestond dat uit een zedig schort met zwarte kousen. Tegen die zwarte kousen is jaren felle strijd gestreden. Net op het moment dat de victorie was binnengehaald, kwamen de zwarte kousen als pikant been-

[p. 191]

kleedsel in de mode. Menig zustertje dat voorheen in haar tas een paar blanke kousen meenam om die na dienst aan te trekken, vervoert daar nu een paar zwarte kousen in mede.

De strijd werd nu gericht op de roklengte. In 1970 - weet u het nog, dames, dat gymnastiekbroekje; en weet u het nog, heren, de ‘hot pant’? - werd de roklengte niet meer opgegeven in het aantal centimeters onder of boven de knie, maar in het aantal millimeters onder de beenkruising. De verpleegsters wonnen: hun schortjurkje reikt thans tot op een derde der dij, en als zij zich bukken geven zij een anatomische les, waar Tulp bij zou verbleken. Intussen is volgens de Tweede Romeinse Wet, de zoom van het onverplegend personeel gezakt als de dollar. Hij bevindt zich nu tussen knie en enkel.

Een andere illustratie van de Wet van Systeemuitwisseling zou men kunnen zoeken en vinden in het feit dat een land, dat als republiek wereldvermaard werd, in een tijd dat overal de kronen kraakten, besloot om op niets af een koning te nemen, maar over dat onderwerp leest u elders genoeg, en wij achten ons niet geheel onbevooroordeeld.

De Tweede Wet verordonneert dat op het moment dat de Chinezen onze zesentwintig letters nemen, wij dezelfde letters zullen loslaten.

Het was al lang gebruik om op een boek dat ‘Een vlucht regenwulpen’ heet, een vlucht regenwulpen af te beelden als een dubbele garantie dat de koper niet met een vlucht sneeuwkoninkjes thuiskwam.

Maar wat zagen wij hedenmiddag in de toonzaal van een boekenwinkel? Er zat een banderolle om die vlucht regenwulpen met de inscriptie ‘Bekroond met de J. Greshoffprijs’, maar de vijf letters ‘kroon’ waren vervangen door de tekening van een liggend kroontje. Bij de volgende druk zullen we het nog mogen beleven dat de auteur van de regenwulpen wordt aangegeven als Maarten 't ❤. Om het tekeningetje dat de vorige zin besloot te laten aanbrengen, moesten wij een brief naar de drukker van dit boek zenden, die de lengte van dit artikeltje benadert.

Daar zijn wij op het zwakke punt aangeland van de poging om in tekeningen te schrijven (voor de goede orde: de Chinezen doen dat ook niet, maar wij denken dat zij dit wel doen, en het is dus het tekeningensysteem dat wij zullen adopteren). Er is zeker veel vóór te zeggen. Zo wordt het schelden aanzienlijk verbeterd als het bestaat uit het aanbrengen van krassen op de foto der scheldeling, zodat deze langzaam onzichtbaar wordt. Maar er is een gewichtig ding tegen: het drukproces wordt te omslachtig.

Vandaar mijn voorstel om slechts zesentwintig plaatjes toe te staan voor de rebi waarin wij voortaan zullen schrijven. Als zesentwintig basisplaatjes kiezen wij natuurlijk de zesentwintig lettervormen.

U kent de beladen zin ‘Emma zet thee’ uit Polls ongebanderolleerde ‘Emma Kwartier’. Deze zin wordt in pseudo-Chinees opgeschreven als ‘MAZT’. Ook u kent de schrijfwijze OQ. Uit het rapport van een studiecommissie over de afschaffing der schrijftaal op de lagere school dat nog geheim is, maar dat wij krachtens onze functie mochten inzien, lichten wij nog de zin ‘Xibaahp’ die staat voor het wijdlopige ‘Ik zie Bea's Haagse Post’. En uit het meesterwerk ‘Leed... Vermaak’ van Piet Burger lichten wij nog deze twee vondsten: KZK (kaasomzet) en XO (keerkring).

Men kan ook de cijfers er nog bij nemen, zodat het oeroude ‘777’ mogelijk wordt, misgaders het minder bekende zinnetje ‘12 dwergen en 1 11je 4den feest 8er een 100eden geen mensen mee’.

Curieust vinden wij om de getalnamen slechts indirect in de rebus te betrekken, zoals in de vraag die bij ons laatste voorbeeld aansluit: ‘Waarom dendendenden ze feest rrrrrrrr een hond?’

91b De rebus niets dan goeds

WIJ hebben het geweten! Tassen vol post kwam de post door de sneeuw, genant want afstand, naar onze bus brengen. Onze Copia Reborum is tot 1984 gevuld. Hoewel de opzet juist was om met de gewone drukpers uw rebussen weer te geven, gebruikte u toch weer scheve, omgekeerde, cursieve, griekse, gotische

[p. 192]

92 Opsterlands

Doe kaam it ynienen by him op, dat se har allegeare mei de mûle sa skoan rede koene, mar dat it op 't papier wie fan homar. opsterl. bode

Nederlands staat tot Opperlands als Opperlands tot Opsterlands. De Opsterlander neemt een loopje met het Opperlands. Hij doet dat door het gram in het kwadraat, door parodie, of door het bijna-goed-verschijnsel.

Op een aantal plaatsen heb ik een gram in het kwadraat laten zien, zoals het elegendige palindroom. Een verfijning hiervan is om aanvankelijk de indruk te wekken dat je het ene gram maakt (bijvoorbeeld een e-legende) en dat er ineens een storing komt (de letter a), waarna het een ander gram (een palindroom) blijkt te wezen.

Ideaal lijkt mij een doelverhaal, waarbij de lezer denkt: ‘de schrijver gaat daar-en-daar op af’, en bedrogen wordt.

De parodie zagen we bij de palindromen die samen het versleten ‘mooie zeden in Ede zei oom’ doen verbleken van schaamte.

De keerwoorden ‘Grebbeberg’, ‘Sèvres-servies’, ‘paaschschaap’ zijn net-niet-goed. Dubieuze gevallen als ‘tongg'not’ zijn interessanter dan keerwoorden als ‘pap’ of ‘paap’.

Opperlands ontstaat waar men de mazen van het Nederlands tracht te ontzwemmen. Opsterlands kan pas ontstaan als het boek, waarvan ik nu de laatste loodjes tik, is verschenen.

93 Echt gevonden

Schandalig verwaarloosd in dit boek is het genre van de ontdekking van een Opperlandse parel in een Nederlandse oesterschaal. Het is razend moeilijk om een bepaald Opperlands verschijnsel in gewoon proza te signaleren. Dat komt door de vervloekte eigenschap van gewoon proza dat je het om de betekenis leest, hoe onbenullig die meestal ook is. Zelfs een simpele opdracht als ‘tel het aantel e's op deze bladzij’ is voor iemand die de taal kent, nauwelijks uitvoerbaar. We zullen er een computer voor moeten huren. Des te meer eerbied voor wie bij Vestdijk (schrijver van De kellner en de levenden) het woord ‘prachtsymboliek’ als isogram wist te spotten.

Er is nog nooit van Beatrijs tot Beatrix een naïef-Nederlandse volzin gevonden die een palindroom was! In buitenlandse literaturen is het aanwijzen van rijmende of ritmende stukken in proza een oude en aardige traditie - bij ons ken ik er niet één voorbeeld van. Ook hier geldt dat een Opperlandse opvoeding vereist is, alvorens Opperlandse wonderen in echtnaïef Nederlandse geschriften ontdekt kunnen worden.

94 Fossielen en dooddoeners

As is verbrande turf
Wat? Zwarte kat

Het lijkt of het Opperlands schatplichtig is aan en parasiterend op de Nederlandse taal. Maar omgekeerd vallen er ook Opperlandse vruchten in de Nederlandse taaltuin. Het combinatiegram ‘plotsklaps’ is gewoon Nederlands aan het worden. Duizenden uitdrukkingen die eens door duizenden spirituele gebruikers van de Nederlandse taal gesmeed werden zijn nu platgewalst.

Elk van de door Inez van Eijk verzamelde dooddoeners is op zich beschouwd prachtig. Maar hun eindeloze opsomming, en de wetenschap dat wie ze gebruikt, ze niet heeft bedacht, stemt treurig. Er zijn mensen die werkelijk menen dat het ‘in Como liggen’ en ‘accoustiek’ is, in plaats van ‘coma’ en ‘artistiek’. En soms weet ik het zelf ook niet meer. Wat is ‘voor de volle achttien procent’?

Al eerder wees ik erop dat de zogenaamde volksetymologie minder vaak gebaseerd is op taalkundige onwetendheid dan op Opperlandse baldadigheid. ‘Peterolie’ (toevallig ook nog de juiste etymologie) klinkt aardiger dan ‘petroleum’.

U klaagt wel over de ‘clichés’ waarin iemand zich uitdrukt. Maar vergeet niet dat elk woord een cliché is. Alleen de Opperlandse lamp kan zo'n cliché in een nieuw licht zetten.

Spreek gerust in clichés, ze zijn ervoor. Maar kijk er ook eens naar, en word zo Opperlander.

[p. 193]

en gekantelde letters, vaak ook nog in een Ostaijaanse schikking.

De oplossingen, alsmede de bekroonde inzenders, vindt u omgekeerd er bij afgedrukt. U weet toch hoe die traditie is ontstaan om oplossingen omgekeerd af te drukken? Bij de allereerste krant, uit 1492, luidde de kop ‘Wattister ghebeurt?’ en het antwoord op die vraag werd omgekeerd afgedrukt. Bij de kranteverkoper las men alleen de vraag, maar wie het antwoord wou weten moest de courant zelf aanschaffen. Later werd het dagbladzegel ingevoerd, een belasting op de oppervlakte van een krant, en toen werd, om de prijs laag te houden, de steeds weerkerende kop van de krant erafgeknipt. De pagina die u nu leest houdt u dus eigenlijk op zijn kop. Houdt u hem normaal dan leest u de opgeloste rebussen.

oplossingen

(a)	Beestachtig / Elfen paren tussen tien en twaalf. (C.W.F. Kort)
(b)	Wees wijs, wacht u voor uw naaste: hij's een nul. (V.B.)
(c)	O jezes! Duys en Dries etteren en emmeren nu getweeën eeuwen achtereen. (P.v. Hoek)
(d)	Een tiener is een fenomeen, een fenix. (Mevr. Hoffmann)
(e)	Jeetje, dee Cees twee eitjes uit je behaatje? (Mevr. Piso)
(f)	Ministersplicht: onderste steen boven. (W.v.d. Wal)
(g)	Een eende-idee. / Een eend deed twee der tien eendeeieren vijftig ellen achter een eendevijver zetten. (Nel Weggelaar)
(h)	Een meneer liep op en neer /door het grotestadsverkeer / Intussen was hij aan 't zingen / Ik ben op weg naar Scheveningen / Stop meneer, U gaat verkeerd / 't is hoog tijd dat g'U bekeert / Alleen doorlopend zult u komen / Aan de haven uwer dromen. (W.H. Overbeek)
(i)	Kruiswoordraadsel: wees, aas, Ellen, Essen. (F.v.d. Harst)

[p. 194]

95 Wensen

Eén wijze kan meer vragen dan duizend dwazen kunnen beantwoorden.
erasmus in brief aan j. battus, 10-1-1503.

Ik heb in dit boek het Opperlandse kunstbezit willen vastleggen, en alleen als er gaatjes waren die eenvoudig te vullen waren, heb ik dat geplombeerd.

Er blijft nog veel te wensen over. Drie wensen wil ik uitschrijven, waarbij de laatste de mogelijkheid voor het doen van nieuwe wensen insluit.

Mijn eerste wens betreft paragraaf 77. Daar moet nog veel meer in zitten, en ik zou willen dat u over het parallellogram diep nadacht.

Mijn tweede wens is dat de vooruitgang in het Opperlands niet zal gebeuren door het steeds mooier invullen van oude procédés, maar door het uitvinden van nieuwe procédés. In de volgende druk, van 1991, moeten niet alle paragrafen tweemaal zo dik zijn, maar moeten er tweemaal zoveel paragrafen zijn.

Ik geef een voorbeeld van een nieuw procédé: het ‘ritsgram’. Goede voorbeelden daarvan heb ik dus niet.

Een ritsgram is een rij grammen die samen een bovengram vormen, maar waarvan de oneven exemplaren achter elkaar gezet óók een bovengram vormen, en de evengenummerde grammen eveneens.

Zijn de grammen letters, en vormen ze samen een woord, dan is het te gemakkelijk.

Zijn de grammen letters, en is het bovengram een zin, dan heb ik vier voorbeelden (95a), die, en dat tekent hun zwakte, uitleg behoeven.

Zijn de grammen woorden, dan staat hier het enige mij bekende voorbeeld. In modern toneel hoort men wel eens twee mensen door elkaar heen praten, maar dat levert samen zelden een geslaagde zin op.

....................

Het goed was bij Jan zijn vader; is die meegenomen, agent?
Het was Jan, vader, die agent.
Goed bij zijn is meegenomen.

....................

Zijn de grammen kranteregels, dan is er in 95b weer één voorbeeld.

In de Vaderlandse literatuur zijn een aantal voorbeelden waarin de grammen versregels zijn. In het opgenomen gedicht van C. Tuinman is de linkerhelft vóór, en de rechterhelft tegen het pausdom, terwijl het geheel ook tegen is.

Gold voor dubbelgram en palingram: ‘twee halen, één betalen’, voor het ritsgram geldt: ‘drie halen, één betalen’. Een nog gunstiger verhouding tussen de uitgave van letters en de ontvangst aan boodschappen, zie ik niet verschijnen.

Mijn derde wens is dat er een stoet van Opperlandse publikaties komt. Nodig zijn allereerst deze drie:

Een Opperlands Woordenboek, waarin je kunt opzoeken wat ook al weer het bijzondere van het woord ‘bijzonder’ was, en of een bepaalde bijzonderheid al eerder was ontdekt. Voor de meeste Nederlanders bevatte dat woordenboek de woorden ‘angstschreeuw’, ‘Lord’ en misschien ‘zoeven’. Dit boek voegt er een paar duizend woorden aan toe. Uiteindelijk moet het Opperlandse woordenboek boven Van Dale uitgroeien.

Een boek met alle palindromen in alle talen. Dan pas wordt vergelijkende palindromiek mogelijk: is het in de ene taal makkelijker dan in de andere? Zijn palindromen te vertalen? Zijn er gemeenschappelijke handigheidjes?

Van Dale door de computer gedraaid. Alle woorden van de Nederlandse taal getest op ana-, palin-, homo- en heterogrammatikaliteit. Er zullen dan zeker vondsten worden gedaan die niet in dit boek staan, waar we immers principieel geen computer bij gebruikten; maar ook het omgekeerde is waar.

Wanhoop niet. Toen omstreeks 1100 met het Nederlands werd begonnen, zag het er ook niet naar uit dat miljoenen mensen die taal eens zouden lezen en schrijven, en dat er wereldliteratuur in zou verschijnen. Voor het Opperlands is ook een gouden toekomst weggelegd.

Over tien jaar verschijnt de derde, aangevulde en herziene, druk van dit boek. Tot dan!

[p. 195]

95a Ritsen
Roemer Visscher en Piet Burger

(Stien en ik praten over de vraag of Eva of Seth een slang doodde):

‘Goed, Eef overreed een adder’. ‘Nee, Stien, net nog at Seth hem’.

(Gestoorde palaeontoloog:)     ‘O, de oereenden eten toast, hm’.

(Overspannen pacifist:)          ‘Geef vrede-adres in engte, hé’.

(Huisvader aarzelt tussen dessert en oppas):

‘Ik, satraaptoetje? Oey, kijk 'es: oppas bloost!’

(Verliefde apotheker:)          ‘Is 't apoteekje op slot?’

(Zoon van Dick Bos:)          ‘Karate joy? Iks, pa Bos!’

(Aanzetten tot medeplichtigheid van inwoner van Togo):

‘Een regel nam men nog. U steelt mee: 'n eg, Togoër’.

(Verdrietige eter:)               ‘Erg lam nou, 't eten goor’.

(Deftige scheikundeleraar:)     ‘En een mengsel meet ge’.

De reine deerne blijer: die ent: Drie ereleden, één den bij riet.

Wie slaat al naast? Sla Et teer: Welaan atlete, is Atlas sater?

95b 1, 2, 3

Albeda heeft 't kabinet gelijmd en	Den Uyl heeft hem aardig
verlakt. Daar zijn we allen erg blij	om. Die V.A.D. viel nogal
mee. Maar het lag natuurlijk vooral	zwaar op de maag van de anti-
revolutionair Aantjes die van de sym-	pathieke vicepremier - zijn dia-
bolische en onzinnige uitspraken ge-	logen tegen de televisie die ont-
daan over abortus voor maagden, ont-	dekte dat de man volkomen
bloot was. En toen dit artikel	getikt was, vormde het
fijn op drie verschillende manieren -	toppunt
van leestechniek - een stukje!

Anti-christendom Tuinman
De roomsche kerk is wis,	Vol dwinglandij en list
Daar Christus zetel is,	Heerscht nu de tegenchrist,
De paus op zijnen troon	Met stedehouders macht,
Vertoont Gods eigen zoon,	Wordt hij als God geacht,
Men knielt en kust zijn voet,	Die 's keizers nek betrad.
Wijl elk hem hulden moet.	Wat hovaardij is dat?
Die ketters zijn verklaard?	't Is tegen 's Heeren woord
Verdelgt zijn vuur en zwaard.	Maar wacht, God ziet en hoort!

[p. 196]

96 Bronnen

Ik vermeld hier de bronnen voor zover ik ze ken. Als er alleen een naam staat betreft het een bijdrage in een brief aan mij.

Bronnen Letterkunde
02a	a6, 12-5-79
03a	a7
06b	a3, 31-7-76
06c	Hollands Maandblad, december 1966
06d	Kousbroek in a16
06e	Propria Cures, 4-5-57
11a	Des Amorie van der Hoeven in a1
11b	a16
11c	C.H. Bos-Everts in a20
11d	Groenbeek Kruiming in a17
11e	Van Lennep in a1
11f	Everts a16
11g	Mulier a17
11i	Jongeneel, Nieuwe Rotterdamse Courant, 17-1-25 en 3-6-71
11j	Breemen in a5
11l	a16
11o	Bosscha in a1
11p	a16
11q	Woerkom in Het Vrije Volk, 6-3-71
11r	P. Grijs in Zinnig tuig
11u	a17
11v	a11
11ij	Breemen in a5
12a	Kousbroek a16
12b	a3 12-2-77
13b	Van Caldenborgh in a20
13c	en 13d Burger
13r	a18
13s	a15
14a	a6
14b	j17
14c	Burger
15bdklmpvw	uit b6
15c	a11
15d	Piet Grijs, A is een letter
15k	a11
15l	Mulier in a17
15m	en 15s a11
15v	Verschuyl
15w	Van den Berghe
15z	Burger
16a	G. van Gelder
16b	Drs. P. in a20
16c	a6 2-12-78
16d	Bos
16e	Vondel in b12
17a	a6 26-8-78, 30-9-78, 7-10-78
17b	Van Caldenborgh
17c	Verschuyl
18a	Het Parool, 21-1-78 en a16
18e	nrc-Handelsblad, 23-1-78
12b	a6 30-6-79
22c	Burger
22d	Roemer Visscher
24a	a6 1979
25	Burger
26	Burger (26c a20)
27a	Burger
30a	a12
31a	Roemer Visscher
31b	Drs. Bert v. Hanecoot in Propria Cures, 27-11-76
31c	Roemer Visscher in a17
32a	Vereende krachten
32f	E. Werkman in Het Parool
33a	de ‘parkietjes’ uit Mandril, 1947
35a	a6 7-79
35e	Rotterdams Nieuwsblad, 28-4-77
37	Burger
39a	G. Komrij, nrc-Handelsblad, 31-1-79
39b	a6 18-11-78
39c	Battus, De Encyclopedie
39d	j19
39e	b8
39f	a3 18-11-78
40a	a6 10-5-79
40b	a6 later in 1979
41a	a16
41e	en 43e Het Parool
44a	a16, a17
44b	Simplistisch Verbond, 24-9-78, Nederland 1
44c	Burger
48a	j17
50a	a3 9-4-77
50b	Raoul Chapkis in Barbarber, 1963
50c	h2, h3
51c	h3
51l	H. de Flines in b12
52a	a6 18-1-78
52b	Burger
52c	h3
52d	H. Brandt Corstius in Informatie, maart 1971
52e	a3 14-1-78
53a	a6 9-6-79
53b	Krol in a20
53c	h3

[p. 197]

54b	Krol in a16
55a	a6 25-8-79
55b	Krol in a20
55d	j18
56a	J. Spier in a17
58a	J. Revius in b12
58b	a3 28-10-78
58c	Burger
58d	persoonlijke mededeling drs. Van Buren
58f	Uit den Boogaard in a17
59a	a17
59b	P. Verstegen e.a.
61a	a6 17-3-79
62a	a6 3-3-79
63a	a17, a10
63b	a17
64a	Renkema in a17
64b	a6 7-7-79
64c	Burger
65a	a6 29-7-78
66b	a6 12-79
69a	a6 31-3-79
70a	b7
71a	a6 12-8-78
71b	a6 9-9-78
72a	a6 2-6-79
72b	o.a. Roemer Visscher en Schippers
73a	a6 8-7-78
77a	j17
77b	Burger
78a	a3 20-1-79
79a	a6 20-1-79
79b	Vormaat
80a	a12
81a	a6 28-4-79
82a	Blokker in de Volkskrant, 17-4-71
83a	a6, a8
84a	a12, 7-4-79
84b	j19
84c	Lama in Propria Cures, 1957
85a	a6 14-4-79
85b	j18
86a	a6 21-4-79
86b	a6 5-8-78
87a	Algemeen Handelsblad, 1970
87b	G.L. van Lennep in nrc-Handelsblad, 6 en 20-10-79
90a	j18
90b	Onze Taal, mei 1963
90c	Von Eugen in a17
90d	a17
91a	a6 16-12-78
91b	a6 13-1-79
95	Burger, Roemer Visscher, Tuinman (1728) in b12

Bronnen taalkunde
00	citaat Gardner in e2, Le Lionnais in f2, Van Lennep in a1.
03	Opperlandse bulletins in 1976, 1977, 1978, 1979: a16, a20, a17, a2. Kousbroek-Queneau a13. Inez van Eijk b9. Van Buren a6.
11	Kousbroek b11 (6-3-71 en 29-5-71); Frese a7. Breemen a5. Uklucht met Rus uit a11.
12	b11 (5-6-71).
13	Kronkel in Parool, 21-3-78. Scharp a15. over Scharp j10. r-lipotraditie d3. Bilderdijk a18.
15	Verkijk-Hemert j11. Kerdijk a11 (volgens uitgever: 1944). Gezelle b6.
17	Duits record d5.
2	b11 (5-6-71), b1.
21	Over Becanus: Hermeneus, januari 1972.
23	Vrij Nederland, 16-6-79.
25	Borsselen a4. Kousbroek a12 (7-8-78). Kluyver i7. Natuur en Techniek b15. Parool, april 1973. Guiraud f1.
27	Drs.P. b16.
29	b2 geeft dop-zoz.
30	b11 (12-6-71).
31	Hersenbreker h6, kabbalistiek j16.
35	b18, Hanlo a9.
56	Welling b17.
57	b3, b4.
58	b11 (1-12-71).
60	Bloem in Vrij Nederland, 16-12-78.
65	Bernlef in j4, Buddingh' in b4.
66	Blokker in de Volkskrant, 13-2-72, Koot in Haagse Post, 30-6-79.
70	Kunststukjes b13, Beijk b12, Duijzer b7.
76	Hermans in Paranoia.
81	Scientific American, February 1977.
88	Duitse zin d1, Belgisch b6, IJmuidens j9, Mulisch: De Verteller. Hooft uit b12. Over zwartmaken van letters: b11 (12-6-71).
89	Hanlo, Hermans, Hiddema; Van Kooten en De Bie, Koolhaas, Krol.
91	Kabbalistiek j16.
92	Haast goed: b8.

[p. 198]

97 Bibliografie

De bibliografie is verdeeld in tien delen, ieder voorzien van een letter.

a	- primair: Opperlandse letterkunde
b	- secundair Opperlands; taalkunde en geschiedenis
c	- Recreational Linguistics in het algemeen. Speciale talen:
d	- Duits
e	- Engels
f	- Frans
g	- andere talen
h	- hulpmiddelen voor Opperlands
i	- vindplaatsen van Opperlandse vondsten in Nederlands
j	- andere gebruikte publikaties

a Primair: opperlandse letterkunde
a1	A-saga, E-legende, O-sprook, Amsterdam, 1879.
a2	Battus, ‘Spreekt u Opperlands?’, Margriet 3-8-79.
a3	Battus, Vrij Nederland.
a4	Ph. van Borsselen, Den Binckhorst, Amsterdam, 1613.
a5	B.H. van Breemen, I-dicht, IJ-rijm en eenige andere rijmen, Amsterdam (1880).
a6	Drs. G. van Buren, nrc-Handelsblad, zaterdagbijvoegsel.
a7	A.F. (Frese), Proeve van vyf klinkdichten, Delft, 1784.
a8	Hanecroot, Propria Cures.
a9	J. Hanlo, In een gewoon rijtuig, Amsterdam, 1966.
a10	Het goed is beter in Best, Haarlem, 1978.
a11	F. Kerdijk, Speels alfabet voor grote kinderen, Utrecht (1944).
a12	R. Kousbroek, nrc-Handelsblad.
a13	R. Kousbroek, Raymond Queneau Stijloefeningen, Amsterdam, 1978.
a14	J. O'Mill, Lyrical Laria, Rollicky Rhymes, Curious Couplets, Tafellavetrijm, Bony Ballads, Apologische spreekwoorden, Op deuren en glazen, Louter leuter, Puure Piffel, Popsy Poems, Literary Lunacy, Laren z.j.
a15	J. Müllner en J. Scharp, Eene Kers-preek met volkomene uitlating van de letter r, Amsterdam, 1858^5 (eerste druk 1795).
a16	nrc-Handelsblad, 27 augustus 1976, Cultureel Supplement.
a17	Onze Taal juli/augustus 1978, Opperlands nummer.
a18	H. Riemsnijder en W. Bilderdijk, Galante Dichtluimen, Amsterdam 1870 (Oosterbeek 1979).
a19	K. Stip, De dierkundige dichtoefeningen van Trijntje Fop, Beestachtigheden, Vis à vis, Zoo zoo, De peperbek en andere beesten, Den Haag z.j.
a20	Vrij Nederland, 27 augustus 1977 (met een rectificatie 3-9-77), ‘Opperlands’.
a21	Th. van Woerkom, ‘Oe-clou’, Het Vrije Volk, 6-3-71.
a22	D. Zonderland, Volksliedjes uit Zaandonderland, Bilthoven, 1971.

b Secundair opperlands; taalkunde en geschiedenis
b1	Battus, ‘mooi dit idioom!’, Hollands Maandblad, dec. 1978.
b2	E.E.M. Beijk en H.J. Duijzer, ‘Opperlandse Taal- en Letterkunde; een eerste verkenning’, 't Krantje (Stadsbibliotheek Haarlem) 6, 1978.
b3	H. Brandt Corstius, ‘Lange woorden’, Spektator, 1977.
b4	C. Buddingh', Lexicon der Poëzie, Amsterdam, 1968.
b5	P. Burger, Cryptogrammen. Leed...vermaak..., Amsterdam, 1978.
b6	A. de Cock en Is. Teirlinck, Kinderspel en Kinderlust in Zuid-Nederland, Gent, 1908.
b7	H.J. Duijzer, ‘rimram’, 't Krantje 7, 1979.
b8	H.J. Duijzer en E.E.M. Beijk, ‘Bollandse Nieuwe’, 't Krantje 7, 1979.
b9	I. van Eijk, Ik zeg maar zo, ik zeg maar niks, Utrecht, 1978.
b10	M. van Haaften, ‘Een E-vertelsel betreffende verzekeren, en ander letterkundig spel’, De Verzekeringsbode, 19-7-55.
b11	R. Kousbroek, nrc-Handelsblad, 1971.
b12	Letterkundige Kunststukjes, Amsterdam, 1874.
b13	Letterkundige Kunststukjes (proza), Amsterdam, 1875.
b14	Mooi dit Idioom, nummer 1, augustus 1978.
b15	Natuur en Techniek, maart 1957, februari 1968.
b16	Drs. P., Maak thuis uw eigen tekst in uw vrije tijd zonder schroeven, Bulkboek 31, 1977.
b17	J. Welling, ‘taalcuriosa’, Yang, 1975.
b18	J. van der Woude, ‘Pijpetuitjes’ MCPapier, 1979/2.
b19	J. van der Woude, ‘Tobberijen over taal en topologie’, MCPapier, 1979/3.
b20	L. Straus, ‘Taaltrucjes’, Levende Talen 102 (en 104), 1938 (en 1939a).

c Recreational linguistics in het algemeen.
	Zie ook bij afzonderlijke talen d, e, f en g.
c1	S. Hart, Jeux Graphiques, Paris, 1976.
c2	H. Schultink, ‘De linguistische grondslagen van het woordspel’, Nieuwe Taalgids 57, 1964.

d Duits
d1	K.P. Dencker, Deutsche Unsinnspoesie, Stuttgart, 1978.
d2	A. Liede, Dichtung als Spiel, Berlin, 1963.
d3	E. Schulz-Besser, ‘Deutsche Dichtungen ohne den Buchstaben R’, Zeitschrift für Bücherfreunden, 1909.
d4	H. Weiss, Spiel mit Worten, Bonn, 1965.
d5	‘Wortdsjungelkampf’, Der Sprachdienst 23, 1979.

[p. 199]

e Engels
e1	H.W. Bergerson, Palindromes and Anagrams, New York, 1973.
e2	C.C. Bombaugh (M. Gardner Ed.), Curiosities of words and literature, New York, 1961.
e3	D.A. Borgmann, Language on Vacation, New York, 1965.
e4	W.R. Espy, An almanac of words at play, New York, 1975.
e5	W.R. Espy, The game of words, London, 1971.
e6	R.M. Estrich and H. Sperber, Three Keys to Language, New York, 1952.
e7	P. Hammond and O. Hughes, Upon the Pun, London, 1978.
e8	J. Newton Friend, Words: Tricks and Traditions, New York, 1957.

f Frans
f1	P. Guiraud, Les jeux de mots, Paris, 1976.
f2	Oulipo, la litérature potentielle, Paris, 1973.
f3	G. Perec, La disparition, Paris, 1969.

g Andere talen

geen andere talen

h Hulpmiddelen voor opperlands
h1	H.J. Verschuyl, Grote Puzzel Encydopedie, Laren, 1975.
h2	E.R. Nieuwborg, Retrograde woordenboek van de Nederlandse taal, Antwerpen, 1969 (met supplement door W. Smedts, Leuven, 1974).
h3	J. van Berckel e.a., Formal Properties of Newspaper Dutch, Amsterdam, 1963.
h4	P.C. uit den Boogaart (red.), Woordfrequenties in geschreven en gesproken Nederlands, Utrecht, 1975.
h5	E.D. de Jong (red.), Spreektaal, woordfrequenties in gesproken Nederlands, Utrecht, 1979.
h6	J. van Schenk Brill-Parmentier, Hersenbrekers Woordenboek, Naarden, 1974.

i Vindplaatsen van opperlandse vondsten
i1	nrc-Handelsblad.
i2	Het Parool.
i3	Intermediair.
i4	Thorbecke Journaal, Alphen aan den Rijn.
i5	Gesprekken met Kafka, Amsterdam, 1965.
i6	Algemene Winkler Prins, Amsterdam.
i7	Handelingen van het 26ste Nederlandsch Natuur- en Geneeskundig Congres (1937).

j Andere publikaties waar naar verwezen wordt
j1	L. de Vriese, Metamorphosis, Brugge, 1711.
j2	R. Campert, Hel leven is vurrukkulluk, Amsterdam, 1962.
j3	R. Campert, Tjeempie, Amsterdam, 1968.
j4	J. Bernlef, Rondom een gat, Amsterdam, 1971.
j5	Het Indisch familiearchief, Den Haag.
j6	Nabokov, Despair.
j7	C. Hamans, ‘Waarom is piel geen pijl geworden?’ glot 1979.
j8	Veering, ‘U’, Onze Taal, 1970.
j9	H. Brandt Corstius, Computer-taalkunde, Muiderberg, 1978.
j10	W.C. de Vletter, Levensschets J. Scharp.
j11	D. Verkijk, Radio Hilversum 1940-1945, Amsterdam, 1974.
j12	M. Bellah (bewerking Han G. Hoekstra), Waf waf! Miauw!, Amsterdam, z.j.
j13	W.F. Hermans, De God Denkbaar, Denkbaar De God, Amsterdam, 1956.
j14	W.B. Rombouts, ‘De Ablaut als middel tot woordvorming’, Levende Talen, 1957.
j15	C. van Bruggen, Hedendaagsch fetichisme, Amsterdam, 1925.
j16	F. Weinreb, Zahl-Zeichen-Wort, Hamburg, 1978.
j17	P. Grijs, Televisie, psychiaters, computers en andere griezelverhalen, Amsterdam, 1978.
j18	P. Grijs, Piet Grijs is gek!, Amsterdam, 1975.
j19	P. Grijs, ‘Blijf met je fikken van de luizepoten af!’, Amsterdam, 1972.

[p. 200]

98 Opperlanders

a. des amorie van der hoeven jr. (1821-48), schreef in 1841 de O-sprook.

i. becanus (Jan van Gorp van der Beken) (1519-1573), Opperlandicus die er in ging geloven.

j.d. beltman, Opperlands observator te Castricum.

e. beijk, Opperlandicus geïnfiltreerd in de redactie van het Woordenboek der Nederlandsche Taal.

w. debie, zie K. van Kooten.

w. bilderdijk (1756-1831), was óók taalgek.

h. bos, anagrammaticus en contaminist.

j. bosscha (1797-1874), schreef in 1841 de A-saga.

b.h. van breemen (1852-geëmigreerd 1897), publiceerde in 1880 een ij-rijm en een i-dicht.

drs. g. van buren (1908), achter deze schrijfster in het zaterdags bijvoegsel van nrc-Handelsblad verschuilt zich een dame van zéér hoge komaf.

p. burger (1929), palindroomkoning te Andijk. Puzzelmedewerker van Denksport en Elseviers Weekblad, schreef Cryptogrammen. Leed...vermaak...

p. van caldenborgh, pan-, iso-, lipo- en palingrammaticus; tevens maker van driedimensionale kruiswoordpuzzel.

charivarius (G. Nolst Trenité) (1870-1947), taalzuiveraar en -spotter. Publiceerde Charivaria (3 delen, 1913-18) en Ruizerijmen (5, 1914-18).

h.j. duijzer, hier-Haarlems Opperlandicus.

c.h. everts (1851-1923), Amsterdams zakenman, schreef omstreeks 1880 de E-legende, thans in het bezit zijner al even Opperlandse dochters. Verloren ging zijn speech bij het huwelijk van zijn neef Allard met Ada, Javalaan 8, Baarn.

a. frese, taalkundige, publiceerde in 1784 als ‘A.F.’ de vijf klinkerlipogramsonnetten.

b. grothues, bij de revisie van dit boek naar voren tredend Opperlander, auteur van ‘Anna sust SusannA’, uitgeverij Zelen, Maasbree 1979.

j. jongeneel (1831-87), dominee die het i-dicht schreef, dat in 1925 in de Nieuwe Rotterdamse Courant werd afgedrukt.

r. kat (alias John Bartok, Adri Vormaat, Kees Historie), bizarrolinguist.

g. komrij, graver naar en schepper van Opperlands.

k. van kooten, zie W. de Bie.

r. kousbroek (1929), Opperlands auteur (transformationalist), herintroduceerde in 1971 het lipogram en andere taalwonderen in Nederland.

j. van lennep (1802-68), schreef in 1841 de E-legende, en schreef de Vermakelijke Spraakkunst.

w. mulier (alias Pim Pernel) (1865-1954), uitvinder van het Nederlands voetbal.

john o'mill (1915), Angloöpperlandicus.

h. polzer (alias drs. P.), rijmkeizer en Opperlandicus.

j. renkema, redigeert het maandblad Onze Taal (postbus 140, De Lier), waar Onze ook wel eens Opperlands kan zijn.

j.p. roemer visscher, apotheker, grammaturg, alfabeet.

j. scharp (1756-1828), publiceerde in 1795 een leerrede, en in 1834 een kerst-preek (vertaald uit het Duits!?), zonder de letter r.

n. scheepmaker, woordgolver, anagrammist en Opperlander in algemene dienst.

kees stip, Opperlandicus die de rijke fauna in deze wereld rechtvaardigt.

p.c. uit den boogaart, Nederlands woordenteller, Opperlands woordenteler.

h.j. verschuyl (1938), hierachter verschuilt zich een hoogleraar in de Nederlandse taalkunde.

l. de vriese, Brugs Opperlatinist, die in 1711 3100 anagrammen maakte van een Latijnse gebedsregel.

j. welling, Bests Opperlandicus.

e. werkman, Amsterdams journaalhouder en Opperlands boekhouder.

[p. 201]

99 Van aardbei tot zuurkool

Getallen van één cijfer verwijzen naar het betreffende hoofdstuk; twee cijfers verwijzen naar een paragraaf. In deze index zijn geen verwijzingen opgenomen naar de paragrafen 96, 97, 98 en 99, zelden naar de Letterkunde. Voor individuele woorden moet maar eens een Opperlands Woordenboek verschijnen. Bij gram vindt men de eenenvijftig grammen die in dit boek voorkomen. Getallen zijn na de z gezet. Tussen de 1 000 en de 2 000 verschaffen ze een Opperlands jaartallenlijstje.

aardbei 24

Abba 29

abc-gram 70

acrostichon 16

Agt 31

alfabet 08, 19, 90

Alice 56

alliteratie 15

A met een aba 88

Amorie van der Hoeven 11

Amsterdams 87

anaclept 30

anagram 3

anakoloet 65

Anglicismen 84

angstschreeuw 05, 42

Antistrofen 32

Aristophanes 57, 76

Aristoteles 39

A-saga 10, 11, 14

au 11

Baarns 86

basalt-woord 72

Battus 40, 95

Becanus 21

beginrijm 15

Beltman 22

Bergh, G. van den 18

Berghe, G. van den 15

Bernlef 65

Beukenootje 32

Bever, Willem 66

Beijk 70

Bie 44, 66, 89

Bi(e)belebons 44

bigram 52

Bilderdijk 13

Bloem, Rein 60

Blokker 66, 82

Boers 87

Boot 33

Borgmann 19

Borsselen 25

Bos 48

Bosscha 11, 14

Breemen 11

Bruggen, C. van 60

Brugghen 18

b-taal 88

Buddingh' 31, 44

Buren, drs.G. van passim

Burger, Piet passim

Burgess, Anthony 29

cadavre exquis 77

Caldenborgh, P. van passim

Camel 29

Campert 02, 33, 91

carmen figuratum 56

Carmiggelt 13

Carroll 59, 66

cento 30

Chapkis 33

Chaplin 86

charade 02

Chlebnikov 26

Chomsky 70

chronogram 88

cirkelwoord 70

collectiefnaam 74

combinatiegram 66

concrete poëzie 32

contaminatie 33, 66, 99

contrepèterie 32

Corte, J. de 66

Creftvers 25

cryptogram 02, 88

Cyrillisch 14

damesnaam 78

dekagram 58

Deventer 03, 47

dialect 87

Diers 87

digram 52

Disparition 12

Doe Mee 03

doelproza 06

Drees 70

Drs.P. 16, 27

drukfout 75

dualiteit 77

dubbelacrostichon 16

dubbelgram 3

Duits 17, 25, 86

Dutch 64, 88

Duijzer 70

e 12, 59

echo 16

eenlettergrepig 58

Eekfeen 25

Eindhovens Dagblad 18

eindrijm 16

E-legende 11

e-lipogram 12

Elsevier 11, 77

endogram 70

Engels 84

engram 50

enkelvoud 62

epenthesis 76

eponiem 73

Etrurisch 35

Eijk, I. van 03, 94

ezelsbrug 59

Flines, H. de 51

Fop, Trijntje 02

Frans 21, 85

Frese 11

Freud 31, 70, 75

Fries 92

Furore 18

Gadsby 12

Gardner 00, 81

geheimschrift 31, 88

geheimtaal 88

George ii 40

Germaans rijm 15

germanismen 86

Génestet, de 48

getal 17, 22, 31

gezegde 67

Goedbloed 83

Goeverneur 30, 60

Goldwater 52

Gooijer, Rijk de 87

Graecismen 87

grafologie 02

gram 08

gram - abc-gram 70 - anagram 3 - bigram 52 - bovengram 08 - chronogram 88 - combinatiegram 66 - cryptogram 02, niet: 88 - cyclogram 70 - dekagram 58 - diagram 51 - digram 52 - dubbelgram 3 - e-lipogram 12 - endogram 70 - engram 50 - epigram 9 - grimgram 40 - hectogram 52 - hellenogram 87 - hexagram 58 - homogram 3 - hypergram 4 - isogram 17 - kilogram 53 - lipogram 1 - metagram 16 - miragram 7 - monogram 51 - myriagram 55 - n-gram 5 - onanagram 31 - ondergram 08 - ongram 6 - orthogram 76 - palingram 2 - pangram 18 - paragram 76 - parallellogram 77 - paranagram 76 - pentagram 55 - program 0 - psychogram 25 - repeteergram 40 - ritsgram 95 - stapelgram 40 - tautogram 51

[p. 202]

- telegram 38 - tetragram 54 - trigram 53 - variagram 58 - variogram 56 - xenogram 8

grimgram 40

Groene Boekje 61

grondwet 01

Gronings 84, 87

Guépin 04

Guinness 57

Guiraud 25

Haagsche Post 18

haakje 21

haan 87

Haars 71

half alfabet 14

halve spatie 81

handelsreizigerstaal 34, 39

Hanecroot 31

Hanlo 02, 35, 41, 89

hellenogram 87

Hemert, W. van 15

Hermans, Toon 02, 80

Hermans, Willem Frederik passim

Herodotus 40

hersenbreker 31

hexagram 58

Hiddema 89

Hitler 31, 88, 91

Hollands 08

homogeen 06

homogram 3

homoniem 39

Hooft 88

Hopper 30

Huygens 44

hypercorrect 60

hypergram 4

Indiaans 87

Indisch familiearchief 21

infinitief 49

innerlijke tegenstelling 72

innerlijk rijm 71

Intermediair 57

isogram 17

Isov, Isidore 89

Ivens 31

ja 10, 16, 39

Janus 25

Jongeneel 11

Joyce 23, 57

k 18

kabbalistiek 31, 91

kaboutervoetjes 14

Kafka 57

Kan, Wim 44, 80

Katholieke Illustratie 25

kedietje vedielen 88

Kelere 44

Kerdijk 15

kettingrijm 65

klinker 08, 11, 18, 41

klinkklank-woord 70

Kloos 06, 11, 12, 80

Kluyver 25

Koenen 31

Kok, Ada 22

komma 35, 38

Komrij 39, 72

kont 32

Koolhaas 87, 89

Kooten 44, 66, 89

Kousbroek passim

Krantje, 't 19

Krol 11, 44, 5, 89

Kruyskamp 41

Kurhaus 32

labiodentaal 35

La Disparition 12

Landell 35

Lap 44

Larousse 31

Laval 22

Lekkerkerker... 43

lengte 50

Lennep 11

Le Lionnais 00

lettergrepen 23, 58

letternaam 91

lettervorm 14

lettrisme 89

lidwoord 12, 49

lipogram 1

logogrief 56

Lon Nol 22

Lubbers 32

Mach 44

manlijk 14, 16, 64

marinistisch 05, 31

Marino 31

medeklinker 08, 42

mee zie pee

meervoud 62

metagram 16

metathesis 32

Mill, O' passim

miragram 7

Molen zie Mill

monogram 51

Motten 40

Muir, Frank 06

Mulier 15

Mulisch 02, 88

Müllner 13

Multatuli 28, 51

Mussolini 61

myriagram 55

Nabokov 26, 70

Natuur en Techniek 25

nee zie ja

Nelli 25

Nelson 73

Nescio 51

Neukebootje 32

New Yorker 87

n-gram 5

Nicodemus 36

Noël, Léon 22

Norden, Denis 06

nrc 03, 11, 25

oe 11

Oldenbarnevelt 31

on- 64

onanagram 31

ondergram 08

ongram 6

onomatopee 41, 89

Onze Taal 03, 11, 86

Oosthoek 31

Opperlands passim

orthogram 76

O-sprook 11

Otten 57

ou 11

oudjaar 06

Oulipo 03

Ovidius 88

P. zie drs.

palindroom 25

palingram 2

palletje 35

paltal 22

pangram 18

Panorama 25

panty 44

paragoge 76

paragram 76

parallellogram 77

paranagram 76

Parechesis 15

parkietjes 33

Parool 18, 25

pee 14

pentagram 55

Perec 12

persoonsnummer 52

pi 22, 58, 59

piel 48

pikketanussie 33

ping-ping 24

plagiaat 25

plat 14

pleonasme 69

poef 25

poesmiepoeljoe-woord 24

Politiekeling 35

Polyptoton 44

Pompwater 24

Ponds-pakken 35

pons- 14

Pootje 35

pop-art 25

potjeslatijn 83

prachtsymboliek 17

pretogen 35

Prins Willy 11

prosthesis 76

pseudoniem 91

psychogram 25

p-taal 88

ptt 08

Pijpetuitje 22, 35

qwert 14

r 13

raadsel 02

Raaij 57

Rabelais 57

Razin 26

rebus 01, 91

Recreational Linguistics 03, 81

rederijkers 03

repeteergram 40

retrograde 25

retrospectief 06

Revius 58

[p. 203]

rhopalisch 56

Riemsnijder 13

ritsgram 95

Roemer Visscher 22, 48

rompslomp 71

rondloper 70

Roussel, Raymond 06

Russisch 14, 87

Ruyslinck 35

rwie-taal 88

rijm 15, 16

Rijmer, Jan de 60

Sandwich 73

Scharp 13

Scheffer 44

Scheveningen 32

Schippers 02

Schopenhauer 25

Schreuders, Piet 72, 91

schrijfmachine 14

schrijfrichting 20

Schultink 02

Schüttelform 32

Schwere Wörter 86

Scrabble 02

Shakespeare 31

Sietsma 74

Simplistisch 68

Simplistisch Verbond 44

sjibbolet 80

sjwa 12

slagrijmvers 16

slissen 77

Snellen 22

Solange 85½

Sonneveld 87

Spaans 76, 87

Spark 35

spatie 08, 81

Spiegel 03, 25

Spooner(isme) 32

spreekwoord 67

staand 16

staartbijter 70

stafrijm 14

14 stapelgram 40

Steen, Eric van der 65

Stekel 31

-ster 35

Stip, Kees passim

stopwoord 44

stottervers 15, 43

stront 32

syllepsis 65

symmetrie 08, 2

synoniem 39

tafeltennistafel 45

tautogram 51

Telegraaf 57

telegram 38

Tesselscha(e)de 31

tetragram 54

Thorbecke- 57

Tollens 13

Toonder 83, 86

topwoord 70

transformatie 06

trap van vergelijking 63

trekpotje 39

trema 79, 83

trigram 53

Tuinman 95

typewriter 14

u-klucht 11

Utrechts 87

Van Dale passim

variogram 56

Vat, D.G. van der 02

Veldhoven 57

Verhoef 76

verkeerd 54

verkleinwoord 61

Verkijk 15

verliefds 87

verpleegsters 87

Verschuyl 17

Verstegen 70, 84

verzamelnaam 74

Vestdijk 93

visitekaartje 31

Vloten, van 13

volgorde 90

volkorenbrood 35

volksetymologie 33, 94

Vondel 16, 31

Vondeling 31

Vormaat 79

Vriese 31

Vroman 02

vrouwelijk 14, 64

Vrij Nederland 03, 11, 57

vijfje 55

Welling, J. 56

wet van Hoyle-Boyle 71

wet van kont en stront 32

wet van mee en pee 13

wet van wit en wat 48

Willem Spark 35

Willy, Prins 11

Winkler Prins 57

Wittgenstein 00

woordaantal 58

woordgolf 59

woordlengte 50

woordsoort 49

woordspeling 02, 85

Woude, van der 18

Wright, E.V. 12

Wijngaarden, A. van 57

xenogram 8

IJ 08

IJmuidens 23, 88

IJ-rijm 11, 14

Y 08

zeeëgel 41

zelfnoemfunctie 44

zinskoppeling 44

Zonderland, Daan 02, 15, 36, 43

zuurkool 24

303 22

666 31

1100 begin Nederlands 83

1568 chronogram Hooft 88

1584 palindroom Spiegel 25

1613 palindroom Borsselen 25

1711 3100 anagrammen 31

1728 Tuinman 95

1780 r-lipogram Bilderdijk 13

1784 klinkerlipo's Frese 11

1795 r-lipo Scharp 13

1841 e-legende Van Lennep 11

1879 woordgolf Carroll 59

1880 ij-rijm, i-dicht 11

1881 Snellens poolloop 22

1909 Drs. G. van Buren geboren

1925 I-dicht, Jongeneel 11

1937 Slevens Nevels 25

1939 Gadsby 12

1944 Kerdijks abc 15

1945 Laval-Léon Noël 22

1947 volkorenbrood 35

1949 hoerenbekje Mandril 32

1957 Treue Familie n&t 25

1960 Oulipo 03

1963 Eekfeen opgeschreven 25

1965 42-woord 57

1969 La Disparition 12

1976 Opperlands nrc Algemeen Handelsblad 03

1977 Opperlands Vrij Nederland 03

1978 Opperlands Onze Taal, Queneau 03

1979 Opperlands Margriet 03

1981 Opperlandse Taal- en Letterkunde

1991 derde druk 09

1999 e-loze roman? 12

192000 Van Dale-woorden 58

1000000 Van Buren-woorden 58