Stommen ridder

(1973)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 61]
Ga naar margenoot+'t Eerste vvtkomen palmerijn zich stom veynsende Ghelijck een Vogel is tot vlieghen uytverkoren,Ga naar voetnoot1 Soo schijnt den armen mensch tot ongheluck geboren, Dat heb ick wel versocht, en dat ick nu versoeck,Ga naar voetnoot3 Dat lees ick alle daagh in mijnder herten Boeck.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Ick mijmer waer ick gaa, want in dit eensaem levenGa naar voetnoot5 Soo moet ick mijn, helaes! nu taal en antwoort gheven.Ga naar voetnoot6 O lust te seer ghesocht door 't vluchtich soet behaghen! Soo ben ick leyder nu ach in een eeuwich klaghen.Ga naar voetnoot8 O lust te seer ghesocht met reuckeloos ghemoet!Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Sulcx dattet my deur 't aertsch van 't Hemels twijff'len doet.Ga naar voetnoot10 Onsal'ghe Jonghelingh, de midd'len zijn vervloghen, Waer door te rechten ick souw weder komen moghen.Ga naar voetnoot12 Wat is de oorsaeck doch? ick selfs? o neen, de Valck.Ga naar voetnoot13 De Valck? O neen. De vrouw'? De vrouw'. De Hoere schalck,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] De Toveres vervloeckt, verdoemt, en hoogh verswooren,Ga naar voetnoot15 Waar door ick heb mijn selfs en alles goets verloren.
[pagina 62]
Nachtmery! groote kol, weermaeckster, boose gheest,Ga naar voetnoot17 Die my in lichaems schijn soo langh zijt by gheweest,Ga naar voetnoot18 Nu sydy voor den droes, of by zijn qua ghesellen 20[regelnummer] Die met u willich gaan in d'afgront vander Hellen.Ga naar voetnoot20 Ick ben te laet ontwaackt, eer ick mijn doolingh wist, Was ick de rechte wech, den Heere baan, ghemist, Waer door dat ick ontbeer de alderbeste menschen,Ga naar voetnoot23 En al het ghene dat een groote ziel kan wenschen. 25[regelnummer] O Vogel die mijn quam van d'aldersnootste hant,Ga naar voetnoot25 Ghy sult de boete doen aen dese harde wandt!Ga naar voetnoot26 Had ick dat Vercken oock soo by haar langhe beenen,Ga naar voetnoot27 Ick klonck haer lichte kop tot morsel aande steenen.Ga naar voetnoot28 Daer leyt mijn tijdt verdrijf, mijn kostelijcke lust!Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Mijn hart is dol en droef, mijn ziele die zoeckt rust. Ga naar margenoot+'k Heb al de nacht ghezocht, ghekreten en gheronnen:Ga naar voetnoot31 Mijn dorst ick laven ga daer ginder ander bronnen.Ga naar voetnoot32 Ach! zoo een koele drop is lieflijcker voor mijn, Als d'armste Bedelaar de muskadel mach zijn.Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Hier is de schaduw grootst. Om best de ramp te schouwen,Ga naar voetnoot35 Zal ick my van het volck en van de spraack onthouwen.Ga naar voetnoot36 Hy gaet leggen slapen.
[pagina 63]
tvvee turcksche iagerinnetjes Het Zonnitje steeckt zijn hoofjen op,Ga naar voetnoot37 En bestraalt der Berghen top Met zijn lichjens: Wat ghezichjes, 40[regelnummer] Wat verschietjes vert en flaeuw,Ga naar voetnoot40 Dommelter tusschen 't graeuw en blaeuw.Ga naar voetnoot41 't Vochtighe boomtje blinckt verciert. 't Vrolijck Vinckje tiereliert Op zijn tackjes, wilt en mackjes,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] En weer strackjes op een aar,Ga naar voetnoot45 Hippeltet met zijn wederpaar. d'Hemelen werden meer begroet Van die Diertjes kleyn en zoet, Als van menschen die maer wenschen 50[regelnummer] Na het aerts en 't helsche goet,Ga naar voetnoot50 Datmen hier toch al laten moet. Hemeltjes wijs en wel gheleert,Ga naar voetnoot52 Meer met reden ghestoffeert, Als de lieden, die 't ghebiedenGa naar voetnoot54 55[regelnummer] Van een Werelt noch verdriet: Zy hebben u vernoeghen niet.Ga naar voetnoot56 't Herdertje met zijn woelich Vee,Ga naar voetnoot57 Schrolt op't volckje vande Stee,Ga naar voetnoot58
[pagina 64]
Daar zijn Knaapjes, van zijn Schaapjes,Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] In zijn slaapjes zacht en stil, Willich vol doen haars Heeren wil. Menscheltjes, Godt gheeft elck zijn deel,Ga naar voetnoot62 Ga naar margenoot+Maar elck doet zijn best om veel Te vergaren; dan 't bewarenGa naar voetnoot64 65[regelnummer] Voor de Jaren is een kunst. Danckt de Gooden van haar gunst. Gheen dingetjes zijn zoo slecht zoo teerGa naar voetnoot67 Of zy gheven ons een leer:Ga naar voetnoot68 Wilt maar mercken op de werckenGa naar voetnoot69 70[regelnummer] Van de Goden wonderbaar, Niet en vindy sonder haar.Ga naar voetnoot71 O redelijcke Beesjes dwaas,Ga naar voetnoot72 Het onvernuftich Vee, helaas!Ga naar voetnoot73 Is veel nyver, en veel styver,Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] In den yver tot Gods lof, Als de mensch van 't beste stof. aartsche diana Wel waarde lieve Nicht, u stichtich lieff'lijck zinghen Dat treckt mijn harte tot veel leerelijcke dinghen,Ga naar voetnoot78 Die ick wel eer voor kints onwaardich heb gheacht,Ga naar voetnoot79
[pagina 65]
80[regelnummer] Die voel ick zijn verzien met Goddelijcke kracht,Ga naar voetnoot80 En heymelijckheyt verweent van eyghen heylicheyden,Ga naar voetnoot81 Die ons van trap tot trap ten hooghen Hemel leyden, Wie't maar aandachtich na met wijsen yver speurt,Ga naar voetnoot83 En het bekroosen hooft maar vander aarden beurt,Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] Aanschout de blonde Son, de Maan met al haar starren,Ga naar voetnoot85 Ghy zult in 't wonderwerck als grondeloos verwarren, Hoe beurtswijs elcker dinghs op tijdt en mate went,Ga naar voetnoot87 En ommeloopt het padt van zijn besteecken ent.Ga naar voetnoot88 De dinghen zijn zoo hooch, onmogh'lijck te noemenGa naar voetnoot89 90[regelnummer] Met menschelijcke mont: aanschout de schoone Bloemen, Voor-beelden vanden mensch, hoe lustich datse staan, Hoe onseecker, hoe kort zy weer ter aarden gaan.Ga naar voetnoot92 Een yverighe ziel in ernst opghehevenGa naar voetnoot93 Ga naar margenoot+Sal naa dit rechtsnoer hem tot alle deughd' begheven,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] Want na dien dat de tijdt ons ontschiet zoo ghezwintGa naar voetnoot95 Niet anders als een roock, of als de vlugghe wint, Soo ist ons aldernutst te konnen sterven leeren, Eer wy van daar wy zijn ghekomen wederkeeren. O sterff'lijck gheslacht! als ghy dees dinghen ziet, 100[regelnummer] Merckt doch u kortheyt aan, u tijdt is min als niet.Ga naar voetnoot100
[pagina 66]
aardighe VVie boven al zijn Godt bemindt,Ga naar voetnoot101 Zijn Godt in alle dinghen vindt; Wie yet meer wil verkiesen, Sal Godt in al verliesen. 105[regelnummer] Wie wijs'lijck doen wil woecker-winst,Ga naar voetnoot105 Die mint Godt meest, zijn zelven minst. Die hem tot God kan neyghen, Die maackt van Godt zijn eyghen.Ga naar voetnoot108 Min ick een mensch, dat seecker is,Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] Dat hy my mint is t'onghewis; Dus wil ick Godt mijn leven, Mijn ziel en alles gheven. Want God is trouw, die trouw oock hout, Maar die hem op den mensch betrouwt,Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Vertrouwt hem oock den looghen, En is vervloeckt bedroghen. Hy is wel dol, wel zot, wel blindt, Die yet meer als zijn Godt bemindt; Het zijn verlooren menschen, 120[regelnummer] Die oock yet anders wenschen.Ga naar voetnoot120 Ga naar margenoot+Want alles watmen zichtbaar ziet, Dat is een zichtb're groote niet,Ga naar voetnoot122 Daer niet is op te bouwen, Maar Godt is te vertrouwen.
[pagina 67]
aartsche diana 125[regelnummer] Dat Lietjen heeft wat in,Ga naar voetnoot125 Ick let meer op de zin Als op de schoone woorden, Die 'k toch met lust aanhoorden. 't Is met een zeeghbaarheytGa naar voetnoot129 130[regelnummer] Ghezonghen en ghezeyt, De stijl is uytghelesen, En 't hoort oock zoo te wezen. Ofter wel yemandt leeft,Ga naar voetnoot133 Die Gode zoo lief heeft? 135[regelnummer] Veel kunnen 't moytjes zegghen, Die't lelijck laten legghen.Ga naar voetnoot136 Ofmen 't al fraytjes praat, Datmen zijn zelven haat, En Godt heeft uytverkoren, 140[regelnummer] Noch is het al verlorenGa naar voetnoot140 Soo daar de liefd' ontbreeckt.Ga naar voetnoot141 Ofmen al deghelijck spreeckt Van Goddelijcke zaecken, Dat kan niet beter maecken.Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] De tongh is somtijdts goet, En boos is het ghemoet; De deucht is best te mercken Aan deuchdelijcke wercken. Veel dinghen hebben schijn 150[regelnummer] Van 't gheen zy niet en zijn. Die 't aldermeeste weten, Haar aldermeest verghetenGa naar voetnoot152
[pagina 68]
Ga naar margenoot+Aan 't een of't ander dingh. De mensch' is zonderlinghGa naar voetnoot154 155[regelnummer] Vaack anders als hy uytert,Ga naar voetnoot155 Na dat hy rust of ruytert.Ga naar voetnoot156 Den eenen die zit stil, En zondicht met zijn wil, En d'ander is ghelaten, 160[regelnummer] Al schijnt hy mal te praaten, Zoo is hy in zijn gheest Noch voor het quaat bevreest. Dan 't zijn de hooghste zinnen,Ga naar voetnoot163 Die God zoo konnen minnen, 165[regelnummer] Maar ick heb zulcke lien Mijn leven niet ghezien. Hoe heylich datse spreecken, Zy hebben haer ghebreecken, En ick heb oock de mijn, 170[regelnummer] Godt weet hoe ickse vijn.Ga naar voetnoot170 'k Wou ickse mocht verwenschen, 't Ghebreck is inde menschen.Ga naar voetnoot172 Den een zoeckt eer en staat, Al waart met groot verraat, 175[regelnummer] Van Landen en van Lieden: Een ander wilt ghebieden,Ga naar voetnoot176 Al kosten't goet en bloedt, Het heerschen is te zoet. Het vet wilt altijdt boven, 180[regelnummer] In Kercken en in Hoven: Niemant zit garen lest,Ga naar voetnoot181 Dus ellick doet sijn best,
[pagina 69]
Om die gheen te bekladden, Dieser niet garen hadden.Ga naar voetnoot184 185[regelnummer] En zoo ist over al, Dat is zoo't blyven zal. Ga naar margenoot+Dan die hem wil begheven, Tot een wel zalich leven, Die doet na Gods Ghebodt, 190[regelnummer] En gaat uyt hem in Godt,Ga naar voetnoot190 En legghe af zijn zonden. Dat werdt zoo swaar bevonden, Men scheyter nauw'lijckx af,Ga naar voetnoot193 Int naare doncker graf. 195[regelnummer] Zy gaan de mensch verzellen, Tot inde mondt der Hellen. Soo ist oock met de deught, Want wie hem van zijn jeught,Ga naar voetnoot198 En van zijn kintse bienen,Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] De zelve went te dienen, In vreughden en in rouw, Die zijn zy zoo ghetrouw,Ga naar voetnoot202 Dat zy om doodt noch sterven, Hem niet en willen derven.Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Sy bringhen door de doon,Ga naar voetnoot205 Tot boven voor den throon Der Hemelen verheven, Daar zy vol blyschap sweven.Ga naar voetnoot208
[pagina 70]
aardighe Salige zieltjes die zoo verblijdtGa naar voetnoot209 210[regelnummer] Voor de Goden werdt ghedronghen,Ga naar voetnoot210 Alwaar Gods lof ghebenedijt, Vande Sangertjes werdt ghezonghen, Daar ghy't Godd'lijck aanschijn ziet, En zijn ghezelschap steedts gheniet, 215[regelnummer] En alles goets gheschiet. Heylighe Gheesjes der goede Goon, Ga naar margenoot+Komt mijn zieltje oock zoo trecken, Maackt de deught mijn zoo ghewoon Dat mijn zinnetjes daer na strecken. 220[regelnummer] Komt af, komt af, ay lieve daalt, Eer mijn hartje zich versmaalt,Ga naar voetnoot221 En na wat anders taalt. Goedige Goden, wat is den mensch Haast verkeerlijck en lichtvaardich!Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Ghelijck een lichte wint of wenschGa naar voetnoot225 Is hy nietich en quaat aardich,Ga naar voetnoot226 Want het groote goede goet, Dat ghy hem ghestadich doet, Dat stoot hy met de voet.Ga naar voetnoot229
[pagina 71]
aartsche diana 230[regelnummer] Waarlijck Nicht, ick ben verwonnen, Och ghy hebt zoo wel begonnen, Ick wensch u steets zoo voort te gaan Dat ghy eeuwich mooght bestaan.Ga naar voetnoot233 Maar de menschen die best kallen,Ga naar voetnoot234 235[regelnummer] Sietmen zomtijts eerst vervallen.Ga naar voetnoot235 Hoemen leeft, in wat ghestalt, Een yeder ziet dat hy niet valt. Voor de Werelt goet te schynen, Doet hy licht die't hem wil pynen,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Maar 't vergaat, ten heeft gheen duur, Elck is gheneyght na zijn natuur.Ga naar voetnoot241 Die de rampen en de slaghen Des avontuurs kan duldich draghen,Ga naar voetnoot243 En even neemt zijn Lief als leyt,Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Ga naar margenoot+Doet proef van zijn ghestadicheyt. Ick hebber selver een gheweten,Ga naar voetnoot246 Die gheluckich hem mocht heten, Door de deughden van zijn ziel, Die int lest noch lelijck viel.Ga naar voetnoot249
[pagina 72]
aardighe 250[regelnummer] En hoor ick niet de hooren? Komt, gaan wy door het kooren. aartsche diana Hoe rasen de wayd-lien.Ga naar voetnoot252 Zy hebben 't wilt ghezien. De netten zijn ghehanghen, 255[regelnummer] Bequaam om wel te vanghen. De honden zijn ontdaan,Ga naar voetnoot256 Komt laat ons derwaarts gaan. twee jaghers Men kon gheen beter wech noch middel oock ghebruycken,Ga naar voetnoot258 De bracken nauw van lucht met snoffelen en ruyckenGa naar voetnoot259 260[regelnummer] Die deden met ghekef ons 't eerste wilt-braat op.Ga naar voetnoot260 Voort sprongher met een vlucht daar yewers uyt een grop,Ga naar voetnoot261 Een heele hoope goets van knynen en van Hazen, De winden stracx ghelost, en daar op ging het blazen,Ga naar voetnoot263 't Gheraas en het krioel, van't jancken en 't ghebas. 265[regelnummer] Daar liep de Hart, de Hindt, de Bors, de Beer, de Das,Ga naar voetnoot265 De Bock, de Geyt, de Vos, de Luypaart en de Leeuwen; Wat was daar een ghejach, van gillen en van schreeuwen,Ga naar voetnoot267
[pagina 73]
Van vloecken, van ghebaar, van hu, hu, loop, loop, loop!Ga naar voetnoot268 Iget daar kregher een zulcken neep uytten hoopGa naar voetnoot269 270[regelnummer] Die ghewis was. O bloedt, noch als de Karel baarde,Ga naar voetnoot270 Een party vielder doot, twee raacktender ter aarden, Get daar was zulcken spul, die sloech, die stack, die smeet, Die gongh, die sprongh, die drongh, die hongh, die riep, die kreet, Zoo zeer ick weet niet hoe. Het wilt was zoo verleghen,Ga naar voetnoot274 275[regelnummer] Wij hebben zulcken vanghst ons leven niet ghekreghen. manshooft Dat's waar Broershart, dat's waar, zy ginghender me voort,Ga naar voetnoot276 s'Ontweydent na den eysch ghelijck als dat behoort.Ga naar voetnoot277 Het jaghen is een lust, vert boven alle dinghen,Ga naar voetnoot278 Daar komt den Adel aan met zinghen en met springhen.Ga naar voetnoot279 alderecht, hereman, manshooft, amereusje en al den hoop 280[regelnummer] Al ben ick, schoon Liefje, niet machtich rijck, Ick ben ten minsten als mijns ghelijck.Ga naar voetnoot281 Wat gheef ick om 't goet? Wat gheef ick om 't goet? De beste Rijckdommen legghen int ghemoet. Ick laat den gierigaart na schatten sien, 285[regelnummer] Ga naar margenoot+En den staat-zuchtighen na het ghebien,Ga naar voetnoot285 Ick gheer, o mijn schoon, ick gheer, o mijn schoon,Ga naar voetnoot286
[pagina 74]
Gheen Konincx scepter noch Keyzers kroon. Want de rust en opperste wellust leytGa naar voetnoot288 In een onbekommerde vernoeghelijckheyt,Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] En niet in het ghelt, en niet in het ghelt Dat staagh zijn meester met zorghen quelt. Daarom Prinsesje zoo acht ick aldermeest De gaven van u doorluchtighen gheest, En u hoogh vernuft, en u groot vernuft, 295[regelnummer] Dat alle de werelt braveert en puft.Ga naar voetnoot280-295 Ga naar voetnoot295 edelen Wel of dees droncken bloedt niet eens en zal ontwaacken?Ga naar voetnoot296 'k Moet hem op mijn manier eens aardich wacker maacken. Blaas op fraytjes, zo! houwt. amoureusje An ist! gants is dat mis?Ga naar voetnoot298 Hier vechten sy, eenighe vallen. amoureusje Ick zegh werentich dat 't een dollen duyvel is, 300[regelnummer] Het is my hier te hiet, ick wil mijn vrouw gaan halen.Ga naar voetnoot300
[pagina 75]
hereman Ghy zult dien Eelmans doot met u leven betalen.Ga naar voetnoot301 Becingelt en bezet dien straatschender int ront.Ga naar voetnoot302 amoureusje Och Princes komt doch stracx! Ay lieve komt terstont,Ga naar voetnoot303 Of al de Edellien die worden doot gheslaghen. alderecht 5[regelnummer] U beenen zullen u van deze plaats niet draghen.Ga naar voetnoot305 amoureusje Och komt Me-vrouw, 't is tijdt. Sy te paart met Ardemiere, en Staat-dochters volghen.Ga naar voetnoot- aartsche diana Maar ist zoo, als ghy zeght?Ga naar voetnoot306 Nu Ridders houwt toch stil, waar toe al dit ghevecht? hereman Aanziet Ed'le Princes hoe dat dees wreede moorder U volck heeft vernielt.
[pagina 76]
aartsche diana Hout op en vecht niet voorder, 310[regelnummer] Op peene vanden hals ghebiedt ick u weest stil,Ga naar voetnoot310 Want ick de waarom van dit vechten weten wil.Ga naar voetnoot311 Hy knielt en biedt haar den appel van zijn swaart stommeling.Ga naar voetnoot- Maar schoone Jongheling, volmaackt in als gheschapen,Ga naar voetnoot312 'k Verseecker u u lijf, en danck u voor dit wapen.Ga naar voetnoot313 Ick weet niet vriendt, of ghy zijt Ridder ofte niet. 315[regelnummer] Ghy zijt dan wat ghy zijt, na dat ghy mijn aanbiedtGa naar voetnoot315 U leven en u dienst, zoo zal ick u bewaren,Ga naar voetnoot316 't Zy teghen wien 't oock is: daarom wilt mijn verklaren Wie dat u teghen danck ghewelt deed of besprongh.Ga naar voetnoot318 Ach jammer arme man! hy is beroert van tong;Ga naar voetnoot319 320[regelnummer] De Goon doen u te kort, want zeecker, kondy spreken,Ga naar voetnoot320 Ga naar margenoot+Ghy zout ter werelt voor een wonderwerck uytsteecken In schoonheyt, en in kracht, en in weerbare daan:Ga naar voetnoot322 Dan niet te min, ghy moet wel in haar gunste staan,Ga naar voetnoot323 Nadien dat ghy alleen dees menicht' hebt bevochten, 325[regelnummer] Die u ghelijckerhant ter doodt te brenghen zochten.Ga naar voetnoot325 Komt hier eens Alderecht, zeght my waarom en hoe, De zaacken wonderlijck toch zijn ghekomen toe.Ga naar voetnoot327 alderecht Ghenadighe Princes, zoo wy al zinghend quamen
[pagina 77]
Ontrent dese fonteyn, alwaar dat wy vernamenGa naar voetnoot329 330[regelnummer] Een slaperighen man, den eersten die hem zachGa naar voetnoot330 Die gaf hem om den deun een styve starcke slach,Ga naar voetnoot331 Den vreemdeling rijst op, vertoornt van dat groeten, Hy slaet hem dat den kop quam rollen voor zijn voeten, Doen schooten wy hem toe om wreecken dese moort. aartsche diana 335[regelnummer] Zeecker den stommen heeft ghedaan als hy behoort, Om dat zijn Edelheyt zoo wel weet te kastyen De zotheyt vande zots, zoo zal ick hem bevryen.Ga naar voetnoot337 Ick maack hem Edelman van mijn huys en van my, Ick ra niemant zoo stout die hem misdoet, ten zyGa naar voetnoot339 340[regelnummer] Dat hy myn gunst en't hooft gelijckelijck wil derven. De dooden draaght van hier tot hy haar naaste erven.Ga naar voetnoot341 Ontslaat mijn groote tent daar achter in het groen,Ga naar voetnoot342 Want ick ben daar van zin een onbyten te doen.Ga naar voetnoot343 Komt hier, o schoonste man die 'k immer zach met ooghen, 345[regelnummer] Neemt daar u swaart, 't is u. Hy vvil haar voeten kussen. 'k Zalt nimmermeer ghedooghen: Blijft altoos dicht by my op dat u niet misschiet.Ga naar voetnoot346 zeege-heer Mijn God, hoe wel ghelijckt de Princes mijn Margriet.Ga naar voetnoot347
[pagina 78]
aartsche diana Wel hoe mijn vriendt, wel hoe, ghy meught u wel vertrouwen, Wie u maar raackt zal ick in stucken stracx doen houwen. aardighe 350[regelnummer] Het eten is ghereet, komt gaan wy, lieve Nicht, Noyt quam mijn schoonder man mijn leven int ghezicht. Binnen. amoureusje, Manshooft Hoe vaarje Manshooft, krijghje oock gien hongher?Ga naar voetnoot352 manshooft Neen of ja, Amoureusje, ick seltje segghen, ick wrongherGa naar voetnoot353 Vlusjes een hachjen in, goelickjes van dardalf pongt,Ga naar voetnoot354 355[regelnummer] En voort vong ick een Jonckers vles, die zetten ick aan mijn mongtGa naar voetnoot355 En ick haaldender een tooch uyt die niet swack was. amoureusje Komt gaan wy naar de tent, 'k wou 'k me al by de back was,Ga naar voetnoot357 'k Heb zulcken Varckens dorst als de droes, is dat niet fraeyGa naar voetnoot358 Manshooft? het eten smaackt nerghens beter als inde waey.Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] Seecker de Princes heur Nicht is een moy meysjen, Ga naar margenoot+Datset noch schuldich was, farrilahay, ick wouse wel een reysjen.Ga naar voetnoot361
[pagina 79]
Wat het de smallen adel kromme spronghen inde kop.Ga naar voetnoot362 Nou Manshooft, muts of, zoo, fraaytjes, nou ghelijck op.Ga naar voetnoot363 Hoe staat dit goore goed, nou mackelijcke vaar, gaat voort wat,Ga naar voetnoot364 365[regelnummer] Datsje veur Mangshooft, de lest een voet int gat.Ga naar voetnoot365 I gut krijgh ick een Venezoen yewers in een hoeck of horren,Ga naar voetnoot366 'k Wil een schelm wezen zoo ick hem niet na zijn gat torren,Ga naar voetnoot367 En haal hem zijn inghewant van binnen uyt zijn lijf, Ten minsten zoo klaar ick wel een beetje van een pondt vier of vijf.Ga naar voetnoot369 aartsche diana en Aardighe, en de Keyser met het Hof komt uyt. 370[regelnummer] Waarlijck, waarde Nicht, mijn dunckt dat deze stommeGa naar voetnoot370 Een brave Ridder is, ter Werelt komen brommen,Ga naar voetnoot371 Tot een verwonderingh van d'aldergrootste lien, Die ster-ooghend' gheen endt aan al zijn deuchden zien.Ga naar voetnoot373 aardighe Van lichaem schoonheyts stal is hy zoo uytghenomen,Ga naar voetnoot374 375[regelnummer] Als nimmer Man die oyt van Moeder is ghekomen. aartsche diana Natuere heeft met kunst zijn edel beeldt ghemaeckt.
[pagina 80]
aardighe Die schortingh isser laas! dat hy niet is bespraackt.Ga naar voetnoot377 aartsche diana Zeer zelden dat de Goon een schepsel zoo bestortenGa naar voetnoot378 Met heerlijckheyt en glants, oft daar zal yets aen schorten.Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] 't Zy voegh'lijckheyt of kracht, of dapperheyt van moet,Ga naar voetnoot380 Of aardicheyt des geests, of boerscheyt grof van bloedt.Ga naar voetnoot381 aardighe Wel Nichte, waar ist Wilt? de Wayliens en de Honden? aartsche diana Ick hebse al voor heen ten hovewaarts ghezonden Aan mijn Heer Vader heen, de welcke dat ick acht, 385[regelnummer] Dat my met zijn ghezin met groot verlanghen wacht,Ga naar voetnoot385 Wt vrees oft op de jacht yet quaats mijn mocht ontmoeten. Keyzer uyt. Daar is zijn Majesteyt, dat wy zijn hoocheyt groeten. keyzer Och dochter, wellekom! mijn hart borst mijn van anghst,Ga naar voetnoot388 Doch nu ist weer ontset; hoe gaettet met de vanghst?Ga naar voetnoot389
[pagina 81]
aartsche diana 390[regelnummer] Gheluckich zoo ghewenst, meer als ick kon bedencken. 't Ghelieft zijn Majesteyt de selve mijn te schencken? keyzer Z'is u vereert mijn kint, al waert noch vry wat meer. aartsche diana Och! dat verghelde u des Hemels Opper-heer. Brenght mijn de stomme helt, ghy Ridders en ghy Graven 395[regelnummer] Ziet Heer, dit is mijn vanghst, en uwe milde gaven. keyzer Noyt docht ick, dochter, dat ghy waande dese stom.Ga naar voetnoot396 aartsche diana Het is wel waar dat hy van uwe edeldom Zes Ridders heeft ghedoot, dat ghy hem zult vergheven,Ga naar voetnoot398 Want ziet, zy stonden hem moordadelijck na 't leven. keyzer 400[regelnummer] Maar hoe zal ick mijn doch ontschulden met bescheyt,Ga naar voetnoot400 By haar lie vrienden, die'k al ree heb toegheseytGa naar voetnoot401 Te straffen met de doot, door stillingh' van haar schreeuwen?Ga naar voetnoot402
[pagina 82]
Ga naar margenoot+Ick heb hem al ghedoemt te sterven door mijn Leeuwen. aartsche diana Zijn Majesteyt dunckt mijn gaat al te spoedich voort 405[regelnummer] Met zijn rechts vordering, eer hy de onschult hoort,Ga naar voetnoot405 Maar indien dat hy sterft, zoo staat mijn eer te vreezen,Ga naar voetnoot406 Dat het zal aan haar kroon een groote schant-vleck wezen,Ga naar voetnoot407 Want ick de Ridder heb verseeckert van zijn lijf.Ga naar voetnoot408 Wie zal hem dan voortaan vertrouwen aan een wijf!Ga naar voetnoot409 keyzer 410[regelnummer] Neen dochter, niemants eer en lijt noch scha noch schanden, Zoo hy belofte breeckt van yemants hooghers handen:Ga naar voetnoot411 Het stont niet in zijn macht, mijn kint, bedenckt eens nu, Wiens woort behoort hier in te ghelden, 't mijns oft u?Ga naar voetnoot413 aartsche diana Ick heb soo wel u woordt als d'ander Edellieden.Ga naar voetnoot414 keyzer 415[regelnummer] Als ick hem aan u schonck was hy uyt mijn gebieden,Ga naar voetnoot415 Want ick had hem vereert en vast'lijck toe ghezecht Aan een Princesse die men noemt het heylich recht,
[pagina 83]
Die meerder aansiens heeft als al de Potentaten Des wereldts, hoe beroemt, hoe hooch en groot van staten. 420[regelnummer] In diens ghebiedt is hy, van dien sal hy ontfaanGa naar voetnoot420 De straffe vande moort dien hy hier heeft begaan. Tsa vat den Moorder aan, en brenght hem in ghenadeGa naar voetnoot422 Der Leeuwen, op dat sy een weynich haar versaden.Ga naar voetnoot423 Sy grypen hem, en nemen svvaart en mantel. aartsche diana Ach Vader! Vader lief, betemt u streng ghemoet! 425[regelnummer] Wat zijt ghy doch verkuyst, laas! met een handt vol bloedt?Ga naar voetnoot425 keyzer Vaart voort met het gherecht, men sal hem leeren moorden!Ga naar voetnoot426 aartsche diana De stomme kan hem niet vertalen noch verwoorden.Ga naar voetnoot427 keyzer Gaet ghyder voort mee deur. aartsche diana Hoe straf sijt ghy van aart! Laat hem ten minsten dan zijn mantel en sijn swaart,
[pagina 84]
430[regelnummer] Want soo de Goden hem om zyne misdaat haten, Zoo sal hem dat gheweer in gheener wyse baten.Ga naar voetnoot431 keyzer Maar ist dat hem zijn God daar kennelijck bevrijt,Ga naar voetnoot432 Zoo scheld ick hem zijn schult van harten garen quyt. Ga naar margenoot+Ick zal by Machomet Gods wille niet weer streven. 435[regelnummer] Doet des Princessen zin. aartsche diana Vaart wel mijn lief, mijn leven! keyzer Leyt den misdadige, eer't volck hier om hem schreyt, En brenght my dan de mie hoe hy't of heeft gheleydt.Ga naar voetnoot437 Soudaan binnen, zy lien met hem den trappen af na beneen. aartsche diana Wat mach den dollen mensch den loop der aartsche dinghenGa naar voetnoot438 Betrouwen, daar hy ziet zoo veel veranderinghen 440[regelnummer] Van tyttelijck gheval: die gist'ren weeld'rich zatGa naar voetnoot440 Als Koning op het wiel van 't wispelturich radt,Ga naar voetnoot441 Wert in een ommezien in't onderste ghesmeten, En van 't verachte volck veracht en gants vergheten.Ga naar voetnoot443
[pagina 85]
O drayend' avontuur! die gist'ren lach in't slijck, 445[regelnummer] Zit morghen inde troon van 't Keyzerlijcke rijck. Het schielijck vlug gheval aanziet noch staat noch waarden,Ga naar voetnoot446 En 't werpt de kansen voor de kinderen der aarden. Aartsche Dyana, flus heeft u 't geluck vereertGa naar voetnoot448 De schoonste Edelman, laas! die ghy nu ontbeert! 450[regelnummer] Ach heden werdt zijn vlees vermorsselt vande tanden! Dat tansjes deed met lust de grootste vrouwe branden,Ga naar voetnoot451 Die vlusjens int ghevecht was alder Ridders schrick, Och die wert nu vermaalt in eenen ooghenblick. Dat tansjes was mijn vreucht, en al mijn welbehaghen, 455[regelnummer] Och dat is heden nu de oorzaack van mijn klaghen. D'oorzaack die my nu tans aanbracht een blijdtschap groot, Is nu de oorzaack, laas, van zijn onrype doot.Ga naar voetnoot457 De oorzaack die mijn doet mijn waartste lief verkiezen, Is d'oorzaack die mijn doet mijn waartste lief verliezen. 460[regelnummer] Nu ick mach binnen gaan en storten een ghebedt, Misschien hoe d'goede God den Edeling ontzet.Ga naar voetnoot461 Binnen. chooren Wie dat zoo dol als onbedachtGa naar voetnoot462 Zijn lusten wil najaghen, Die werdt int lest als onverwacht 465[regelnummer] Van Godes hant gheslaghen, Wt alle weelden onbewaant,Ga naar voetnoot466
[pagina 86]
Waar door de mensch vaak werdt vermaant, Dat hy met goet opmercken, Moet matighen zijn wercken. 470[regelnummer] Het is een zalighende deught Van Goddelijcke krachten, Datmen van in zijn jonghe jeught Zent opwaarts zyn ghedachten, Na den volmaackten hooghen throon,Ga naar voetnoot474 475[regelnummer] Daar alle dinghen zyn zoo schoon, Van binnen en van buyten, Als wy niet kunnen uyten. Ghy moet, o sterffelycke lien, Aan't aartsch u niet vergapen, 480[regelnummer] Maar zelfs de groote Schepper zien,Ga naar voetnoot480 In 't gheen hy heeft gheschapen, Zoo en vindy ter Werelt niet,Ga naar voetnoot482 Daar ghy gheen Godheyt in en ziet, Zoo zalt u al bevallen, 485[regelnummer] Want Godt ist al in allen. Maar menich spreekt wel met de mont Van Godvruchtighe zaecken, Die hem niet eensjes aen de gront Der zielen zelfs en raacken. 490[regelnummer] Maar die bedrieghelycke gheest, Bedriecht zyn zelven aldermeest; Hoe heylich datse schynen, De Heer die kan de zynen.Ga naar voetnoot493 De vromen komt wel tot een val, 495[regelnummer] En diet noch houden staande, Ga naar margenoot+Die weet niet of hy vallen zal, De duyvel is nagaande.Ga naar voetnoot497
[pagina 87]
Een yeghelijck die heeft zijn strijt, Wy kunnen in een kleene tijdt 500[regelnummer] Zoo menichmaal verkeeren, Ghelijck wy dagelijcks leeren. Maar die hem reuckeloos vergheet,Ga naar voetnoot502 In eenen slaap der zonden, Die zent God een schynent leet,Ga naar voetnoot504 505[regelnummer] Dat na werdt lief bevonden.Ga naar voetnoot505 Het schranckel wanckel avontuur,Ga naar voetnoot506 Dat went zijn raden alle uur,Ga naar voetnoot507 God laat, om best, de vromenGa naar voetnoot508 Veel ramps en drucks opkomen.Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Maar den ghetroosten hoopt op Godt, Hem kan gheen quaat doen zuffen,Ga naar voetnoot511 Daar is gheen so rampsalich lot Dat hy niet kan verbluffen,Ga naar voetnoot513 't Ghemoet is onbeweeght en vast, 515[regelnummer] Het draaght zijn Lief ghelijck zijn last, Het ziet altijdt een open,Ga naar voetnoot516 Om 't beste te verhopen.	margenoot+ A (i)r^o [tekstkritische noot]Opschriften in romein, tekst geheel in fractuur - 1 Ghelijck G grote sierletter over drie regels; h kapitaal - 6 Taal E tel - 7 uitroepteken in pl. van / - 10 van in E, G aen - 11 komma na Jonghelingh volgens G - 13 o neen in A oneen - 14 komma na schalck volgens G. voetnoot1 uytverkoren: van nature bestemd. voetnoot3 versocht: ondervonden. voetnoot4 mijnder herten Boeck: bijbelse beeldspraak. voetnoot5 ick mijmer waer ick gaa:* ik loop te suffen. voetnoot6 taal en antwoort gheven: te woord staan, spreken met. voetnoot8 leyder: helaas (in de 17de en 18de eeuw nog zeer gewoon); klaghen: beklaaglijke toestand. voetnoot9 reuckeloos: roekeloos. voetnoot10 sulx dattet enz.: zo zeer dat de bekommering om de aardse dingen mij onzeker maakt ten aanzien van het hogere (mijn hogere bestemming?). voetnoot12 te rechten: op de rechte weg; terecht. voetnoot13 doch: toch, dan. voetnoot14 De vrouw. De Hoere schalck, De toveres: de dame die hem de valk geschonken heeft. Zie voor haar betekenis in het stuk de Inleiding, bl. 22. voetnoot15 hoogh verswooren: met hoge eden vervloekt. [tekstkritische noot]19 voor den droes E-G by den droes - 22 Was ick de rechte wech B-G Ick was de(n) rechte(n) wech. Komma's ingevoegd - 26 uitroepteken i.p.v. / - 28 morsel G mors'len - 29 komma ingevoegd volgens G, uitroepteken i.p.v. / - 30 dol G vol - 31 ghekreten A ghrkreten - 32 laven ga volgens B en volg.; in A: gaa te laan - 36 ontbr. in B-D; E, G: Ick wil my wat van 't volck enz. - toneelaanwijzing Hy gaet leggen slapen volgens G voetnoot17 Nachtmery: nachtmerrie, in de zin van boze geest; kol: tovenares; weermaeckster: heks die een slechte invloed heeft op het weer.* voetnoot18 in lichaems schijn: onder lichamelijke gedaante, als een mens; zijt by gheweest: hebt vergezeld. voetnoot20 met u willich: eensgezind met u, of: u gewillig volgend? voetnoot23 de alderbeste menschen: nl. mijn hoge gezelschap. voetnoot25 mijn quam: mij toekwam, in mijn bezit kwam. voetnoot26 de boete doen: daarvoor boeten. voetnoot27 dat Vercken: nl. de vrouw die hem de vogel heeft gegeven. voetnoot28 klonck: sloeg; lichte: wufte. voetnoot29 kostelijcke: kostbare, t.w. die mij duur te staan is gekomen. margenoot+ A (i)v^o voetnoot31 gheronnen: gedraafd. voetnoot32 ander: aan de. voetnoot34 muskadel: zoete witte wijn. voetnoot35 de ramp te schouwen: mij aan onheil te onttrekken. voetnoot36 van het volck: van de omgang met mensen. [tekstkritische noot]opschr. boven 37 in E en G: Aertsche Diana en Aerdighe. G voegt toe: Aerdighe singht-37 Het Zonnitje met grotere initiaal H B-E 't Sonnetje - 38 bestraalt B-G beslaet - 39 ghezichjes A ghezichtes - 41 blaeuw G 't blaeuw - 42 boomtje volgens E; in A: boomje - 43 Vinckje volgens E en G; in A: Vinckque - 46 Hippeltet E Hippelt - 47 achter begroet / weggelaten - 48 die B-E de - 54-55 achter ghebieden en Werelt / weggelaten volgens G voetnoot37 Het Zonnitje enz.: ook opgenomen in het Aendachtigh Liedt-Boeck, nr. XXVIII. Hier begint het tweede toneel van het eerste bedrijf. voetnoot40 vert: geapocopeerde vorm bij verde (WNT XVIII, kolom 1887), een secundaire positief bij de comparatief verder. voetnoot41 dommelter: is er wazig zichtbaar. voetnoot44 wilt en mackjes: nu eens wild en dan weer mak. voetnoot45 strackjes: direct hierna; een aar: t.w. een andere boom. voetnoot50 Na: naar, om. voetnoot52 Hemeltjes: krekels. voetnoot54 met reden ghestoffeert: met rede, redelijk inzicht, begaafd. voetnoot56 vernoeghen: vergenoegdheid, tevredenheid. voetnoot57 woelich: de lezing wollich van het Liedt-boeck lijkt aannemelijker. voetnoot58 Schrolt op: schimpt op, spreekt minachtend over. [tekstkritische noot]62 komma achter Menscheltjes ingevoegd - 64; in pl. van / achter vergaren; / achter bewaren weggelaten - 65. achter kunst in pl. van / - 67 zoo teer B-G en teer - 68: in pl. van / - 69 / achter wercken weggelaten - 73 Het onvernuftich E, G 't Onvernuftich - 77 stichtich B-G stichtlijck voetnoot59 zijn Knaapjes, van zijn Schaapjes: misschien de schaapjes die als zijn dienaars zijn (de gewone bet. van knaap in die tijd). voetnoot62 Menscheltjes: kleine mensjes, mensen die zo gering zijt tegenover God, en in uw kleine begeerten. margenoot+ A 2 r^o voetnoot64 dan 't bewaren Voor de jaren: maar ze te behoeden voor de inwerking van de tijd. voetnoot67 slecht: simpel. voetnoot68 leer: les. voetnoot69 mercken: acht slaan, letten. voetnoot71 Niet ... sonder haar: niets dat zonder hun toedoen geschiedt. voetnoot72 redelijcke Beesjes dwaas: wezens die met rede begaafd zijn en zich toch zo dwaas gedragen. voetnoot73 onvernuftich: zonder verstand. voetnoot74 nyver, voor nijverder: ijveriger; styver: gestadiger, standvastiger. voetnoot78 leerelijcke: lering bevattend. voetnoot79 kints: kinderlijk, kinderachtig. [tekstkritische noot]80 komma volgens G - 81 heymelyckheyt E, G heymelijck - 84 komma achter beurt in pl. van punt - 89 onmogh'lijck E, G onmoghelijck - 90: volgens G in pl. van / - 96 een roock B-G roock - 99 sterff'lijck E, G sterffelijck; uitroepteken volgens G voetnoot80 verzien: voorzien. voetnoot81 heymelijckheyt: verborgenheid, verborgen kracht; verweent; luisterrijk gemaakt. voetnoot83 na: te verbinden met speurt. voetnoot84 bekroosen: besmeurd (door het aardse stof). voetnoot85 de blonde Son: de zon wier stralen als lichte lokken zijn (naar de traditionele voorstelling van de zon als een rond gezicht waarvan de stralen als vlammen uitgaan). voetnoot87 elcker dinghs: de asyntactische genitief misschien onder invloed van het voorafgaande beurts- went: wendt, wentelt; vgl. 507. voetnoot88 besteecken ent: van tevoren bepaalde baan. voetnoot89 hooch: boven ons verstand. voetnoot92 hoe kort: in hoe korte tijd, hoe spoedig. voetnoot93 yverighe: vervuld van godsdienstijver, vroom; opgheheven: op het bovenaardse gericht. margenoot+ A 2 v^o voetnoot94 hem ... begheven tot: zich toeleggen op, zich wijden aan. voetnoot95 de tijdt: zowel de tijd als verloop zelf, als: het tijdelijke, aardse. voetnoot100 u tijdt: uw levenstijd, uw aardse leven. [tekstkritische noot]101 VVie met grotere initiaal VV - 104 in al B-G en mensch - 104 komma volgens G - 106 slotpunt in pl. van / - 109 komma achter mensch volgens G - 110 is t'onghewis G 't is onghewis - 114 den mensch, E, G een mensch - 118 interpunctie volgens G voetnoot101 Wie boven al enz.: dit lied (vs. 101-124) komt ook voor in het Aendachtigh Liedtboek, als nr. XXVII. voetnoot105 doen: te verbinden met winst, behalen. voetnoot108 maackt van God zijn eyghen: kan leven in echte gemeenschap met God. voetnoot109 dat seecker is: dan is dat zeker. voetnoot114 hem: zich. voetnoot120 oock: nog. margenoot+ A 3 r^o voetnoot122 niet: niets. [tekstkritische noot]129-42-46-49 interpunctie volgens G - 142 deghelijck G deeghlijck - 149 A schijn / - 152 aldermeest B-G alder-eerst voetnoot125 heeft wat in: bevat veel waardevols. voetnoot129 zeeghbaarheyt: zedigheid. voetnoot133 Ofter ... leeft: zou er leven. voetnoot136 Die't lelijck enz.: die schromelijk tekortschieten als het er op aankomt. voetnoot140 Noch: nochtans, toch; al: helemaal. voetnoot141 Soo: indien. voetnoot144 niet: niets. voetnoot152 Haar: zich. [tekstkritische noot]159 En d'ander E, G Een ander - 164 konnen E, G moghen - 165-66-75-76-80 interpunctie volgens G margenoot+ A 3 v^o voetnoot154 zonderlingh: bepaaldelijk, vooral. voetnoot155 uytert: in uitingen te kennen geeft, zich toont. voetnoot156 ruytert: woelt, in ongedurige beweging is. voetnoot163 Dan: maar; hooghste zinnen: verhevenste geesten. voetnoot170 hoe ickse vijn: hoezeer ik ze bij mij zelf vind, er mij van bewust ben. voetnoot172 verwenschen: verdrijven door mijn wens. voetnoot176 wilt: wil (met paragogische of enclytische t). voetnoot181 lest: laatst, op de laatste, achterste plaats. [tekstkritische noot]191 zonden. A zonden / - 192-96-201-06 interpunctie volgens G voetnoot184 Dieser: die ze er, nl. op de plaats die zij bekleden. margenoot+ A 4 r^o voetnoot190 gaat uyt hem: trede uit zich zelf, vergete zijn ik. voetnoot193 scheyter: scheidt er, nl. van de zonden (vs.191). voetnoot198 hem: zich. voetnoot199 van zijn kintse bienen: van kindsbeen af. voetnoot202 Die: aan die; slaat terug op wie in vs. 198; zij: deugden; slaat terug op deught in vs 197. voetnoot204 derven: in de steek laten. voetnoot205 bringhen: brengen hem; de doon: de doden; het mv. kan door rijmdwang verklaard worden; misschien is gedacht aan de ervaringen, de strijd en bitterheid die de dood vergezellen. voetnoot208 zy: de deugden, voorgesteld als engelen, engelbewaarders. [tekstkritische noot]209 grotere initiaal S; interpunctie volgens G - 219 Dat B-G Want - 221 hartje B-G herte; versmaalt in latere drukken vermaalt - 223-24 interpunctie volgens G - 226 quaat in A qaaat voetnoot209 Salige zieltjes enz.: dit lied vindt men ook in het Aendachtigh Liedt-Boeck, als nr. XXXV. voetnoot210 ghedronghen: door weerstanden heen gedragen. margenoot+ A 4 v^o voetnoot221 zich versmaalt: zich verengt, niet meer openstaat voor uw aantrekking. voetnoot224 Haast verkeerlijck: spoedig veranderend, wankelbaar, onstandvastig. voetnoot225 wensch: het woord staat hier wat vreemd in verbinding met wint; als het inderdaad bedoeld is, zal het moeten worden opgevat als: bevlieging. voetnoot226 nietich: nietswaardig; quaat aardich: geneigd tot het boze. voetnoot229 stoot hy met de voet: verstoot, verwerpt hij. [tekstkritische noot]230-36 interpunctie volgens G - 237 Een yeder ziet B-G Y(e)der sie - 239 die 't hem E, G die hem - 240 komma na vergaat toegevoegd - 241 Elck is gheneyght B-G elck een neycht - 242 slaghen A slaghen / - 243 Des avontuurs B-G 's Avontuurs - 244 En even B-G Even - 245 proef van zijn ghestadicheyt B-G proeve (G proef) van zyn stadigheyt - 246 Ick hebber B-G 'k Hebber voetnoot233 eeuwich ... bestaan: het eeuwige leven deelachtig worden. voetnoot234 kallen: praten. voetnoot235 vervallen: ten val komen. voetnoot239 die't hem wil pynen: die er moeite voor wil doen. voetnoot241 Elck is enz.: ieder volgt zijn natuurlijke neiging. voetnoot243 Des avontuurs: van de fortuin, het noodlot. voetnoot244 even neemt: gelijkelijk aanvaardt. margenoot+ B (i)r^o voetnoot246 gheweten: gekend. voetnoot249 viel: ten val kwam. [tekstkritische noot]250 E, G Sacht, en hoor ick daer geen hooren? - 251 Komt E, G Ja, komt - 253 Zy hebben E, G 'k Acht sy hebben - 256 honden A-C handen - Twee Jaghers. In E is deze aanwijzing vervangen door: Amoreusje en Manshooft. Deze treden blijkbaar op als jachtdienaars, drijvers. Amoureusje begint te spreken. - na 257 in G de toneelaanwijzing: Beyde binnen - 259 en ontbr. in B en D; E, G: en met; C: niet en - 262 goets B-G tuych (tuyg(h)) - 265 de Hart G-D het Hart - 266; volgens G voetnoot252 Hoe rasen enz.: wat gaan de jagers tekeer. voetnoot256 ontdaan: ontkoppeld, losgelaten. voetnoot258 Men kon enz.: hier begint het derde toneel van het eerste bedrijf. voetnoot259 nauw van lucht: met scherpe reuk. voetnoot260 deden ... op: ontdekten, wezen aan; wilt-braet: wild; vgl. vs. 634. voetnoot261 met een vlucht: in een troep; grop: greppel. voetnoot263 winden: hazewinden; stracx ghelost: (werden) direct losgelaten; blazen: nl. van de jachthorens. voetnoot265 Bors beer (ursus); Beer: mannelijk zwijn. voetnoot267 ghejach: druk gedoe, lawaai; vgl. gejoechjach in WNT IV, kolom 1923. [tekstkritische noot]268 hu, hu volgens G; in A hu, hu, huw; B-E hebben tweemaal hu en tweemaal loop; uitroepteken toegevoegd - 270 als volgens E-G; in A al - 281 ghelijck. A ghelijck / - 286 schoon, ick A schoon. Ick; komma's toegevoegd voetnoot268 ghebaar: het baren, het misbaar maken. voetnoot269 Iget: bij God; een ... uytten hoop: een uit de troep (van drijvers); neep: knauw. voetnoot270 ghewis: niet mis; de Karel: de kerel; baarde: tekeerging. voetnoot274 verleghen: in het nauw gedreven. voetnoot276 gingender me voort: togen flink aan het werk. voetnoot277 s'Ontweydent: ze ontdeden het (wild) van de ingewanden. voetnoot278 vert: ver; vgl. de aant. bij vs. 40. voetnoot279 den Adel: het adellijk gezelschap van jagers. voetnoot281 als: blijkbaar op te vatten als: zoveel waard als. margenoot+ B (i)v^o voetnoot285 staat-zuchtighen: hij die streeft naar grote staat, naar een hoge positie; het ghebien: de macht. voetnoot286 gheer: begeer. [tekstkritische noot]288 leyt A leyt / - 292 Prinsesje E, G Princesse; aldermeest E, G meest - 194 G En u hooghe vernuft, En u hooghe vernuft - 296 vraagteken volgens G. In E en G worden de regels 296, 297 en 298 eerste helft door Woutheer gezegd - 297 punt volgens G. In de eerste druk staat hierbij als persoonsaanwijzing ‘Aer.’, in de tweede en volgende ‘Alder[echt]’ - 298 uitroepteken toegevoegd; vraagteken volgens G - 299 en 300 worden in D gesproken door Alderecht - 299 dat 't een volgens C-G; in A, B: dat, dat het zulcken voetnoot288 wellust: geluk, vreugde. voetnoot289 vernoeghelijckheyt: genoegzaamheid, tevredenheid. voetnoot280-295 Al ben ick enz.: dit lied vindt men ook in het Boertigh Liedt-Boeck, nr. LXXXIX. Het wordt hier gezongen door het jagersgezelschap (vgl. vs. 328). Hier begint het vierde toneel van het eerste bedrijf. voetnoot295 puft: trotseert, tart. voetnoot296 dees droncken bloedt: nl. Palmerijn, die zij aanzien voor een dronkaard die zijn roes ligt uit te slapen. voetnoot298 houwt: houdt op; An ist: daar is het spul gaande. voetnoot300 hiet: heet, heftig; mijn vrouw: mijn meesteres. [tekstkritische noot]301 slotpunt voor / - In A wordt deze regel gezegd door Moersgoelick, in B en D door Amoreusje, in E en G door Hereman. - 302 wordt in A-C gezegd door Manshooft - 303 uitroepteken volgens G - 303 en 304 worden in B-D gezegd door Moersgoelick - 306 komma volgens G - toneelaanwijzing na 306a in E en G: Aertsche Diana, Aerdighe en Staet-Dochters - 307 Ridders E, G Ridder voetnoot301 dien Eelmans doot: de Turkse edelman die door Palmerijn in het voorgaande gevecht gedood is. voetnoot302 bezet: omringt. voetnoot303 stracx: direct. voetnoot305 U beenen enz.: tot Palmerijn gezegd. voetnoot- Ardemiere: d.i. Aardighe; de hier gebruikte naam komt uit de Palmerijn. voetnoot306 Maar ist zoo: Hier begint het vijfde toneel van het eerste bedrijf. [tekstkritische noot]310 weest E, G staet - 313 'k Verseecker u u lijf E 'k Versekere u lijf; slotpunt voor / - 315-16-17-19-20 interpunctie volgens G - 321 wonderwerck E werck - 322 interpunctie volgens G - 326 Alderecht in romein voetnoot310 Op peene van den hals: op straffe des doods. voetnoot311 de waarom: de oorzaak. voetnoot- Hy: Palmerijn; stommeling: zonder te spreken. voetnoot312 in als: in alles, in alle opzichten. voetnoot313 'k Verseecker u u lijf: ik garandeer u lijfsbehoud. voetnoot315 Ghy ... zijt: wie ge ook zijt; na dat: aangezien. voetnoot316 bewaren: behoeden, in mijn hoede nemen. voetnoot318 teghen danck: tegen uw wil. voetnoot319 beroert van tong: geslagen met belemmering van spraak. voetnoot320 kondy: zoudt gij kunnen. margenoot+ B 2 r^o voetnoot322 weerbare daan: daden van weerbaarheid, militair gedrag. voetnoot323 haar: hun, nl. van de goden. voetnoot325 ghelijckerhant: gezamenlijk. voetnoot327 zijn ghekomen toe: gebeurd zijn. [tekstkritische noot]338 van my volgens B en volgg.; in A: van mijn - 340-44-45-47 interpunctie volgens G voetnoot329 fonteyn: springbron; vernamen: zagen. voetnoot330 slaperighen: in slaaptoestand verkerende. voetnoot331 om den deun: voor de grap. voetnoot337 bevryen: beschermen, in mijn hoede nemen. voetnoot339 Ick ra enz.: ik raad u aan, dat niemand zo stout zij hem iets te misdoen, als hij niet... voetnoot341 erven: verwanten. voetnoot342 Ontslaat: vouw uit (en richt op). voetnoot343 onbyten: lichte maaltijd. voetnoot346 u niet misschiet: u niets hachelijks overkomt. voetnoot347 Margriet: in de roman heet Palmerijns beminde Polinarde; Bredero heeft er de hem persoonlijke dierbare naam Margriet voor in de plaats gesteld (zie Inleiding blz. 24). [tekstkritische noot]350 In A-D staat bij dit vers als persoonsaanduiding ‘Kar.’, waarschijnlijk drukfout voor Aar. Komma ingevoegd na wy. - na 351 de toneelaanwijzing Binnen volgens G - 353, 355 interpunctie volgens G - 360 Princes volgens E; in A-D: Prins - 361 komma's ingevoegd voor en na farrilahay; G van farilahey voetnoot352 Hoe vaarje: hier begint het zesde toneel van het eerste bedrijf. voetnoot353 wrongher ... in: zwolg in. voetnoot354 hachjen: stuk; dardalf: twee en een half. voetnoot355 vong: vond. voetnoot357 by de back: aan tafel. voetnoot358 Varckens dorst: honger. voetnoot359 inde waey: in het veld, in de open lucht. margenoot+ B 2 v^o voetnoot361 Datset noch schuldich was: als ze het beloofd had (mij ter wille te zijn); farrilahay: vgl. refreinwoorden in Franse liedjes als faridondon, fari lon la. [tekstkritische noot]363 komma ingevoegd na Manshooft - 364 komma ingevoegd na vaar; voort wat volgens B-G; in A: wat pop - 370 Waarlijck B Waarelijck, C, G Warelijck, D, E Waerelijck; komma's ingevoegd - 376 slotpunt volgens G voetnoot362 smallen: kleine, lage. voetnoot363 muts of ... nou ghelijck op: de muts af en samen proberen bij de voedseluitdeling te komen (of moet men denken aan bidden voor de maaltijd?). voetnoot364 Hoe staat dit goore goed: wat staat die slordige troep (het gevolg) voor onze neus; vgl. vs. 1931; mackelijcke vaar: het makkelijk opnemende, niet-gehaaste kerel; gaat voort wat: schiet wat op. voetnoot365 Dajsje veur: ik ga maar voor; de lest enz.: wie het laatst komt, krijgt (of: verdient) een schop onder zijn gat. voetnoot366 I gut: vgl. vs. 269; Venezoen: stuk wildbraad; horren (ook horn): uithoek, schuilhoek. voetnoot367 na zijn gat torren: te lijf ga. voetnoot369 klaar ick: word ik baas, verorber ik. voetnoot370 Waarlijck enz.: hier begint het zevende toneel van het eerste bedrijf. Tot vs. 386 is de Keizer er blijkbaar nog niet. voetnoot371 brommen: pralen, zich prachtig vertonen. voetnoot373 ster-ooghend': starend, met wijd open ogen; endt: einde. voetnoot374 stal: gestalte; uytghenomen: uitnemend. [tekstkritische noot]382 Wilt ontbr. in A, dat leest: waar ist? Haalt de Wayliens - 383 voor heen E, G voor af; komma ingevoegd na heen - 386 slotpunt voor / - 388 komma ingevoegd na dochter;! in pl. van / - 389; volgens G voetnoot377 schortingh: tekortkoming, gebrek; bespraackt: met spraak begaafd. voetnoot378 bestorten: voorzien, begiftigen. voetnoot379 heerlijckheyt: luister, verhevenheid; oft daar: dat er niet. voetnoot380 voegh'lijckheyt: welgeschapenheid, harmonie van gestalte. voetnoot381 aardicheyt: vlugge werking; gevatheid; boerscheyt: dit begrip past niet in de reeks van ontbrekende gaven, maar het wordt genoemd als óngewenste eigenschap. voetnoot385 ghezin: gevolg. voetnoot388 borst: barstte. voetnoot389 ontset: bevrijd, verlicht. [tekstkritische noot]390 slotpunt voor / - 391 vraagteken volgens G - 395 komma ingevoegd na Heer - 396 komma s ingevoegd voor en na dochter - 400 ontschulden G ontschuld'gen - 401 komma na vrienden volgens G; al ree A aree in het ex. van de K.B.; het ex. U.B. Utrecht heeft al ree - 402 vraagteken volgens G voetnoot396 docht ick: was ik er op verdacht; dat ghy waande dese stom: dat gij deze stomme bedoelde (toen gij verzocht u de vanghst te schenken). voetnoot398 dat ghy hem: wat gij hem echter. voetnoot400 met bescheyt: op redelijke, aanvaardbare wijze. voetnoot401 haar lie vrienden: hun verwanten, nl. die van de gedode edelen. voetnoot402 door stillingh' van: om daardoor te stillen. [tekstkritische noot]403 door G tot - 404-05-06-08-09 interpunctie volgens G - 410 komma na dochter volgens G; lijt volgens E en G; in A-D: lijf/ - 411: in pl. van / - 412 zijn E, G mijn; komma na kint volgens G - 413 komma na ghelden volgens G - 414-461 volgen in A-D pas na de Chooren (462-517) - 414 d'ander E andere G d'andere - toneelaanwijzing Keyzer boven 415 volgens E en G margenoot+ B 3 r^o voetnoot405 ontschult: verontschuldiging, het bewijs van het onschuldig zijn. voetnoot406 staat mijn eer te vreezen: zal het voor mijn eer te vrezen zijn voetnoot407 haar: slaat op eer (vs. 406). voetnoot408 verseeckert van zijn lijf: zijn leven gegarandeerd. voetnoot409 hem vertrouwen aan: zich verlaten op. voetnoot411 van yemants hooghers handen: door toedoen van iemand die hoger geplaatst is. voetnoot413 oft u: of het uwe. voetnoot414 soowel u woordt: even goed uw belofte. voetnoot415 uyt mijn gebieden: buiten mijn macht. [tekstkritische noot]419 komma na wereldts volgens G; slotpunt voor / - 420 In diens A Indiens - 422 Moorder E Moordenaar G Moord'naar - 424 uitroepteken aan het eind voor / - 425 interpunctie volgens G - 426 komma na gherecht volgens G; uitroepteken voor / - 427 slotpunt volgens G - 428 uitroepteken voor / voetnoot420 ghebiedt: macht; ontfaan: ontvangen. voetnoot422 brenght hem in ghenade der Leeuwen: lever hem over aan de (beschikking der) leeuwen. voetnoot423 haar: zich. voetnoot425 verkuyst: gebaat; het ww. komt in de 17de eeuw vrijwel uitsluitend voor in de verbinding verkuist zijn met. voetnoot426 gherecht: rechtspleging. voetnoot427 hem niet vertalen noch verwoorden: zich niet uiten en niet spreken. [tekstkritische noot]436 uitroepteken voor /; eert volck hier E, G eer't vollick - toneelaanwijzing Keyzer boven vs. 436 volgens E - 440: volgens G voetnoot431 gheweer: verweermiddel, wapen. voetnoot432 daar kennelyck bevrijt: daar duidelijk beschermt; de leeuwenkuil betekent dus een godsoordeel, zoals ook een middeleeuws duel; vgl. vs. 434. margenoot+ B 4 r^o voetnoot437 mie: tijding, oorspr. loon, beloning; over ‘bodeloon’ ontwikkelde zich de bet. bericht; het woord is bij Bredero vrij gewoon; 't of heeft gheleyt: het eraf gebracht. voetnoot438 Wat mach enz.: hier begint het achtste toneel van het eerste bedrijf. voetnoot440 tyttelijck gheval: aardse, wereldlijke lotswendingen. voetnoot441 't wispelturich radt: het rad van de veranderlijke fortuin. voetnoot443 van: door. [tekstkritische noot]444 ! volgens G - 445 slotpunt voor / - 446 waarden volgens B-G; in A waardt - 447 aarden volgens B-G; in A aard - 448 Aartsche Dyana in romein; A Aattsche - 449 interpunctie volgens G - 451 tansjes G thans; met lust G met een lust; vrouwe B, C vrouwen - 454 tansjes G thans; mijn G mijne - 456 nu tans G thans; mijn G mijne - 457 zijn E, G mijn - 458 mijn doet mijn waartste lief E, G mijn thans hem deed tot liefd - 459 ontbr. in D - 461 hoe ontbr. in E en G - 462 als E, G al - In A staan de vzn. 462-517 tussen vs. 413 en 414. voetnoot446 gheval: lot, fortuin; waardt: met de variant als waarde op te vatten. voetnoot448 flus: zoëven. voetnoot451 tansjes: nog maar kort geleden, evenals vlusjes in vs. 452. voetnoot457 onrype: ontijdige. voetnoot461 Edeling: edelman, maar hier meer in de zin van ‘edele man’. voetnoot462 Wie dat zoo enz.: dit lied komt ook voor in het Aendachtig Liedt-boek, als nr. XXXVII. voetnoot466 onbewaant (te verbinden met gheslaghen): als hy er niet op bedacht is, onverwacht. [tekstkritische noot]478 komma na moet volgens G - 479-86 interpunctie volgens G - 491; voor / voetnoot474 throon:hemel. voetnoot480 zelfs: eigener beweging. voetnoot482 niet: niets. voetnoot493 kan: kent margenoot+ B 3 v^o voetnoot497 is nagaande: belaagt de mensen; de toepassing op de duivel is stereotiep in de 17de e.; zie WNT IX, kolom 1480, op nagaan 9. [tekstkritische noot]504 zent God een B-G zent God toe - 508 interpunctie volgens G - 510 hoopt volgens E en G; A heeft hoop voetnoot502 hem: zich; reuckeloos: op roekeloze wijze. voetnoot504 een schynent leet: iets dat schijnbaar leed is. voetnoot505 na: later. voetnoot506 schranckel: onvast op de benen. voetnoot507 went: wendt, wentelt (vgl. 87). voetnoot508 om best: om bestwil. voetnoot509 opkomen: overkomen. voetnoot511 zuffen: verslagen zijn, uit het veld geslagen zijn. voetnoot513 verbluffen: doorstaan, zich de meerdere tonen van. voetnoot516 een open: een opening, een uitweg.

Vorige Volgende

Stommen ridder

Ga naar margenoot+'t Eerste vvtkomen

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

lied