Philips Willem. De Spaanse prins van Oranje

[p. 7]

De graaf van *** aan zijn zoon

Mijn zoon. Wanneer God mij tot zich zal hebben genomen, en ik, nietig mens en groot zondaar, mij van aangezicht tot aangezicht tegenover Hem zal bevinden om verantwoording te doen over mijn leven, zult gij, bij andere bescheiden, ook deze gedenkschriften van mij vinden.

In den loop der jaren heb ik mijn gedachten, gevoelens, bevindingen en beoordelingen neergeschreven, deels ter verlichting van mijn eigen hoofd en hart, omdat ik over vele zaken met niemand kon of durfde spreken, en deels opdat gij, mijn oudste zoon, uit deze overdenkingen en herinneringen lering kunt putten, en er een richtsnoer in zult kunnen vinden.

Vergeet echter bij het lezen ervan niet, dat ik deze woorden meer heb uitgestort, dan bedachtzaam neergeschreven. Gedurende de vele nachtelijke uren dat ik mijn gedachten en gevoelens aan dit papier heb toevertrouwd, heb ik aan mijn hand den vrijen loop gelaten om te uiten wat mijn hoofd en hart bewoog. Ik heb de begeerde verlichting van mijn gemoed en de verheldering van mijn gedachten slechts kunnen verwerven, als ik eenvoudig, zonder mij te weerhouden, en zonder kunstige versiering of remmend voorbehoud, neerschreef wat ik had doorleefd, gezien of gehoord. Hoewel ik grote bewondering heb voor de schoonheden der rhetorica, meen ik dat dit slechts een ijdele kunst is, goed ter verpozing. De van God gezegende Theresia van Avila, in wier persoonlijke vriendschap ik mij heb mogen verheugen, en die ik in tijden van vervolging en belastering terzijde heb mogen staan, was gewoon te zeggen, dat zij schreef zoals een oud vrouwtje sprak bij het haardvuur. Slechts door zo te schrijven, en brood brood te noemen, en wijn wijn, heb ik mijn hart kunnen verkwikken, en mijn geest kunnen verhelderen.

Zo vindt ge hier dus, mijn zoon, zonder opsmuk, de personen gete kend, die mijn weg hebben gekruist, en de gedachten en gevoelens neergeschreven, welke me hebben bewogen.

Door Gods genade - of zou ik moeten zeggen, tot straf van mijn zonden? - heb ik een mensenleven lang aan het hof van 's werelds machtigsten monarch geleefd, Philips II, dien ik als jongeling heb gediend en dien ik als oud man ten grave heb gedragen.

's Werelds luister verblinde u niet, mijn zoon. Achter dien schitte-

[p. 8]

renden gloed ligt veel menselijke ellende verborgen. Ik ben door die ellende zelf menigmaal verschrikt en diep ontsteld geweest. Met mijn naam en mijn titels zult ge mijn waardigheden erven. Ik voorzie, dat in uw leven in Spanje de menselijke ellende zal toenemen en de luister minder worden. De redenen daarvan vindt ge in deze bladzijden.

Mijn leven is verrijkt en gezegend geworden door vier vrienden. Drie van hen zullen mij, u, en wellicht Spanje overleven. Zoek in hun geschriften den zegen en den troost, welken ik bij hen heb gevonden. Gij weet wie het zijn: Theresia van Avila, Juan de la Cruz en Luís de Leon. Ik heb hen gekend toen zij veracht en vervolgd werden, gevangen gezet zelfs door de Inquisitie. Thans groeit hun faam bij den dag.

De vierde vriend is een diep rampzalig mens, prins Philips Willem van Oranje. Hem is groot onrecht geschied. Hij is, door het toedoen van anderen, een gebroken, dolend, zoekend mens geworden, terwijl uit hem een vorst had kunnen groeien, een land en volk tot zegen.

* _* *

Deze gedenkschriften bevatten veel dat slechts aan u, mijn zoon, ter kennisse mag komen. Gij moet dus zorg dragen, dat niemand buiten u daarvan inzage krijgt. Later kunt gij ze aan uw oudsten zoon toevertrouwen.

Dat God uw weg verlichte!

Geschreven in het jaar 1602, te Madrid, vier jaren na het overlijden van koning Philips, den tweeden van dien naam.