Prometheus

[p. 5]

[Eerste deel]

Voorwoord.

Doch deze dingen alle werkt ze één en dezelfde Geest, deelende aan een iegelijk in het bijzonder, gelijkerwijs Hij wil.
1 Cor. 12:11.

Dat de in deze uitspraak vervatte Eenheidsgedachte in onzen tijd alom wordt uitgesproken en aanvaard, dat het menschelijk verlangen en zoeken zich al meer en meer in de daardoor aangegeven richting voortbeweegt, het blijkt ons dagelijks en uit vele teekenen. Toch wil het mij voorkomen, dat er vooralsnog meer vaag en verward wordt gesproken over ‘De Eenheid’, dan dat er wordt gepoogd, met het totaliteitsbesef als grondslag en richtsnoer, een begrensd artistiek, historisch of wetenschappelijk onderwerp grondig, klaar en concreet naar zijn eigen eischen te behandelen, zooals er ook nog steeds meer over ‘Het Begrip’ dan met begrip over verschillende aangelegenheden wordt gesproken.

Te veel ook wordt het voorgesteld, alsof het totaliteitsbesef uitsluitend, althans voornamelijk, een vernieuwing van ons gevoelsleven, vooral in religieusen en aesthetischen zin zou moeten zijn, die dan in geestdriftige samenkomsten moet worden beleden en beleefd - waarna men weder aan den arbeid kan tijgen en als student of ‘zakenman’ voortgaan en opgaan in het onsamenhangende, inconsequente en troebele van oude zeden, oude verhou-

[p. 6]

dingen en oude zienswijzen, als hield ‘De Eenheid’ eens-klaps op bij het laatste ‘amen’ van den geliefden spreker en het laatste woord van het beminde boek.

Tegenover dit dagelijks-wassend teveel aan week ge-dweep, aan onverteerde ‘mystiek’, ook aan ongegrond en ondoordacht optimisme, en al het vooze en vage, dat verder met de moderne mystisch-aesthetische godzaligheid samenhangt wil het volgende zijn een bescheiden poging om het gekozen onderwerp op te trekken, uit te bouwen, naar alle zijden te (ontwikkelen op geen anderen basis of vooraf-aangenomen richtsnoer dan het besef der Eenheid van alle dingen. Daaruit alleen kan en zal al het volgende langs zuiver logischen weg worden afgeleid.

En daarbij is vooral gestreefd naar eenvoud in de uitdrukkingswijze - ware het slechts uit weerzin tegen de meer en meer gebruikelijke onverteerde en onverteerbare mystisch-filosofisch-theologische terminologie - naar duidelijkheid van den betoogtrant en naar het vermijden dier persoonlijke oordeelvellingen, willekeurige waardeeringen en spontane uitingen van bewondering en afkeer, die in een overzicht als wij beoogen te geven, niet op hun plaats zouden zijn, doch waarvan het ontbreken geenszins aan kilheid en onbewogenheid behoeft te worden toegeschreven.