De verlaten man

[p. 95]

X.

Zoo schrijft Philine:

‘Lieve jongen, wil je heel erg lief zijn?

Ik zit er zoo vreeselijk erg moeilijk voor.

Ja, tusschen mij en Sander is het uit. Hoe kon het anders! Hij is charmant, maar zoo verschrikkelijk egocentrisch, hij ziet alleen zich zelf.

Natuurlijk zijn we als goede vrienden gescheiden. Moeite heeft het wel gekost. Hij was onredelijk, hij wilde mij niet laten gaan, hij was razend van afgunst op Maarten, op jou, op iedereen. Jaloersch op alles wat was gebeurd en nog gebeuren kon. O, die laatste nacht in Venetië!

Neen, beter zoo. Maar, lieve jongen, ik heb geen soldo meer, geen soldo zeg ik je. Je begrijpt wat het mij kost, jou te vragen. Van Sander kan ik toch niets aannemen, dat zie je wel. En ik moet - - de koude dagen komen hier ook - - noodig naar het zuiden.

Palermo, Sicilië, zeggen ze, is een paradijs. Daar gaat de antieke wereld open als een zon. Zeggen ze dichterlijk, geloof jij ook niet dat het altijd tegenvalt? Och, het zal daar ginds wel zijn als overal, maar tot in

[p. 96]

het merg van mijn botten voel ik me koud. Als het daar niet warm is, ga ik naar Algiers.

Kon ik mij zelf ontvluchten, als een alikruik zijn schelp, ik deed het. Je weet, ik heb op Sicilië vrienden wonen, de Wimpels zijn nu, geloof ik, in Catania. Smaakt dat niet naar rozijnen? Ja, naar Catania ga ik met mijn eenzaamheid. Willem was altijd lief voor me en Gerdi is een goed zacht schaap.

Zeker, de reis zal niet goedkoop zijn; ik ga tweede klas, ik voel mij avontuurlijk gestemd. Tweede klas, de interessante jonge vrouw: de heele boot - want ik zie mij op de boot van Genua, een zeereis zal mij goeddoen - wil weten wie zij is. Zij ben ik. Ik houd mij geheimzinnig. Aan tafel zit ik tusschen Italiaansche onderofficieren met hun fiere snorren en verleidelijke blikken. De steward met z'n zoeloekop probeert zijn kans, terwijl hij mij bedient. Ik heb een langen stoel in 't beste hoekje van het dek, daar lig ik mijmerend den langen blauwen dag.

Morgen ga ik bij Cook hooren, wat dat allemaal kost. Geen kleinigheid. Maar in Italië leef je van lires, die staan laag. Je weet niet half hoe ik mij schaam, jou lastig te moeten vallen om dat vervelende geld. Over drie maanden kan ik pas aan den notaris schrijven: de “Woodlands” betalen geen dividend en jouw uitkeering heb ik in Venetië verdaan. Ben ik nu niet een stoute kleine meid? Die nooit verstandig wordt? Zoo'n nietsnutte cigale?

Nee, hè, jij weet wel beter. Ik zie je goeie oogen,

[p. 97]

als ik ze hier had zou ik ze zoenen. Een vrouw mag toch ook enkel voor haar schoonheid leven! Vindt jij mij ijdel, omdat ik het zeg? Voor een vrouw over de dertig?

Bij Maarten trok ik gummi handschoentjes aan voor al het grove werk. Wij hadden daar niemand om ons te helpen. Aardappels schillen deed hij, ik mocht daar niet aankomen. Lief van hem! Hij kon zoo echt voor mij zorgen. Heel anders dan Sander, Sander is een verfijnde bruut. Zijn liefde was altijd zelfzucht, of hij mij streelde als een bijou, of uitschold en mishandelde. Want ja, hij heeft mij ook - arme jongen, maar waarom vertel ik jou dat nou! - mishandeld. O, echt mishandeld. Eenmaal heeft hij mij geslagen, aldoor op dezelfde plek op mijn schouder, tot zijn hand er lam van was. Toen klaagde hij over de pijn.

Waarom moet ik jou dit vertellen? Ik had hem en mij zelf gezworen het in eeuwigheid te verzwijgen. Vooral aan jou. Nu staat het er ineens, ik kan het niet meer wegmaken, 't is net of ik het jou bekennen moest. Spreek er in godsnaam met niemand over, die dingen raken verder, en worden veel erger dan ze zijn. Geloof je ook niet, dat zulke geheimen zich zelf vertellen? Vóór je het beseft weet iedereen: “hij heeft haar geslagen - geslágen! Geslagen tot zijn hand er lam van was en hij zelf huilde van de pijn.” Mijn schouder bleef twee weken blauw, ik moest een jurk met lange mouwen koopen om de plek te bedekken.

[p. 98]

Doe ik je verdriet, m'n jongen? O, zoo in woorden ziet het er nog afschuwelijker uit. Toch - vreemd hè - leek het toen anders, alsof het eigenlijk zoo hoorde. Hij wilde mij geen pijn doen, hij was enkel driftig en jaloersch. Misschien had ik hem wel gesard, ja, ik weet haast zeker, ik had hem gesard, in een verlangen, dat hij mij zou mishandelen. Wij huilden beiden als verdoemden. Herinner je je Masaccio's Eerste Menschen in de Cappella Brancacci van Carmine te Florence?...

Vind je mij literair? Voor mij behooren al die omwikkelingen en associaties bij het gevoel van een oogenblik, ze zijn ermee verbonden tot één enkele werkelijkheid. Nooit heb je het van mij willen aannemen en begrijpen. Geloof het toch deze keer! Jij, die zoo eenvoudig bent, zoo echt, neem nu eens aan, dat anderen, dat een opgewonden vrouw als ik oneenvoudig zijn kan, alleen echt in haar onechtheid. Ook Sander was zoo, beiden huilden wij. Toch is het sindsdien niet weer echt goed geworden. Dat ééne bleef tusschen ons - moet ik het zeggen? je zult het toch weer niet als waarheid aannemen - bleef tusschen ons als een verlangen, dat hij mij weer zou slaan, en zijn aandrift, dat opnieuw te doen. Menschen zijn schorpioenen.

Gelukkig jij maar, vent, die met zulke ingewikkeldheden - je mag gerust in jouw taal perversieën zeggen - niet hebt te maken. 't Idee dat jij mij aanraken zou! Van jou zou ik het nooit hebben verdragen.

[p. 99]

Ik had je zeker gebeten en gekrabd. Sander is heel anders. Wij zouden ons leven lang vechtende samen kunnen zijn, mishandeling ondervinden als een bestanddeel van ons geluk.

Toch - zoo is 't beter. Ik ben nu weg, in Milaan. Van hem kan ik geen soldo aannemen, dat begrijp je wel. Jij bent als mijn vader, jij lieve, zachte, goeie, goeie, vent. Hier, met je lobbeskop tegen mij aan!

Laat spoedig van je hooren. Zelf reken je wel uit, hoeveel ik noodig heb om den eersten tijd ook daarginds - stel je voor, dat ik de Wimpels niet zou vinden, zooiets kan toch gebeuren - het uit te zingen. Hoe verheug ik mij op de zon! Ik zie mij liggend op het marmer van een tempel - neen, ik zal je niet weer verdriet doen door te beschrijven, hoe ik mij zelf daar zie. Geloof je niet ook dat sommige menschen, ik bedoel vrouwen, kunstenaars-geboren zijn met de middelen van hun lichaam? Schrik niet, lieve, domme jongen! Jij bent zoo heel niet ingewikkeld.

Ik brand natuurlijk op je antwoord. Hier een zoen. - Philine.’

Driftig, om af te doen, schel ik om den kassier. Vraag aan het reisbureau... Milaan - Palermo eerste klasse... Neen, dank je, Pluijm, ik zal zelf wel verzenden.

Een goed deel van den middag ga ik de penitentie door, rekenen, wat zij zal noodig hebben voor reis en verblijf, het koopen van den wissel, den brief.

[p. 100]

‘Beste Philine, ziehier ruim genoeg. Op 't oogenblik heb ik geen tijd te antwoorden op je brief. Later eens.

Heb een goede reis, - Jaap.’

Mannen zijn sukkels. Omdat zij geld verdienen, dat vrouwen niet kunnen missen.