De rekening

11

Mijn moeder zat aan tafel.

‘En hoe is het met de rijke weduwe?’ vroeg ik.

Ze reageerde niet.

‘Ik vroeg: en hoe is het met de rijke weduwe?’

‘Ik ben geen weduwe. Je vader en ik waren al lang niet meer getrouwd, dat weet je best.’

‘'t Is niet waar!’

‘Hè jongen, hou toch op. Zal ik thee zetten?’

Mijn moeder vulde de ketel met water terwijl ik naast haar aan het aanrecht stond.

‘Ik weet wel wat je wilt vragen. Ik weet het niet, ik wil het niet weten en ik heb geen zin om in dat verleden te duiken.’

‘Ik wilde je inderdaad vragen over die krankzinnige bedragen.’

‘Ik wéét het niet en ik wíl het niet weten.’

‘Je weet het wel.’

‘Ik hoorde van de notaris dat jij je erfdeel weg gaat geven.’

‘Mooi is dat! Heeft die man geen ambtsgeheim?’

‘Wat doet dat er nou toe.’

‘Ja. Ik geef alles weg.’

‘Ziezo,’ zei mijn moeder - ze droeg twee kopjes de kamer binnen -, ‘je wilt dus de held spelen, de geslagene, degene die verder wil lijden, die zich van heerlijke armoede gaat zitten verkneukelen.’

[p. 140]

‘Je begrijpt het niet.’

‘Vind je het gek dat ik dit niet snap? Wist je dat de buurman van twee huizen verder kanker heeft?’

Met mijn moeder was ik voorgoed over mijn vader uitgepraat.

Na zijn dood kwam ik twee keer per week mijn vader tegen. Elke kleine, donkere man leek op hem. Soms moest ik vergaderen met een aantal heren en dan zat er één tussen die sprekend op hem leek. Ik kon in die gevallen met geen mogelijkheid het gesprek voortzetten. Ik wendde voor dat ik plotseling last kreeg van ontzettende maagkramp. Toen ik het Gortzak vertelde, zei hij bedachtzaam: ‘Ja ja,’ en mompelde iets van ‘identificatie, komt meer voor; vaker dan de meeste mensen denken’.

Met Meyer bezocht ik eens de joodse wijk in een Amerikaanse stad. De eerste dag al raakte ik herhaaldelijk in paniek. ‘Het lijkt wel of ze onze pa hier namaken!’

‘Hoe bedoel je?’

‘Zie je niet dat hij hier overal rondloopt? De gelijkenis is toch sprekend.’

Meyer keek om zich heen en zei: ‘Ik ben natuurlijk jonger dan jij en ik heb hem niet zo goed gekend, maar ik vind dat die mannen hier helemaal niet op pa lijken. Ja: ze hebben zwart haar en donkere ogen, maar verder houdt de gelijkenis dan ongeveer wel op, dacht ik zo.’

‘Je kijkt niet, kloothommel!’

‘Je bent een beetje niet goed in je kop.’

's Avonds zat ik met Meyer aan een klein tafeltje bier te drinken. ‘Weet je,’ zei hij, ‘wat ik niet zo goed begrijp: hoe dat met jou en pa in elkaar zit. Je zit nu al jaren te

[p. 141]

pulken in je kop; waar is dat goed voor? Goed: we hadden een rare pa, die onverwacht veel geld naliet, dat jij zo nodig weg moest geven en ik binnen een paar jaar over de balk heb gesmeten, maar wat was er nou verder voor bijzonders aan die man?’

‘Heb jij behalve onze broers en ma ooit wel eens iemand over pa horen praten? Die man is zestig geworden, is het niet?’

‘Zo ongeveer ja...’

‘Het is toch eigenaardig dat er niemand iets over hem weet te vertellen. Honderden mensen moeten hem gekend hebben en als ik al eens met iemand over hem wil praten, krijg ik te horen: “Ach ja, die Rainer Mantoua...” En dan volgt er een stilte. Het lijkt wel of pa fout geweest is in de oorlog of iets van die strekking.’

‘Wat ik ervan begrepen heb, was zijn probleem juist dat hij te goed was in de oorlog.’

‘Hoe bedoel je?’

‘Ik denk dat ik tien was toen ik voor ma een bloemkool bij de groenteboer moest halen. Bij Pieter Prins...’

‘In de Kortestraat,’ vulde ik mijn broer aan.

Hij knikte en vervolgde: ‘Ik kwam binnen en toen stond er een klant die zei: “Ha, daar hebben we het zoontje van de held.” Ik begreep er niks van en heb erover lopen denken toen ik met de bloemkool naar huis liep. Ik begrijp het nog steeds niet, maar ik heb niet de neiging, zoals jij die hebt, om daar jaren over te gaan tobben. 't Is dat we het nu over pa hebben, anders zou ik het mij niet eens meer herinnerd hebben.’

‘Wie was die klant?’

‘Weet ik veel. Gewoon een klant, misschien had hij wel een hoed op zijn hoofd.’

‘Een hoed? Wat voor een hoed?’

[p. 142]

‘Ik maak een grapje, Lothar. Grapje! Lothar!’

‘Die klant zei: held? Precies dat woord?’

‘Ja: held. held. Two Budweiser,’ schreeuwde Meyer door het lege café.

Het was een slecht moment in mijn leven dat ik in een down-town bar in Chicago bedacht dat ‘held’ en ‘geld’ op elkaar rijmden.

‘En gaan we nu eindelijk over leukere dingen praten?’ vroeg mijn broer die het glas aan zijn mond zette.

Uit een jukebox klonk I call your name van The Mama's & The Papa's.

‘Alsof ze hier Nederlands kunnen verstaan,’ lachte mijn broer.