Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

[p. 1]

Epistele.
Eersame, wiese, discreten Meester Philips van Campene, advocaet in den raedt van Vlaenderen, ende licentiaet in beede de rechten, mijnen beminden broedere, Saluut.

Daghelicxsche experiencie leert ons, seer wiese beminde broedere, wadt qwader ziecte dattet zijn in smenschen lichame, de canckere, ende het vier; zoo wanneer dat eenicht beede dese siecten commen in tminste leedeken van een smenschen lichame, het gheheel lichame werter af onsteken ende ghecorrumpeert, ten zij dat in tijts bij medecijns ofte cerurgiens daer toe yet ghedaen wert, ofte in contrare zoo volchter dichwils naer de doot. Zulck eenen canckere ende zulck vier, ja duusendt werf herghere, es de heresie ofte ketterie, wandt de voorgaende canckere ende vier en meugen maer deeren alleene het lichame, maer dezen jeghenwordeghen canckere ende tvier, twelck nu, God betert, in de werrelt regueert, te weten heresie, bederft zielle ende lichame, daer al an hanckt, want de heretijcquen met heurlieder duvelsche predicatie die zoulieden saijen ende preecken, schendense de ziellen van zoo menicht simpel herte, te meer mids dat den zin vande menschen mede gaedt, ende dat gheheel contrarie es, ons heelicx Kersten gheloove, ghelijck hu kenlick es, ende zoo ons Christus Jhesus bethuucht ende waerscuwt, dat wiese kennen souden huut heurlieder ghewercke. De ghewercken, diese doen, dat es broers, susters, religieusen huudt heurlieder cloosters, ja aultaeren, santen, sacramentshuusen, orghelen brecken, schijen⁽¹⁾ ende ontsticke cappen, ghelaysveinsters ontsticke werpen, boucken, rendtebriefven scheuren ende breecken, ende boven al daermen den dienst Gods

(1) Schijen, voor schenden.

[p. 2]

mede vermeerdert, ghelijck God beval de kinderen van Israel int oude testamendt, willende ghebroken ende gheweerdt hebben, breeken ende weerendt, twelcke zoulieden als reformanten willen tgheheel reformeren; maer tbeste van al waere, datse teerst heurlieder zelve reformeerden, ghelijck God ons bevolen heeft, maer dese reformanten willen alle godsdiensten te nienten doen, ja, ende commen zoo verre datse groote cleenicheede ende injurie zegghen vanden heeleghen sacramenten, ende principalic van het heelicx werdicht sacramendt des oultaers, vervalschende de woorden, die God almachticht ghesproken heeft, ende in generaelle alle het tgundt dat hier voortijts ter needer gheleyt heeft gheweest in diversche concilien, presendt veel heleghe mannen ende bisscoppen, werdt wederomme up ghenomen, bij tvoortbringhen vanden duvele vander hellen, om de heeleghe kercke daermede te bevechtene. Maer Hij es al veel sterckere, die met ons es, dan die jeghens ons es, ghelijck hij ons in heelicx evangelie belooft heeft. Dus naerdien dat dese pestenciaelle ziecte ende heresie alder eerst inde heeleghe kercke ghecommen es bij cleene zake, ghelijck eenen canckere, dwelck men gheen groote gade en slaet, zoo cruupse voort ende voort, soo verre dat, Godt betert, commen es onder de meinschen, ende principalick onder den ghemeenen man, die zoo met dese feniene⁽¹⁾ besmedt zijn, dat zeer qwalick, ja onmoghelick naerder werrelt te sprekene, huudt te scrabbene ende te royerne es huute herten van de meinschen, ten zij God almachtich, diet al vermach, daerinne voorsiet. Dus considerende dat dit quaedt meer ende meer wast, ende dat mijnen voorgaenden bouck eensdeels mentioen maeckt van zommeghe gesciedenessen, die hier te voren geschiet zijn, de welcke bouck vulscreven es, zoo hebbic gedocht eenen nieuwen bouck te maecken, en dese materie ende gesciedenissen te vervolghene.... Desen eersten september XV^c zes ende tsesticht, weesende oudt vijfticht jaeren ende bevanghen met lange, gheduerighe ziekte.

Den alhuwen broedere,

cornelis van campene.

(1) Feniene, venijn.