Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

[p. 171]

Verhael van Nederlant,
Dat is: Van die Provincien die noch overig zijn onder het gebiet van de Doorluchtigste Aerts-Hertogen Albertus, en Vrouwe Isabella, Dochter van Spaenjen, sijn Echt-Genoote.

Inleydinge tot dit Werck.

DE materien van de handelingen, de⁺ welcke verricht worden in alle de Gesantschappen van den Apostolijckschen Stoel, zijn Kerckelijck, ofte Wereltlijck. De eersten hebben eygenschap met de Gesanten, om de voornaemste persoon die sy voorbeelden van Apostolijcksche Dienaers: Ende de tweede, betreffen haer oock noch, ten aensien van hare gemeyne⁺ hoedanigheyt met de andere Gesanten van wereltsche Princen. Op dat men dan soude hebben een volkome en ordentlijke kenisse van de meest belangende saecken, de welcke staen onder het besondere Gesantschap van Nederlandt, sal het dienstig zijn, datmen die alle brenge onder beyde de materien, hier boven aengewesen, derhalven

+ Hoedanigheyt van de Gesantschappen der Apostolijckschen Stoel.

+ Scheydinge in twee deelen van materien, die onder het Gesantschap van Nederlant staen.

[p. 172]

ick met de selve ordentlijckheyt dit tegenwoordig Verhael, sal scheyden in twee deelen. In het eene, sal ick handelen van de Wereltlijcke, en in het andere van de Kerckelijcke, doende die voor gaen, om dat naderhant de kennisse van dese, dies te klaerder mach uytvallen.

⁺In de Wereltlijcke, sal ick mijn binden aen eenige afgesonderde Hooft-stucken, dat is: om te vertoonen de natuyr van den Aerts-Hertoge, ende van de Infante sijn Echt-Genoot, de hoedanigheyt van haer Staten, de gedaente van haer Hof, van wat Dienaers sy haer dienen, en hoe sy haer verstaen met de nabuyrige Princen, met het by-voegen op 't leste, van yets het Leger betreffende, 't welck den Catholijckschen Koning ⁺in Nederlant onderhout.

In de Kerckelijcke, sal ick insgelijcks de selve ordentelijckheydt houden, om die te brengen tot eenige besondere Hooft-stucken: en sal voor eerst verhalen, den tegenwoordigen stant van den Godts-dienst in Nederlant, binnen de Rooms-gesinde ende gehoorsame Provincien, van beyde de boven gemelde Princen. Van daer sal ick overgaen, om te vertoonen haren staet in Hollant ende andere kettersche Provincien, genaemt, Vereenigde, de welcke tegenwoordig t'eenemael afgesondert zijn van de onder-

+ VVereltlijcke materien, de welcke begrepen zijn in 't Eerste-Deel.

+ Kerckelijcke begrepen in het Tweede.

[p. 173]

danige, waerom de geestelijcke persoonen, die haer in die gewesten onthouden, behooren onder het selve Gesantschap. En eyndelijck, sal ick het Verhael besluyten, met het vertoonen van alles dat ter materie dienstig is, binnen de Koningrijcken van Engelandt, Schotlant en Irlant, om daer onder noch te begrijpen alle de voornamentlijcke handelingen van den Godts-dienst, die voorvallen in de selve Rijcken, onder de bedieninge van het Gesantschap van Nederlant.

Hervattende dan de begonnen ordre, sal ick eerst handelen vande natuyr en gewoonte der Aerts-Hertogen, onder welcke naem (zijnde gemeynlijck gebruyckt in die Provincien) gelijckelijck verstaen werder Man en Vrouw: en naderhant sal ick overgaen tot andere Hooft-stucken, die het Eerste Deel inhoudt.