Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Van 't Hof van de Aerts-Hertogen.
III. Hooft-Stuck.

HEt Hof van de Aerts-Hertogen is gemaekt⁺, volgens de gewoonte van die van de andere Oosten rijcksche Princen, de welcke gemeynlijck haer Hoven ingestelt hebben, nae de maniere, de welcke het Huys van Borgoignen in voorige tijden pleeg te gebruycken. De meest voornaemste Ampten zijn dese drie: den Opper Huys-Meester⁺, den Opper Stal-Meester, ende den Lijsvester, de welcke in Italie genaemt wert, Camerling. Onder den opper Huys-Meester⁺, zijn begrepen vier andere Huys-Meesters, ende onder d'opper Stal-Meester⁺ vier andere Stal-Meesters, ende de Lijf-

+ Van wat hoedanigheyt het Hof van de Aerts-Hertogen.

+ Opper Huys-Meester.

+ Opper Stal-Meester.

+ Lijfvester.

[p. 194]

vester heeft onder hem alle de Edellieden van de Kamer, de welcke den persoon van den Aerts-Hertog dienen. Maer verscheyde soorten van mindere personen, staen noch onder dese drie ampten. Onder den opper Huys-Meester zijn gevoegt de Edellieden, die genoemt werden van de tafel, ofte van 't huys, insgelijcks met het overige schier van alle de amptlieden, en van 't ander volck, het welck is in 't huysgesin van de Aerts-Hertogen. Onder de opper Stal-Meester, staen de Pagien, en alle andere personen, die in de Stallen eenig bewint hebben. En onder de Lijf-vester die, die in eeniger manieren deelachtig zijn aen den dienst van de Kamer van den Aerts-Hertog.

Dese drie Ampten zijn de meest voornaemste, en het een en staet onder het andere niet, en daerom streven sy alle drie om het voordeel. Evenwel naer gemeyn gevoelen, neemt die de overhant, de welcke versien is met het Ampt van Opper Huys-Meester. Hy heeft vryen inganck t'aller uyre, in het meest innerlijck vertreck by de Aerts-Hertog, en d'Infante, en hy heeft de meeste bereddinge over 't huysgesin, en hy heeft een besondere plaetse in de openbare gehoor-gevinge van 't Palleys, ende in de Cappelle tot de Godts-diensten. De andere Huys-meesters staen voornamelijck

[p. 195]

tot den dienst van de Infante, by de welcke de eerste plaetse behoudt, de opper Camer-Joffrouw,⁺ en onder haer staen de Joffrouwen, en al datter overig is van vrouwluy. Oock is in groote achtinge, den dienst van opper Capellaen, en die van Capiteynen⁺ van de Wachten, welcke Wachten zijn drie, dat is: een van Vier-roers, en een van Hellebardiers, en een van Lansiers en Busdragers, en dese leste is de Wachte, de welcke den Aerts-Hertog heeft als Generael van 't Leger van den Koning van Spaenjen. Alle dese die ick genoemt hebbe, zijn de meest voornaemste Ampten van 't Hof van de Aerts-Hertogen, de andere zijnde minder in groot getal.

Tegenwoordig is de Graef van Agnover⁺, Spaens Ridder, seer vernaemt, en van groote verdienste, opperste Huys-Meester. Weynig maenden geleden, hebben hem de Aerts-Hertogen met dit ampt vereert, hebbende vele jaeren gedient in dat van 't Lijfvesterschap, in 't welck hy evenwel blijft, ende gesamentlijck in 't ander van Capiteyn van de Wacht der Lanciers en Busdragers.

Het Ampt van opper Stal-Meester, staet tegenwoordig open, naer de doodt van de Graef van Soldre, Ridder van 't Gulde Vlies, die het bediende. Don Pieter van Tolede, de⁺ welcke Gesant is geweest van de Aerts-

+ Opperste Staet-Ioffrouw van de Infante.

+ Opperste Capellaen Capiteynen van de Garde.

+ Grave d' Agnover.

+ Don Pietro de Toledo.

[p. 196]

Hertogen in het Hof van Romen, is Opperste Capellaen; Capiteyn van de Vierroers, ⁺dé Baron van Barbanson, en vande Hellebardiers, Graef Frederik van den Berg, zijnde beyde te samen Ridders, ende de voornaemste ⁺van dit lant. D'opperste Staet-Joffrouw van de Infante, is Vrouwe Iohanna van Sciassen-court ⁺de welcke overging uyt Vrankrijk, voor Staet-Joffrouw van de Koninginne Isabella, die moeder was van de Infante. Sy is alreede seer veroudert, derhalven om haer grooten ouderdom, haer ampt in vele saecken bekleet werdt by Vrouwe Catherina Livia, ⁺haer Nichte, die een vroumensch van treffelijcke deelen is, en werdt seer te Hove geacht. Maer Vrouwe Catherina dient van haer eygen wegen, voor Schenckster aen de Infante, de welcke haer aen tafel doet dienen van haer Joffrouwen, eveneens als den Aerts-Hertog doet van de Edellieden van sijn Kamer, plegende gemeenlijck t'samen te eeten, des ochtens en des avonts. De Joffrouwen zijn meest alle de voornaemsten, gelijck mede de Edellieden van de Kamer, zijnde onder haer eenige met de Eertijtelen van Princen, of met d'ordre van 't Gulde Vlies. In voegen, dat het Hof van de Aerts Hertogen, in 't gene aengaet de diensten aen haer eygen persoonen, ende in alle andere dingen, kan waerlijck stree-

+ Barone di Barbansone.

+ Conte Frederico di Berg.

+ Donna Grovanna di Sciassencourt.

+ Donna Catherina Livia.

[p. 197]

ven met alle andere meest bloeyende en opsichtigste Hoven, die 'er in Christenrijck te vinden zijn.

Voorts wordt het Hof verheerlijckt met de gewoonelijcke by-wooninge van een Apostolijckschen Gesant, en van verscheyde Ambassadeurs en Dienaers van Princen. En⁺ drie zijn 'er die onthaelt werden als Ambassadeurs, dat is: die van Spaenjen, van Vrankrijck, en die van Engelant, alhoewel die van Vrankrijck niet en werdt versien niet den Eertijtel van Ambassadeur, van wegen sijnen Koning, om niet te wijcken in de voorsittinge, de welcke die van Spaenjen heeft in het Hof van Nederlandt. d'Aerts-Hertog spreeckt aen alle de Ambassadeurs in derde persoon, gelijck mede aen alle andere Heeren; van hoe groote qualiteydt dat sy oock mochten wesen, wanneer het niet opentlijk en blijckt, dat sy konnen geraecken in de ordre van de Groote van Spaenjen, de welcke hy geeft het woort van Heerschap. Maer de⁺ Infante gebruyckt het woort Vos, dat is: gylieden, in 't gemeyn met alle, en volgt in alle saecken de Koninglijcke stijl van Spaenjen. De Aerts-Hertogen volgen in 't Hof van Nederlant, een gelijckmatig gebruyck van dat van Spaenjen, in te doen plegen de Godsdienst in haer Capelle, ende in de grootheyt en aensienelijckheyt van haer Vier-dagen

+ VVat persoonen haer bywoonen.

+ 't Hof van Neerlandt is schier gelijck in alle deelen aen dat van Spanjen.

[p. 198]

in 't Hof. En in 't gemeyn kan men seggen, dat het een en 't ander Hof op gelijcke voet gaet, ten zy dat dit in eenigderhande maniere kan blijcken aengenamer te wesen, en veel vermaeckelijcker als dat, om de vryheyt van 't lant, en om de mengelinge van soo veel volck, het welcke men gemeenlijck by geval van 't Leger, te Brussel siet. In voege, dat in dese deele, het Hof van Nederlant, mach geoordeelt werden, te overtreffen, sonder tegen-spreecken, alle de andere van Europa.