Aenmerckinghe op de tegenwoordige steert-sterre en drie lofdichten op Philips van Lansbergen

[p. 105]

Aenden Weerden, Eerweerden ende Hoogh-geleerden D.⁺ Philips Lansbergen Op zijn Boeck van't gebruyck des Astrolabivms⁺

GHeluckich is de mensch, die opter aerden leeft
En des al niet te min tot inden hemel sweeft;
Gheluckich is de mensch die, schoon met vlees omvanghen,³
En blijft noch aen het vlees noch aen de weerelt hanghen.

Gheluckich is de mensch die in dit jammer-dal⁵

Ghevoelt wat eens de mensch hier namaels wesen sal.

Wat ligghen wy ghestaegh hier in het stoff en woelen,⁷
En soucken onsen troost in dese laghe poelen?

De ziel, die niet en sterft, en can niet stille staen,

En can niet zijn vernoeght, met dinghen die vergaen.

Wel op dan, mijn Ghemoet, soeckt elders u vermaken¹¹
En stelt my nimmermeer u troost in aertsche saken,

Maer gaet in teghendeel en brengh u gantsche kracht¹³

Tot u vernieuden gheest, die op den hemel wacht:¹⁴

Gaet met een innigh hert gheduerigh overmercken¹⁵
Gaet weeght met alle vlijt des Heeren wonder wercken,¹⁶

Prent die, mijn weerste deel, prent die in u ghemoet,

En stijght gheduerich op, tot aen het hoochste goet.¹⁸

Wie nae den hemel tracht, moet vanden hemel spreken,¹⁹
Moet nae den hemel gaen, jae door den hemel breken,

Moet stijghen met den gheest soo verr' hy jmmer kan

Daer noyt en is ghegaen het oogh van eenigh man.

Lansberghe, lieve vrient, dit hebt ghy waerghenomen,
Dit hebt ghy metter daet nu langhe nae ghekomen;

Jck sie ô weerde Man, ick, die u langhe ken,

Den hemel in u siel, den hemel in u pen:

V wesen, u bedrijff, u schriften, u ghedachten,²⁷
Die leeren alghelijck ons nae den hemel trachten:²⁸

Dit is u gantsche wit, u eenigh oogh-ghemerck;²⁹

Ten goeden vande Staet, ten goede vande Kerck.

Dit boek is mijn ghetuygh, een boeck van grooter weerden,
Het toont ons inder daet den hemel op der Eerden.

+ D.: Dominus

+ ASTROLABIVMS: Het astrolabium, een der oudste astronomische instrumenten, werd gebruikt voor het bepalen van hoogte en positie van hemellichamen. Daarmee kon de waarnemer betrekkelijk eenvoudig de plaatselijke tijd en de geografische breedte bepalen.

3 schoon met vlees omvanghen: hoewel met vlees omhuld (in de bijbelse zin van: aards, zondig, vergankelijk)

5 dit jammer-dal: dit aardse tranendal

7 woelen: najagen van aardse, ijdele dingen

11 Ghemoet: geest (hier voorgesteld als een persoon die op zijn beurt weer een ‘ghemoet’ bezit, vgl. r. 17)

13 Maer gaet... kracht: maar richt daarentegen al uw kracht

14 vernieuden: Vgl. r. 33-34 van Bedenckinghe, het eerste gedicht van het pamflet, en r. 12-20 van Nieuwe-Iaer-Gifte, het laatste gedicht daarvan.

15 Gaet... overmercken: bezie voortdurend met een vroom hart

16 Gaet weeght: overweeg
wonder: wonderbare

18 het hoochste goet: het hoogste goede

19 tracht: streeft

27 V wesen, u bedrijff: uw aard, uw arbeid

28 alghelijck: alle evenzeer

29 wit: doelwit
oogh-ghemerck: oogmerk