Houwelick

Dat is het gansche gelegenheyt des echten-staets

Excerpta quaedam ex Epistolâ Bernardi Silvestri
De Curâ ac regimine rei familiaris, quam cùm nonnulli Bernardi Claraevallensis Abbatis esse volunt, operibus ejusdem inferta reperitur ante vitam S. Malachiae Episcopi.

GRatioso faelici militi H. Raymundo Castri Ambrosij, Bernardus, in senium deductus, salutem. Doceri petis à me de curâ ac modo rei familiaris utiliùs gubernandae, & qualiter patresfamilias debeant sese habere. Ad quod tibi sic respondemus, quod licet omnium rerum mundanarum status & exitus incerti sint & sub casu laborent, non tamen hoc timore vivendi est regula omittenda, Audi ergo & attende:

Quid si in domo tuâ sumptus & reditus sunt aequales, casus inopinatus poterit distruere statum ejus. status hominis negligentis, domus est ruinosa.

Quid est negligentia gubernantis domum? ignis validus in domò accensus. Discute diligenter eorum diligentiam & propositum qui tua administrant. labenti nondum lapso facultatibus, minus verecundiae est abstinere quùm cadere. saepiùs revidere quae tua sunt, etc. quomodo sint, magna providentia est.

[p. 6]

Cogita de cibo ac potu animalium tuorũ, nam esuriunt & non petunt. Nuptiae sumptuosae damnum sine honore conferunt. Sumptus pro militiâ honorabilis est, sumptus pro juvando prodigo perditus, sumptus pro juvando amico rationabilis est. Familiam grosso cibo, non delicato, nutrias. Qui gulosus effectus est, vix aliter quàm morte mores mutabit. gula vilis etc. negligentis hominis putredo est. Frugalitas solliciti & diligentis hominis solatium est. diebus festis abundanter, non tamen delicatè pasce familiam. Fac gulam litigare cum bursâ & vide cujus advocatus existas, si autem inter gulam & bursam judex existas, saepiùs, at non semper, pro bursâ sententiam feres: nam gula affectionibus probat, & sic testibus non juratis, Bursa evidenter probat, jam arcâ ac cellario evacuatis, vel brevi evacuandis; tunc malè judicas contra gulam, quando avaritia ligat bursam; nunquam rectè inter gulam & bursam avaritia judicabit. Quid est avarus? sui homicida. Quid est avaritia? pauperpatis timor semper in paupertate vivens.

De foeminis tibi suspectis ignorantiam, non scientiam quaeras. postquàm sciveris crimen uxoris tuae, à nullo medico curaberis. Dolorem de malâ uxore tunc mitigabis, quando audies de uxoribus alienis. cor altum etc. nobile non inquirit de operibus mulierum. malam uxorem potiùs risu, quam baculo castigabis. Foemina senex & meretrix omnes divitias annullabit. foemina senex & meretrix, si lex permitteret, viva sepelienda esset.

Vestis sumptuosa probatio est pauci sensus. Vestis nimis apparens cito vicinis taedium parit. Stude placere bonitate, non veste. Mulieris petitio habentis vestes, etc. vestes querentis non indicat firmitatem.

Tene quod major sit amicus, qui sua tribuit; quàm qui sese offert. de verbis est magna copia amicorum. amicum non reputes, qui te praesentem laudat. Si consulis amico, non quaeras placere ci, sed rationi.

[p. 7]

Dicas in consulendo, sic mihi videtur, non praecisè, sic agendum est; quoniam faciliùs de malo exitu consilij redargutio sequitur, quàm de bono laus.

Famulum altum etc. elati cordis repelle ut futurum inimicum. Famulo & vicino te praesentem laudantibus resiste, aliter putant te decepisse. famulum te de facili verecundantem dilige ut filium.

Si vis aedificare domum inducat te necessitas, non voluptas. cupiditas aedificandi aedificando non tollitur. nimia & inordinata aedificandi cupiditas parit citò & exspectat venundationem. turris completa & arca vacuata faciunt valdè, sed tardè, hominem prudentem.

Si aliquando vendere volueris, non vendas potentiori, sed potiùs minori pretio des minori. Melius est gravem pati famem, quàm patrimonij venditionem. sed melius est partem vendere, quam sese usuris subijcere.

Quid est usura? venenum patrimonij. nihil emas in consortium potentioris. parvum consortem patienter sustineas, ne tibi fortiorem societ.

Quaesivisti de usu vini. qui in diversitate etc. abundantiâ vini sobrius est, ille est terrenus Deus. ebrius nihil rectè facit nisi cùm in lutum cadit. Sentis vinum? fuge consortium. Sentis vinum? quaere somnum, & non colloquium. qui se ebrium verbis excusat, ebrietatem suam apertè accusat. malè convenit juveni vina cognoscere.

Fuge medicum scientiâ plenum, & exercitio non probatum. fuge medicum ebrium. cave medicum volentem in te experiri qualiter alios de simili morbo curabit.

Catulos valdè parvos dimitte dominis etc. reginis. canes custodes utiles sunt. canes ad venandum plus constant, quàm conferunt.

Exspectat piger sibi subveniri à Deo, qui in mundo isto vigilare praecipit; tu ergò vigila, & levitatem expendendi cum gravitate lucrandi compensa.

[p. 8]

Appropinquat senectus? consulo quod Deo potiùs, quàm filio tuo te committas. disponìs legata? consulo quod primò servitoribus, quàm sacerdotibus solui mandes.

Diligentibus personam tuam non committas animam tuam; committe animam tuam diligentibus suam.

Dispone de rebus ante morbum. saepè quis efficitur infirmitatis servus, & servus testari non potest: liber ergò testêris, antequàm servus efficiaris.

Mortuo patre filij quaerunt divisionem: si nobiles sunt, melior est saepè eorum per mundum dispersio, quàm haereditatis divisio. Si laboratores sunt, faciant quod volunt. si mercatores sunt, tutior est eorum divisio, quàm communio; ne unius infortunium alijs imputetur.

Mater verò fortè remaritari quaerit? stultè agit; sed ut sua peccata deploret, ut jam ipsa senex accipiat juvenem, nan non ipsam, sed sua quaesivit: quibus habitis, bibet cum eo doloris calicem; quem optavit.