Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Alle de werken. Deel 2 (1862)

Informatie terzijde

Titelpagina van Alle de werken. Deel 2
Afbeelding van Alle de werken. Deel 2Toon afbeelding van titelpagina van Alle de werken. Deel 2

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (16.13 MB)

Scans (47.16 MB)

XML (5.07 MB)

tekstbestand






Editeur

J. van Vloten

Illustrator

Johan Wilhelm Kaiser



Genre

poëzie

Subgenre

verzameld werk


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Alle de werken. Deel 2

(1862)–Jacob Cats–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 19]
[p. 19]

Houwelick van drien, dat is: de versaminge in echten-staet van Jacob met Lea en Rachel.
siet Genes 24. Joseph Antiq Jud. lib. 1. 17 et 18.

 
De vrijsters zijn bereyt, de vryers aengewassen.
 
Tsa, langt het snaren-spel uyt uwe gulde kassen,
 
En rept u, Sang-godin. Hier is nu meerder stof
 
Ten dienste van den mensch en Godes hoogen lof.
 
Ghy siet aen alle kant de werelt haer verstercken,
 
Dat heeft het vruchtbaer zaet van Adam konnen wercken.
 
Brengt hier nu voor den dag een edel trou-geval,
 
Waer van men eertijts sprack, en eeuwig spreecken sal.
 
Wilt heden, na de kunst, een Bruyloft openbaren,
 
Alwaer de Bruydegom is slaef voor seven jaren;
 
Al waer de rechte Bruyt, door onbekenden list,
 
Wort uyt het feest geruckt, en in het bed gemist;
 
Al waer de vrijster treurt, daer alle vrijsters speelen,
 
Om dat een suster koomt haer susters voordeel stelen;
 
Al waer een vryer twist, als bijster ongesint,
 
Om dat hy nevens hem de sijne niet en vint;
 
Aen wien noch even-wel de gramschap is benomen,
 
Midts hy'er twee voor een ten lesten heeft bekomen.
 
Een wonder selsaem werck. Biedt ooren, soete jeught,
 
Hier is het vreemste stuck, dat ghy oyt lesen meught.
 
 
 
Als Jacob wert gedreigt (vermidts sijn Vaders segen
 
Hem, door sijns Moeders raet, niet Esau, was verkregen)
 
En dat Rebecca sorgt voor eenig ongeval,
 
Soo wort'et vast gestelt dat hy vertrecken sal;
 
Toen wort'er vast gestelt, dat hy, in korte stonden,
 
Naer 't huys van Betuël dient af te zijn gesonden;
 
Dat hy naer Haran toe heeft vaerdig af te gaen,
 
Om door sijns Broeders haet niet in gevaer te staen:
 
En midts geen vreemde Maegt, in Canaän geboren,
 
Hem tot een echte wijf en dient te zijn gekoren,
 
So wort hem in-gescherpt dat hem sijns moeders bloet
 
Hier in sal nutter zijn, en liever wesen moet.
 
Daer maeckt sich Jacob op, en, met bedroefde sinnen,
 
Set uyt sijns vaders huys, en gaet de reys beginnen;
 
Hy geeft hem naer het landt, van daer de Sonne rijst,
 
Hy geeft hem naer het rijck, dat hem sijn Vader wijst.
 
Hy gaet met diep gepeys door onbekende wegen;
 
Doch waer hy komen mach, hy vint'er Godes segen.
 
Ook toen hy van een steen sijn hooft-peul had gemaeckt,
 
Heeft hy in eenen droom des Heeren gunst gesmaeckt:
 
Hy sag een ladder staen, die reyckt tot in de wolcken,
 
Geen heyl voor hem alleen, maer ook voor alle volcken.
 
Hy hoord' een helle stem, die uyt den Hemel quam,
 
En vry al dieper plaets als in sijn ooren nam:
 
Ick ben des Hemels Vorst, en aller dingen ader,
 
De God van Abraham en Isack, uwen Vader,
 
Ick schenck aen u het recht van dese wijde kust,
 
Daer op ghy dese nacht in stilheyt hebt gerust.
 
Ick wil uw vruchtbaer zaet in desen lande vesten,
 
Van 't zuyden tot het noort, van 't oosten tot het westen;
 
En even als het stof, dat niemant tellen kan,
 
Sal u tot aen-was zijn veel hondert duysent man.
[pagina 20]
[p. 20]
 
Noch sal'er boven dien, uyt u en uwen zade,
 
Ontstaen voor al het volck een wortel van genade,
 
Een segen vol gelucks, die, in het aerdsche dal,
 
De menschen in 't gemeen tot vreugde dienen sal.
 
'k En wil van haer mijn gunst, noch van u laten scheyden.
 
Maer u als metter hant op uwen weg geleyden.
 
Het zy ghy vorder reyst, of dat ghy weder koomt,
 
Weest van gerusten geest, en wandelt onbeschroomt. -
 
De nacht deed' haren loop, de Mane gaet verdwijnen,
 
En, naer een korte wijl, de Son begon te schijnen;
 
Dies sprack de Jongeling (midts hem de slaep verliet):
 
God is in dese plaets, en ick en wist het niet.
 
Daer rilt een killig bloet van boven tot beneden,
 
Daer rijt een koude schrick door al mijn swacke leden.
 
God, God heeft my genaeckt, my, seg ick, enckel stof.
 
Van my wort danck vereyst, en voor hem eeuwig lof. -
 
De steen, waer op de man sijn nacht-rust had genoten,
 
Wort van hem metter daet met oly over-goten,
 
Die wort van hem gericht, en in het groene velt
 
Een peyl van ware danck den Heere voor-gestelt.
 
Hy voegt'er woorden by: Wilt ghy op mijne wegen,
 
En in mijn ouders huys verleenen uwen segen,
 
Ghy sult mijn eenig God, mijn troost, en hoogste goet,
 
Ghy sult voor eeuwig zijn de lust van mijn gemoet.
 
Ick sal van nu voortaen tot uwer eere leven,
 
Ick sal van mijn gewas u volle tienden geven,
 
Die sullen alle jaer u werden voorgeleyt,
 
En ware teyckens zijn van mijne danckbaerheyt:
 
De kruyn van desen berg die sal een Tempel wesen,
 
Daer staêg uw hoogen Naem sal werden in gepresen,
 
En ick sal in der daet, en niet in lossen schijn,
 
Mijn leven-dagen lang uw trouwen dienaar zijn.
 
Hier op besluyt de man en eyndigt sijn gebeden,
 
En vordert sijnen weg met onvermoeyde schreden;
 
Hy geeft hem van den berg, en maeckt een snellen spoet,
 
En voelt, al waer hy gaet, den Heer in sijn gemoet.
 
Daer lag een aerdig dal te midden in den velde,
 
Daer hy een schoonen hoop van witte kudden telde,
 
Een dal, rontom geciert met lustig boom-gewas,
 
En met een aerdig groen, en met een weelig gras.
 
Hier op tradt Jacob voort tot Harans vette weyden,
 
Daer oock de Maegden selfs het weelig vee geleyden;
 
Hier sagh hy Herders staen, en maeckt hem daer ontrent,
 
En vraegt daer in het dorp, of iemant Laban kent,
 
En of daer lieden zijn die van sijn handel weten,
 
En hoe hy varen mach, en waer hy is geseten.
 
Men doet hem goet bericht, en hem wert aengeseyt
 
Waer Labans wooning is, en wie sijn kudden weyt.
 
En siet, dien eygen stont is daer een Maegt gekomen,
 
Die heeft hem, door het oog, de sinnen in-genomen,
 
Juyst als het swavel-werck, dat aen het vier genaeckt,
 
En, eer het iemant denckt, in haest een vlamme maeckt.
 
Hy sag haer soet gelaet, haer over-schoone leden,
 
Hy vraegt wie datse was, en prijst haer soete reden,
 
Hy voelt uyt dit gesicht, hem steeckt een soete pijn,
 
Hy spreeckt in sijn gemoet: O mocht ick uwe zijn!
 
Hy koomt haer naerder by, hy seyt haer sijn belangen,
 
Hy seit van waer hy komtGa naar voetnoot1), en kust haer frisse wangen.
 
Het soentjen dat hy gaf, geeft, ick en weet niet wat,
 
Dat hem den geest beroert, en aen het herte vat.
 
Hy weet niet wat'er schort, hy voelt sijn oogen vlieten,
 
Hy voelt (eer hy het weet) sijn tranen nederschieten.
 
Het is van ouden tijdt en heden noch gemeent,
 
Dat groote vreugde schreyt, en reyne liefde weent.
 
Soo haest als Laban weet dat Jacob is gekomen,
 
Gevoelt hy sijnen geest met blijdschap in-genomen.
 
Hy vraegt hem wonder veel, en hoe sijn moeder vaert,
 
En of God heden noch sijn Vader heeft gespaert,
 
En wat sijn Broeder maeckt, en wat hem heeft bewogen,
 
Dat hy uyt Canaän dus eensaem is getogen,
 
En of hy verder wil. De goede Jongeling
 
Vertelt hem wat'er schort, en seyt hem alle ding.
 
De tijdt doet haren loop, en Jacob met de knapen
 
Is besig onder dies ontrent de jonge schapen,
 
En al het ander vee; en wat hy neemt ter hant
 
Dat doet hy met geluck, en even met verstant.
 
Als Laban sijn beleyt, en sijn besette gronden
 
Nu dickmael had gesien, en in der daet bevonden,
 
Soo tracht hy met den vrient te komen in verdragh,
 
Op dat hij sijnen dienst te langer hebben magh.
 
En daerom, naar een proef van ses of seven weecken,Ga naar voetnoot2)
 
Vangt hy ten lesten aen tot hem aldus te spreecken:
 
't Is onrecht, lieve Neef, al ben ick uwen vrient,
 
Dat ghy my sonder loon en sonder voordeel dient.
 
Ick weet hoe licht een man een sake kan verdrieten,
 
Indien hy voor sijn werck geen winst en sou genieten,
 
'k En wil in dit geval niet zijn in uwe schult,
 
Dus maeckt'et my bekent, wat dat ghy winnen sult.Ga naar voetnoot3)
[pagina 21]
[p. 21]
 
Als Jacob dit verstont, sijn herte ging hem open,
 
Hy vont sijn gansche ziel van soete vreught bekropen,
 
En, na hy sonder spraeck een weynig heeft gestaen,
 
Soo spreeckt hy sijnen Oom in dese reden aen:
 
Ick wil belofte doen, oock gansche seven jaren,
 
Mijn leden, mijn vernuft in geenen deel te sparen;
 
Ick wil met alle vlijt, oock in de middernacht,
 
Ten goede van het vee, my geven op de wacht;
 
'k En wil noch even-wel geen voordeel uyt de schapen,
 
'k En wil my geen gewin uyt uwen acker rapen,
 
'k En wil voor mijnen dienst geen lant, of vruchtbaer velt,
 
Geen huys van groot beslag, en min noch eenig gelt.
 
Wilt ghy my tot een loon uw dochter Rachel jonnen,
 
Al dien ick seven jaer, het is genoeg gewonnen.
 
Laet dit mijn huere zijn, en stel dat heden vast,
 
En ick sal metter daet gaen treden in den last;
 
Ick sal met alle vlijt ontrent de kudde wercken,
 
En ghy sult over-al mijn trouwe diensten mercken:
 
Doch ick en sal niet eer, als na de seven jaer,
 
Ontfangen tot een loon mijn lieve weder-paer.
 
Dit sprack de Jongeling, en Laban is te vredenGa naar voetnoot1);
 
En Jacob is daer op in sijnen dienst getreden.
 
Hy gaet'er willig toe, en niet als uyt bedwang,
 
En diende met vermaeck de seven jaren lang.
 
Hy gaet in grooten ernst een machtig vee besorgen,
 
By wijlen sonder rust tot aen den lichten morgen.
 
Al waer'er iet ontbreeckt daer is hy flucks ontrent;
 
Soo dat sijn wijs beleyt is over-al bekent.
 
Hy maeckt hem niet gewoon een gansche nacht te slapen,
 
Soo dat geen felle wolf kan loeren op de schapen,
 
Soo dat noyt wreede beir een bock of geyte nam,
 
Hoe-wel hy menigmael ontrent de kudde quam,
 
Was oyt het vee verhit door ongewoone qualen.
 
Hy geeft hem in het bosch, hy gaet'er wortels halen,
 
Hy soeckt een heylsaem blat, hy pluckt eene del kruyt,
 
En jaegt in aller ijl de quade dampen uyt.
 
Indien'er eenig zeer komt aen de boeken groeyen,
 
Hy is'er vaerdig by en laet een yser gloeyen,
 
Hy brant de lempten uyt, of, als het wesen moet,
 
Hy snijt haer in het vleys; en dempt het vierig bloet.
 
En waerom meer geseyt? hy weet hem soo te quijten,
 
Dat hem geen slap beleyt oyt mensch en kan verwijten:
 
Dies nam de kudde toe, meer als men wenschen kan;
 
De segen is in huys, als God is met den man.
 
Hy voelt geen ongemack, noch in de strenge dagen,
 
Noch in den vuylen mist, noch in de felle vlagen;
 
En schoon hy groot verdriet door hit of koude leet,
 
Hy acht des niet te min sijn moeyte wel besteet.


illustratie

[pagina 22]
[p. 22]
 
Hy voelt sijn ongemack van stonden aen versachten,
 
Als hy maer eens gedenkt wat loon hem staet te wachten,
 
En schoon hy menigmael sich niet te wel en vint,
 
Een soet gepeys alleen, dat maeckt hem wel gesint.
 
Als nu de tijdt verliep, en dat de seven jaren,
 
Na soo een lang gedult, nu op een eynde waren,
 
Soo maeckt hem Jacob op, en gaet tot Laban in;
 
Hy groet hem na den eysch, en taelt na sijn gewin:
 
Ghy weet het (seyt de man) hoe ick ben aen-genomen,
 
En dat tot deser uur mijn tijdt is om-gekomen;
 
Wel aen dan, doet my recht, bescheydt den bruilofsdag,
 
En maeckt dat ick ter eer mijn Bruyt genieten mag.
 
't Versoeck wert toe-gestaen. Men laet de gasten nooden,
 
Men laet'er menig kalf en vette schapen dooden;
 
Men brengt'er in het huys, men haelt er aen den dag
 
Al wat'er op de feest tot vreugde dienen mag.
 
Een yder is verblijdt, dat twee gelieven paren,
 
Met hoop alleen gevoedt tot aen de seven jaren;
 
Een yder is belust om hen te mogen sien,
 
En op soo blijden dag geluck te komen biên.
 
Hier over wert de wijn in overvloet geschoncken,
 
En by het bruylofs-volck in volle maet gedroncken;
 
En, om niet lang te zijn, het is een groote feest,
 
En niemant gaet'er weg als met een blijden geest.
 
De maeltijt is gedaen, de vreemde gasten scheyden,
 
Men gaet de jonge Bruyt tot in de kamer leyden,
 
Men steeckt, na d'oude wijs, den bruylofs-fakkel aen;
 
Men hiet den woesten hoop te wijcken uyt de baen;
 
Men hoort meest al het volck door sang en vrolick juichen,
 
Door springen, door geroep, een blijden geest betuigen;
 
Men sag aen alle kant een toe-loop van de jeugt,
 
Men hoorde groot geraes ten midden in de vreugt.
 
Men leyde vast de maegt door veelderhande salen,
 
Geen oog van die haer volgt en kan haer achter-halen;
 
En, sie! in dit gewoel, en in het woest geloop,
 
Soo wert de rechte Bruyt ontfutselt uyt den hoop,
 
Getogen uyt het volck, en met geswinde sprongen
 
Wert Lea daer gebracht, en in het spel gedrongen,
 
Gekleet in suyver wit, geciert met edel kruyt,
 
En even soo gestelt gelijck de ware bruyt.
 
Dit wist de loose vos soo listig uyt te wercken,
 
Dat niemant van den hoop de greep en konde mercken.
 
En, sie! in dit geraes, door gunste van de nacht,
 
Wort Rachel weg geleyt, en Lea daer gebracht.
 
Haer aensicht is bedeckt, (soo plach in oude tijden
 
Het slecht en eerbaer volck een jonge bruyt te mijden;
 
Een sluyer die verbergt de schaemte van de maegt,
 
Die by een vreemden man haer teere leden waegt)Ga naar voetnoot1).
 
De Bruyt die wert gebed, de kaersen weg genomen,
 
Men roept den Bruidegom, en laet hem binnen komen.
 
Hy, die hier niet en gaet als met de beste trou,
 
Begeeft hem tot de maegt, als tot sijn eygen vrou.
 
De vreught, de wijn, de nacht, die hier te samen wercken,
 
Zijn oorsaeck dat de Man geen list en kan bemercken;
 
Soo lang het duyster is, en weet hy anders niet,
 
Als dat hy metter daet sijn eigen Bruyt geniet.
 
Maer als de gulde son is hooger op-geresen,
 
So komt hem daer ontdoen een wonder selsaem wesen,
 
Hy slaet sijn oogen op, hy schuyft de bed-gordijn;
 
Maer hy en vint haer niet die hy daer meynt te zijn.
 
Hy geeft hem noch een reys de Vrijster aen te schouwen,
 
Hy kan in dit gesicht sijn oogen niet betrouwen;
 
't Is weder als het was, hy wert te meer verbaest,
 
Hy twijfelt of sijn oog, dan of sijn herte raest.
 
Hy siet ten derde-mael; wel dit sijn vreemde saken!
 
Hy vint niet dat hy socht, hy weet niet wat te maken,
 
Hy mijmert binnens monts, hy valt in diep gepeys:
 
Wel, dit is (na het schijnt) een murruw kiecken-vleys.
 
Hoe! kan op eene nacht de schoonheyt soo verloopen,
 
Soo heb ick dese Maegt te diere moeten koopen. -
 
Maer siet, de grauwe lucht die wort ten lesten klaer,
 
En Jacob vont, eylaes! sijn Nichte Lea daer,
 
Ach! wat een koude schrick door-rent hem al de sinnen,
 
Hy weet niet wat te doen, of wat hy sal beginnen;
 
Sijn hooft, dat suyse-bolt, sijn innig herte slaet,
 
Sijn breyn is op de loop, en hy als buyten raet.
 
Wat sal hy nu bestaen? sal hy met Lea kijven?
 
Of haer doen henen gaen, en uyt den bedde drijven?
 
Of sal hy sonder spraeck gaen tyën op den loop?
 
Of sal hy al het huys gaen roepen over-hoop?
 
Of sal hy op een berg of elders loopen malen?
 
Of sal hy in het woud of in de bosschen dwalen,
 
Of sal hy verder gaen, en kiesen eenig dal,
 
Daer hem geen menschenkint sijn leven vinden sal?
 
Wat uytkomst? wat, behulp? wie sal het konnen seggen?
 
Wie kan soo vreemden stuck met reden over-leggen?
 
Ten lesten, hy verdwelmt, en, ick en weet niet hoe,
 
Loopt vaerdig uyt het bed, en soo na Laban toe.
 
Daer gaet hy dapper af: Wel dit zijn vreemde streken!
 
Wel Oom, leert ghy my self mijn echte trouwe breken?
[pagina 23]
[p. 23]


illustratie

 
Maeckt ghy my tot een boef, ook op den eersten nacht?
 
'k En had van u voorwaer dit onheyl niet verwacht.
 
Ick heb soo langen tijdt, ja gansche seven jaren,
 
Mijn leven af-geslonst, om eens te mogen paren;
 
Ick hebbe menigmael den ganschen dag gesweet,
 
En even-staeg geweest als in geduerig leet.
 
Ick heb de koude nacht, en hare stuere vlagen,
 
Ick heb den sonne-brant en hitte moeten dragen,
 
Ick hebbe mijne jeught, en niet uw goet, verquist,
 
Geen mensch heeft aen het vee een eenig lam gemist.
 
En nu ick eens mijn loon, na soo een diep verlangen,
 
Voor al mijn bitter sweet ten lesten moest ontfangen,
 
Nu ick met groot gedult mijn tijdt heb uyt-gebeyt,
 
Soo word' ick hier bespot, en om den tuyn geleyt!
 
Hoe! heb ick wel gedient, waerom wort ick bedrogen?
 
Waerom tot mijner spijt uw dochter weg-getogen?
 
Waerom door slim beleyt my Lea toe-gebracht,
 
Die ick noyt heb begeert, noyt om en heb gedacht?
 
Hebt ghy dan soo ter smuyk uw dochter leeren sluypen,
 
En by een ander man in 't duister onder kruypen?
 
Dat is van quaet gevolg en al te vreemden slag,
 
Die noyt een eerlick man voor eerlick houden mag.
 
Siet! dat ick schuldig was aen Rachel mijn beminde,
 
Aen wien ick my alleen met trou verbonden vinde,
 
Dat hebje dese nacht met list van haer gewent,
 
En die haer deel geniet die is'er door geschent.
 
Uw dochter is een hoer, en ick een boef gewerden,
 
En op soo quaden voet en wil ick niet volherden;
 
Geeft hier mijn echte deel, mijn recht en wettig goet,
 
En neemt ghy wederom dat ick niet hebben moet.
 
Wien is'et niet bekent, dat trouwen is verkiesen?
 
En wat men soo bekoomt, dat wil men niet verliesen,
 
Niet laten aen een vrient, niet ruylen overhant:
 
Neen, neen, een echte bruyt is al te waerden pant.
 
Wel, sonder lang vertreck, herstelt my dese saken,
 
Op dat ick na den eysch mijn Rachel mag genaken.
 
Sy is mijn wettig loon, mijn lust en hoogste vreugt,
 
Die ick niet missen kan, en ghy niet houden mengt. -
 
Dit sprack de jongeling met hard' en goede reden,
 
Als met de nieuwe bruyt in geenen deel te vreden;
 
Maer Laban stont en sag als iemandt die versint,
 
En met dat Jacob sweeg, soo is 't dat hy begint:
 
Wel neef, hoe dus ontstelt? waer toe uw hevigh spreken?
 
Wat mag u, lieve man, wat kan u doch gebreken?
 
Ghy buldert, soo ick hoor, en spreeckt geweldig breet
 
Van uwen swaren dienst en uw verdrietig sweet.
 
Ghy hebt (gelijck het schijnt) te wonder veel bedreven,
 
En, ick en weet niet hoe, bekommert moeten leven;
[pagina 24]
[p. 24]
 
Maer segt my doch een reys, hebt ghy oyt meer gedaen,
 
Als die hier nevens ons haer kudde gadeslaen?
 
Ghy hebt mijn vee geweyt, zijn dat soo sware saken?
 
Kan u dat licht bedrijs vermoeyde leden maken?
 
Voor my, ick mein het niet. Want een die schapen hoedt,
 
Die weet men dat voor al geen groote moeyt'en doet.
 
Daer wert in dat beroep gegraven noch gedolven;
 
Mijn doggen, niet uw volck, die vechten met de wolven,
 
Is 't somtijdts kout geweest, en dan eens weder heet,
 
't En quetst uw leden niet, ghy zijt'er na gekleet.
 
Doch hoe het wesen mag, wat noot hebt ghy te klagen?
 
Want ghy en hadt vooral geen swaren last te dragen.
 
Ick heb u staêgh verschoont, geviert, onthaelt, gevoet,
 
Niet als een vreemdeling, maer als mijn eygen bloet.
 
Ghy hoeft niet alle ding met eygen handt te rechten,
 
Daer is tot uw behulp een hoop van rappe knechten,
 
Die komen op uw woordt, en gaen op uw gebiet,
 
En 't is uw meeste werck, dat ghy maer toe en siet.
 
Voorwaer uw grootste last geeft u maer weynig hinders;
 
Al wat ick u beveel doen oock mijn eygen kinders;
 
Al wat ghy oyt bedreeft en was geen sware last,
 
Ick weet'et voor gewis, ghy waert'er meê gepast.
 
Gingt ghy u niet gestaeg vertreden aen der heyden,
 
En saegt op uw gemack de jonge schapen weyden?
 
Hadt ghy niet over-al uw Rachel metter hant.
 
Waer ghy in eenig dal u by de kudde vant?
 
Was dit niet uw bedrijf by wijlen gansche dagen,
 
Soo haest als in het groen de geyten nederlagen?
 
Liet ghy niet aen de Maegt dan weten uw beklach,
 
Gelijck de soete jeught van alle tijden plach?
 
't Is seker, lieve Neef, al waerje zijt gekomen,
 
Daer hebje nevens haer uw soet vermaeck genomen.
 
De jeught van al het landt, en menig eerlick man,
 
Ja 't bosch oock even-selfs dat heeft'er kennis van.
 
My komt hier in den sin, hoe, niet te lang geleden,
 
Ick van den naesten berg quam in het dal getreden,
 
En hoe ick daer een olm ontrent een beke vont,
 
In wiens bemoste schors aldus geschreven stont:
 
Wast, aerdig boompje, wast; als ghy sult weder schieten,
 
Dan sal ick mijnen wensch ten lesten eens genieten. -
 
't Is nu een jaer geleên, dat ghy de letters sneet;
 
Maer niemant, buyten ons, die recht de gronden weet.
 
Dies lacht ghy menigmael, wanneer de jonge gasten
 
Met onbewusten geest den handel onder-tasten:
 
Sy slaen maer na den sin, onkundig van de saeck,
 
En dat is (soo ick weet) u beyde groot vermaeck,
 
Nu segt eens, lieve, segt, kont ghy met reden klagen
 
Van al te swaren werck, of van te strenge dagen?
 
Ja, vindt men in het landt oock wel een rustig man,
 
Die soeter tijdt-verdrijf of leven wenschen kan?
 
Na ick het stuck begrijp, ghy klaegt van enckel weelde;
 
'k En weet geen Harders kint, dat oit so lustig speelde;
 
Dat oyt soo vrolick was, en buyten alle dwang,
 
Als ghy in mijn bedrijf, de seven jaren lang.
 
Maer segt my doch een reys, wat heb ick doch bedreven
 
Dat ghy my soo berispt, soo vinnig hebt bekeven?
 
Heeft u die groote Man, uw Vader, oyt geleert,
 
Dat ghy geen witten baert of grijse koppen eert?
 
Neen, vrient, die wijse vorst, van yder een gepresen,
 
Die heeft u van der jeught al beter onderwesen;
 
Maer ghy loopt buyten 't spoor door jong en hevig bloet,
 
Dat ick niet lijden kan, en ghy niet doen en moet.
 
Wel, quant, ick seg u dat: Verbetert uw manieren,
 
En leert met recht gedult bedaegde lieden vieren.
 
Want ick, hoe dat'et gaet, en wil het niet verstaen,
 
En 't sal u voor gewis ten besten niet vergaen.
 
Maer koomt nu tot de saeck, en opent uwe gronden;
 
Wat is in mijn beleydt door iemant quaets gevonden?
 
Ick heb u (sooje seyt) in 't duyster van der nacht
 
Niet Rachel uwe Bruyt, maer Lea toe-gebracht.
 
Dit noemje slim bedrog, en kant'er hevig tegen;
 
Naer ghy hebt al de nacht in haren schoot gelegen,
 
En sy in uwen arm, en niemant heeft geklaegt;
 
Een teycken dat het werck u niet en heeft mishaegt.
 
Want mits ghy haer terstont niet weder hebt gesonden,
 
Soo hebt ghy voor gewis den handel goet gevonden;
 
De daedt, die heeft betoont dat sy u wel beviel,
 
En dat sy wederom u waert en lieftal hiel.
 
Ghy hebt haer soete jeught, haer teere bloem genoten,
 
En dat, ô dertel quant! en heeft u niet verdroten.
 
Wenst ghy nu wederom een nieuw en versche Bruyt?
 
Soo weet dat uwe trouw uyt quade lusten spruyt.
 
Hoe! sou een jonge laf een teere vrijster schenden,
 
En, als het hem geviel, dan weder mogen senden,
 
De vader tot een smaet, de moeder tot verdriet?
 
Neen, joncker, dat bejag en lijt ons land-recht niet.
 
Wie hier een maegt beslaept, al quam'et hem te rouwen,
 
Daer is geen seggen aen, hy moet de vrijster trouwen.
 
De lust tot echte min, versegelt in het bedt,
 
En is niet van den aert om los te zijn geset.
 
Het maeckt een vasten knoop, die met verkeerde streken
 
Niet open is te doen, niet af en is te breken.
 
Dit is van ouden tijdt een recht hier in het landt;
 
Het bedde maeckt ons hier een onverbroken bandt.
 
Maer noch al boven dit is dienstig hier te weten
 
Een nodig trou-gebruyck, dat noyt en dient vergeten:
 
Men geest hier in het landt geen jonger dochter uyt,
 
Voor dat met vrienden raedt een ouwer is de bruyt.
 
En waer dat iemant komt, daer vint men vaste wetten,
 
Die, naer dat iemant wil, niet af en zijn te setten;
 
Ghy, steeckt dan even hier den vinger in het zandt,
 
En eert, gelijck het dient, de wijse van het landt.
 
Ghy siet, dat, hoe het gaet, ghy kont het niet ontleggen,
 
Ghy kont u eygen selfs aen Lea niet ontseggen,
[pagina 25]
[p. 25]
 
Ghy zijt aen alle kant met reden soo beset,
 
Dat u in volle maet het wijcken is belet.
 
Ick, die hier vader ben, heb u de maegt gegeven,
 
Om als een echte wijf met u te mogen leven,
 
Dat is hier in geweest mijn wit en oog-gemerck,
 
En 't is in dit geval een gront-stuck van het werck.
 
En ghy hebt haer aenvaert, en zijt tot haer gekomen,
 
En hebt haer in het bed vry-willig aengenomen.
 
Ghy hebt den avont-stont, en al den ganschen nacht,
 
Gelijck een echte man in vreugden om-gebracht.
 
Mijn dochter insgelijcks, die heeft aen hare wangen
 
Een soen, als echte vrouw, van uwen mont ontfangen;
 
En is u wederom een soete kus gejont,
 
Die viel u noyt te beurt als op gelijcken gront.
 
Zijn wy dan eens geweest al die hier iet vermogen,
 
En is ons aller hert op eenen voet bewogen,
 
Soo hoort ghy Lea toe, en dat in ware trouw,
 
En daer en is voortaen geen plaetse van berouw.
 
Maer ghy, die my bestraft met soo gestrenge reden,
 
En roept, dat ghy door list hier onrecht hebt geleden,
 
Vermidts, gelijck ghy segt, het niet en kan bestaen
 
Wat iemant door bedrog of dwaling heeft gedaen,
 
Bedenckt in uw gemoedt, hoe ghy uws vaders segen
 
Hebt door een loosen treck voor u alleen gekregen,
 
En hoe uw broeders kleet bedroog den ouden man,
 
En door uw slim beleydt sijn hert en gunste wan;
 
En of schoon naderhandt de list wert uyt-gevonden,
 
Uw Vader, lijckewel, die hielt sich als verbonden;
 
En schoon hy metter daedt den loosen handel sag,
 
Hy sey, dat hy de gift niet wederroepen mag,
 
Hoe seer dat Esau weent, en woud'et aldus drijven,
 
Ghy die gesegent waert, die moest gesegent blijven;
 
Dat hebje menigmael voor desen ons vertelt,
 
En met een vollen mont uw voor-recht vast gestelt.
 
Waerom en dient de voet, door u wel eer genomen,
 
Niet hier by ons gevolgt, en na te zijn gekomen?
 
t' En voegt niet dat een man, die na de reden gaet,
 
Doet tegen sijn bedrijf, en buyten eygen daet.
 
En dit geldt des te meer in houwelickse saken,
 
Die na een quaden slag niet recht en zijn te maken.
 
Hier is een Maegt onteert, en dat door uw bedrijf;
 
Wel, handelt die voortaen gelijck een echte wijf.
 
Daer is geen ander raedt, ghy kont'et niet ontvlieden;
 
Wat ghy een ander deedt, dat moet ook u geschieden;
 
Is 't niet gelijckje wilt, soo doet gelijckje mengt,
 
Maekt trouwe van de lust, en van den noot een deugt.
 
Als Jacob overwoeg de grondt van dese reden,
 
Soo werdt de man gesint hier dieper in te treden.
 
Doch eer hy grammer werdt, en op een nieu verhit,
 
Soo voer hem Laban in, en seyd' hem weder dit:
 
'k En wil niet dat uw hert in nieuwe gramschap steygert;
 
De loon, by u verdient, en is u niet geweygert:
 
Houdt Lea nu ter tijdt voor uwe bed-genoot,
 
En laetse by u zijn tot aen de bleecke doot.
 
Ick wil u nevens haer mijn jongste dochter geven,
 
Om als een echte wijf met u te mogen leven,
 
En dat ter naester weekGa naar voetnoot1); maer voegt u, lieve vrient,
 
Dat ghy noch op het velt my seven jaren dient.
 
Wat sal doch Jacob doen? het zijn hem vreemde saken;
 
Maer Lea was onteert; en hoe van haer te raken?
 
En Rachel is voor al sijn liefste weder-paer;
 
Dies nam hy weder aen een dienst van seven jaer.
 
Daer is de twist gedaen, daer is het stuck gevonden,
 
Daer wordt de jongeling aen twee gelijck verbonden,
 
Maer niet door eenen weg, of op gelijcken voet:
 
Aen d'eeu uyt rechte min, aen die vermidts hy moet.
voetnoot1)
Al-hoe-wel Moses geen verhael en schijnt te doen, dat Jacob met Rachel eenige reden heeft gevoert, eer hy haer omhelsde, maer dat uyt den Text schijnt, dat hy haer eerst kuste, en daer nae verhaelde wie hy was, soo wort nochtans besloten uyt de oorsprouckelicke Text, dat Jacob voor het omhelsen van Rachel heeft geopenbaert hare onderlinge maegschap. Welcke uytlegginge by ons is gevolgt, op dat Jacob met en schijne plotselick een onbekende Jonckvrouw om den hals gevallen, en Rachel van een vreemden jongeling, sonder tegenspreken, soodanigen vrybeyt geleden te hebben. Sie Rivet. op het 22 cap. Genes. Excre. 126, alwaer van verscheyde soorten en manieren van kussen, by de Ouden gebruyckelick, wert gehandelt.
voetnoot2)
Moses, Genes. 29.14, verhaelt wel dat Laban in 't bewellekomen van Jacob seyde: Wel aen, ghy zijt mijn been en mijn vleesch, maer en sprack met van hem in sijn dienst te nemen, en min van hem een dochter te willen geven, voor hy een maent lang sijn maniere van doen wel grondelick hadde door-sien, gelijck de Text klaerlick uyt-wijst, en by de Schrijvers hier wert aengemerckt. En daer in is Labans exempel na te volgen, schoon niet in andere saken.
voetnoot3)
Laban schijnt hier in gansch vroom en redelick te zijn, niet willende dat Jacob hem dienen soude sonder loon, als een vry man geen slave wesende; oordeelende dat een die werckt loon behoort te genieten, na de leere Christi; maer hy laet sulcks terstont daeraen gansch leclick leggen, vermidts hy sijn Dochter (die hy met behoorlick honwelicks goet hadde behooren uyt te geven) voor de huere en arbeyts loon van Jacob hem toe-eygent, treckende alsoo winst en voordeel, daer hy selfs hadde behooren uyt te geven.
voetnoot1)
Laban evenwel en seyde Jacob op sijn versoeck niet anders als het is beter dat ick ze u geve als iemant anders, blijf by my. Welcke antwoorde eenige meynen niet ter goeden trouwe by Laban alsoo gegeven geweest te zijn, als of hy van dien tijt aen al voor hadde gehadt Jacob van het stuck te leyden, en daerom geen klare, maer een twijfselachtige antwoorde gegeven te hebben. Perer. Dan hoe het zy, Jacob heeft ter goeder meeninge het stuck opgenomen, en is daer op in sijnen dienst getreden; Rivet. in Genes. Exerc. 126. Daer zijn Schryvers die (niet sonder gewichtige redenen) gelooven dat Jacob Rachel heeft genooten straeks naer het verdrag met Laban gemaeckt: siet Junius en Tremelhus op dese plaetse. Evenwel wy volgen hier het gemeen gevoelen.
voetnoot1)
Dit is het gevoelen van Josephus, hoewel hy andere daer over berispt; siet hier van D.D. Riveti Exercitat. 28 cap. Gen. Exercitat. 127. Wy volgen niet verder den Joodschen History-schryver, als dat Jacob vroliek zijnde, vermidts hy un hadde te genieten sijn lang-verwachte Rachel, en onder de bruyloftgasten door den wijn eeniger maten verheught wesende, des te lichter in een duystere nacht heeft bedrogen konnen werden. Sie de vorder bedenckinge hier op vallende in de volgende proeve.
voetnoot1)
Laban seyt, volgens onsen Text: Houdt met dese dese weecke uyt; ick wil u dese (dat is Rachel) mede geven, enz. In den Hebreuschen en oock in den Griekschen text staen dese woorden twijfelachtig, invoegen dat eenige daer uyt hebben willen besluiten, dat Jacob noch seven jaren sonde hebben gedient, aleer Rachel te gemeten, nemende de weecken voor jaren (Josephus et Chrysost.) maer sulcks werdt tegengesproken by Hieronymus en andere Godts geleerden. Siet Rivet. in cap. 28. Genes. Exercitat. 127.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken