Ons leesboek

[p. 289]

Kanalen of Water-wegen.

In vlakke landstreken hebben de rivieren een langzame, gelijkmatige loop, en zijn daardoor, als binnenlandsche transport-wegen, van grote betekenis. Gelukkig dus het land dat deze waterwegen, deze levens-aders ten geschenke ontvangen heeft uit de hand van Moeder Natuur. Uit- en invoer geschiedt langs deze wegen door middel van stoomboten en andere vaartuigen die diep in het land opvaren. Boomstammen en timmerhout, in grote drijvende vlotten aaneengebonden, worden uit de bosch-streken door die stroom afgevoerd naar lager gelegen plaatsen en tot aan de zeehavens. Geen vervoer is gemakkelijker of goedkoper dan het vervoer per water.

Geen wonder dus, dat men reeds van de vroegste tijden af zich beijverd heeft om de water-wegen te vermenigvuldigen, waar dit maar enigszins mogelijk was. Dit wordt gedaan door tusschen de rivieren kunstmatige water-wegen of kanalen te graven die hun water van de rivieren ontvangen. Deze kanalen lopen in elkaar uit en in de rivieren en vormen zo een aaneengesloten net-werk van water-wegen over het hele land. Geen land is zó vlak en dus zó geschikt voor het maken van kanalen als Nederland of Holland; en daar worden zij dan ook het meest aangetroffen. Als waterstraten zijn zij ook door de steden en dorpen geleid; zij doorkruisen het land in alle richtingen. Verwonderd staat de aankomende vreemdeling te kijken, wanneer hij daar de gevulde zeilen van een schip zich tusschen de koornlanden ziet voortbewegen. Vele vaartuigen hebben geen zeilen of mast en moeten voortgetrokken worden. Daartoe loopt aan weerszijden van het kanaal het zogenaamde trek-paadje. Vóór aan het vaartuig wordt een lang touw vastgemaakt, dat aan het andere uiteinde van een borstriem voorzien is waarin een paard gespannen wordt, dat op het trek-paadje loopt. Die geen paard heeft, spant zichzelf in en trekt zelf zijn vracht; dikwijls wordt hij daarin bijgestaan door vrouw of

[p. 290]

kinderen of zelfs door zijn hond. Een gedeelte van de boot is als woon-huis ingericht. De moeder kookt daar het eten, - vrolijk rookt het schoorsteentje; of zij zit op het bovendek met een handwerkje, terwijl de kinderen om haar heen spelen. Intusschen trekt de vader hun drijvende woning voort naar de plaats der bestemming. Eens in beweging, glijdt het vaartuig gemakkelijk door het water: Eén man of één paard kan zoveel voorttrekken als bij ons op twee of drie bokwagens geladen wordt.

Waar de harde wegen of straten de kanalen kruisen, daar zijn bruggen aangebracht, die als deuren om scharnieren draaibaar zijn en naar boven opgehaald kunnen worden, wanneer vaartuigen met hoge masten voorbij komen.

De water-straten of grachten in de steden maken een bijzonder schilderachtige vertoning: In het midden van de straat loopt de gracht, dikwijls met een rij fraaie bomen aan weerskanten daarvan; tusschen de beide huizen-rijen en de gracht loopt de harde straat voor de rijtuigen.

[p. 291]

De stad Amsterdam wordt door zijn grachten als het ware in 90 eilanden verdeeld, - deze eilanden zijn met elkaar verbonden door omtrent 300 bruggen.

Er zijn delen van Nederland die even hoog liggen als de oppervlakte van de zee en zelfs lager dan die oppervlakte. Men zal zeggen: hoe lopen de rivieren of water-wegen dan in de zee uit; stroomt die zee dan niet naar binnen? Inderdaad, de zee stroomt naar binnen, vooral bij hoog getij en wanneer bij stormweer de wateren hoog opgedreven worden tegen de kusten. Zo snel stroomt het zeewater dan in de rivier op, dat men zou zeggen dat de rivier naar haar bron terug-vloeit. Maar overstroomt het land dan niet? Neen, op enige afstand aan weerskanten van de rivier zijn sterke dijken gebouwd die de loop van de rivier volgen tot aan de zee. Aan de zee sluiten deze dijken tegen de duinen of zandheuvels die in onafgebroken rij de zeekust langs lopen en de golven als een muur tegenhouden. Alleen waar de rivieren in de zee uitmonden, zijn openingen in de duinen.

Wanneer het water van de zee deze mondingen binnenstroomt, hoopt het zich op tusschen de rivierdijken, terwijl het land achter de dijken veilig blijft. Vreemd is het schouwspel, wanneer men zich bij hoog water op zulk een dijk bevindt: aan de ene kant het wilde water, vlak bij, grote stoomboten op zijn boezem dragende; aan de andere kant van de dijk, en twintig of meer voeten onder de dijk, groene weilanden en kalm grazend vee!

Het overtollige water in de lagere kanalen wordt door windmolens of stoommolens voortdurend opgepompt in hogere kanalen, en zo bij herhaling, tot dit water in de rivier uitgelaten kan worden door sluizen.

De oceanen en zeeën zijn de grote waterweg tusschen de natiën en werelddélen. Ten einde omwegen te vermijden, van zee tot zee, verbindt de mensch ook de oceanen door waterwegen. Zo is het Suez-kanaal ontstaan dat Azië van Afrika scheidt, zo zal weldra het Panama-kanaal Noord- en

[p. 292]

Zuid-Amerika scheiden en een waterweg openen van de Atlantische- naar de Stille oceaan.