Vluchtige verschijningen

[p. 197]

Zomer enz.

Voorrede.

Nu trekt weer het licht-zomeren over de stad.

Over het plein is de vochtige frischheid van den opengaanden ochtend. Schuimig-wit spritsen de fonteinstralen op van het koelsteenen bekken, rijzend en vallend elastisch, met aanhòudend, droomig-bruisend geplas.

Onder de wijd-breidende looftakken, koelhoog boven de hoofden, is een warme lucht als weeke kussens; onder de voeten wemelen zacht de warrige looverschaduwen, die zijn als een zwart netwerk over den lichten grond.

Het is Zondag. En waarom niet...?

[p. 198]

De stad ligt rustig in tevreden kalmte.

Vele menschen gaan, menschen volgend, menschen kruisend.

Men hoort hun stemmen geruchten, fijn-duidelijk, stemmen opbrommend en heenroezend door den jongen ochtend, nu niet verdoofd door onverschillig wagengeraas.

De mannen en vrouwen stappen deftig. Stemmige Zondagsernst op de kalme gelaten, de tevreden lichamen in de voorzichtiggedragen Zondags-kleeren, die in hun verzorgdheid het zelfgevoel der menschen verhoogen.

En dat tot schade van hun genietbaarheid, zeer zeker.

In de straten is het nu veel anders dan op weekdagen. Zij zijn als gangen met dichte wanden, waardoor onophoudelijk menschenscharen trekken. De huizen nu alle strak-gesloten, stemmig-stil; de winkelramen dicht als gesloten oogen. Zoo droomen ze tegen elkaar aan, dof en nu zonder persoonlijkheid.

Enkele winkeldeuren openen en uit het hol-schemerig binnen treden, aarzelig, de

[p. 199]

gedaanten, twee, drie, vier achter elkaar. Zij staan een oogenblik wachtend op het trottoir, terwijl de deur achter hen zich sluit, dan tezamen in gelijken stap trekken zij mede in de rijen, langzaam de straat uit.

Zij gaan naar de kerk, denk ik, maar dat komt er niet op aan. Alleen hoe zij doen, niet wat zij doen interesseert er de Kruideniers en op een Zondagmorgen zijn zij enkel decoratief, tot vulling van het landschap.... in de stad.

Maar laat ons over de grachten spreken.

De grachten op een Zondagmorgen. Nooit zijn zij van een meer strakke rust als dan. In klare kalmte liggen zij, heen naar een stille verte, waar verlaten bruggen bogen over een roerloos donkerend watervlak. De lichtgroen-pluimende boomen, met flauw bewegen van hun takken en nauw hoorbaar bladergeritsel, roerloos-stemmig, hebben postgevat op gelijke afstanden, de aaneengesloten huizenrijen stom daartegenover.

En aan den zonnekant de week-ruischende boomekruinen, waar de gebladerten duizend-

[p. 200]

mondig lispelen, besprenkelen de stille gevels, de zedigheid der vensters, de rustige geslotenheid der deuren met lichtvoetig geschaduw, dat gebroken, wiemelende beelden maakt op rosbezonden steen. Tusschen walkanten beneden dommelt het grachtwater, olieachtig en donkergroen, als diep in 't bosch verborgen vijvers. De boomen breiden hun takkenarmen er boven uit, en luidloos, in lauwe windkoelten, wervelen de ronde zaadjes omlaag, die blijven drijven op het roerloos vlak. Van waar in de verte de huizenrij òm-bocht en het gezicht afsluit, klinkt wagenratelen en de stille wanden kaatsen het als een echo weer. Nog enkele zwarte figuurtjes verwijderen zich, langzaam schuivend tusschen de boomen, overigens ligt leeg de straat, de keisteenen glimmen in geschrobte blankheid.

Zoo ligt de stad uren lang, in tevreden rust, alle leven aandachtig naar binnen gekeerd, de grachten leeg, de huizen dicht toegedaan.

De Zondagmorgen is sober, rustig en zin-

[p. 201]

delijk. De zomerkoelten streelen het blankkalme, stemmige stads-gelaat.

Narede.

Het bovenstaande is echter sinds jaren ontbloot van elke actualiteit. Het heeft iets van een vieille blague in sommige zomerdagen (ik rijm niet expres) die als grauwe gaten zijn, als onverschillige, waardelooze vodden in een rommelkamer. De dingen om ons heen zijn als lijken, de boomen als leeg-klapperende skeletten en zelfs de kamermeubelen - die er toch anders meer van weten - kijken verwezen. Het is een wereld zonder ziel... hoe zouden wij het daarin kunnen harden!

Maar ziet nu hoe de beteekenis des Kruideniers groot wordt in de bedrukte uren. Hij is niet enkel meer decoratief, doch een zelfwerkend toestel vol onwankelbaar geloof. Wij putten kracht uit zijn witgejast nijver bewegen. Hij schijnt vast te houden aan een zon na deze grauwheid en zeker te weten

[p. 202]

dat het iets beteekent zich te roeren in de dagen...

Hij is misschien arg-loos, maar hij is sterk. ‘Durch Mitleid wissend, der reine Thor..’ Weinig hiervan is op Hem toepasselijk, ofschoon men niet kan zeggen dat Hij onzindelijk is. Hij is vrij zeker een ‘Thor,’ van meelij weet hij niet, maar hij is sterk, o! sterk door onwetendheid.

Helaas! het aantal diergenen neemt bij den dag af. Wij worden àl bewuster en dat is een maatschappelijk euvel. Vanwaar het komt weet men niet. Het kan wel zijn dat vroeger het onderwijs meer heilzaam-abrutisant werkte.

En nu wil men nog bovendien de klassieke talen gaan afschaffen...!