Historien van Troyen

¶ Dit is dat vier ende dertichste boec ende hoe dat pirrus weder quam in sinen conincrijcke van thessalien doe hi reysede vander stat van troeyen

PIrrus die hadde van sijns vaders weghen enen oudevader die gheheten was peleus Ende hi hadde oec een oudemoeder die genoemt was cetis die welke dat te samen wonnen. achilles pirrus vader Ende achilles die wan desen pirrus aen dyadamia des coninc dochter. die ghehieten was lycomedis Ende aldus hadde oec pirrus enen oudevader van sijnre moeder weghen. als den coninc van lycomedis Ende dese coninc lycomedis. die hadde noch leuende sinen vader. die welcke dat seer out was ende die gheheten was achastus Ende dese achastus die hatede seer pirrus ende alle dat ghene dat van sijns vaders gheslachte was. mer om wat sake dattet was. dat en is in dese historie niet bescreuen Ende dese coninc achastus die verdreef coninc peleus ende hi was pirrus oudevader wt sinen conincrijcke Ende hi ordineerde vele laghen ende listen om pirrus te verslaen Ende doe pirrus scheyde vander stat van troyen. ende hi was inder zee ende leet vele vresen. ende hi werp inder zee dat meeste deel vanden goede dat hi binnen der stat van troeyen hadde verworuen ende vercreghen Ende wanneer als alle sine scepen bicants waren gebroken so quam hi tot molosa te lande. ende aldaer liet hi weder vermaken sine scepen die daer ghebroken waren Ende daer vernam hi doe dat coninc achastus sijn oueroudevader hadde coninck peleus sijn oudeuader vten conincrike van thessalien verdreuen Ende hoe dat hi oec listen ende laghen hadde geordineert met groter subtijlheyt om pirrus te verslaen

[fol. 128v]

Ende pirrus die was vtermaten seer bedroeft om sijns oudevaders coninc peleus lachter. mer noch meer om hem seluen Ende wanneer als aldus coninc peleus was verdreuen wten conincrijcke van thessalien van coninc achastus ende van sinen tween sonen. daer die een of was genoemt polistenus. ende die ander menalipus ende oec mede een dochter die genoemt was thetis. so en dorst hem coninc peleus niet openbaren. mer hi sochte hoe dat hi mochte sculen ende heymeliken wesen totter tijt toe dat pirrus van troeyen quame inden lande. die welke dat hem dan helpen mochte wt sinen laste ende wt sijnre vresen. want hi wel wiste dat pirrus te scepe comen soude. ende dat hij oec mede op weghe was gecomen Ende daer was oec vier milen vander stede omtrent der zee cant. een oude tymmeringhe veruallen Ende tusschen die stede ende die tymmeringhe lach een bossche ende een wildernisse daer die coninghen van thessalyen dicke ende menichweruen in plagen te iagen. want daer waren veel wilder dieren in Ende inder seluer veruallenre tymmeringe daer waren vele veruallenre holen ende gaten In welcken holen datmen vrylicken ende wel mochte sculen. mer dat gat daermen doer croep dat en was niet goet te vinden. ouermits doornen bramen ende ander wilde cruyden die daer ouer gewassen waren. mer wanneer alsmen dat gat hadde gevonden soe was dat bequaem ende seer goet met trappen in te comen Ende in deser veruallenre tymmeringe scuylde coninc peleus Ende wt desen gate plach hij daghelics te comen ende te sien inder zee of pirrus sijn neve yet quame met sinen scepen Ende als pirrus sine scepen hadde gheladen. soe dachte hij dat hij in thessalien woude varen om peleus onrecht te wreken ende oec mede hem seluen te beschermen Ende op dat hi dit al heimeliken soude mogen volbrengen. so seynde hi voer twee van sinen heymelijcsten knechten binnen der stede van thessalien als trispinus ende andatastus die welcke dat seer suptijl ende listich waren. aen enen burgher van thessalien die hem ende achilles sinen vader altoos seer heymelijcken ende ghetruwe hadde gheweest. ende die genoemt was assander die welcke van hem souden vernemen ende ondersoeken. hoe dat alle saken waren gelegen Ende wanneer als si met assander ghesproken hadden. so quamen si weder tot pirrus haren here. ende si seiden hem alle dat ghene dat sy van dien burger van thessalien hadden vernomen Ende doe pirrus dese dingen verhoerde. so ginc hi seer haes-

[fol. 129r]

telijcken te scepe ende hi woude rechteuoert varen tot thessalien. mer doe hi quam inder zee. soe was hi drie daghen lanck in groten laste. ende in groter vresen ouermits groten swaren wint ende tempeeste Ende van desen winde so wert hi gheworpen in eenre hauen an dat lant die ghehieten was selepias. ende dese hauen die lach omtrent vier milen vander stede van thessalien bi dier timmeringhe al vast daer coninc peleus in sculende was Ende pirrus die ghinc wanderen om hem te vermaken ende te verluchten op dat lant inder wildernissen te voete daer dese veruallen timmeringe in lach Ende wanneer als hi aldus ghinc. soe trat hi bi sonderlingher auentueren bouen op dat gat ende hi viel daer in want hi dat gat niet en sach ouermits doernen bramen. ende ander wilde cruden die daer ouer gewassen waren Ende wanneer als hi daer in was gheuallen soe woude hi dat al omme binnen wel doersien. Ende als coninc peleus pirrus bekende sinen neue. soe quam hi wt enen heymelijcken gate daer hi in gheleghen hadde. ende hem dochte dat hi achilles sach. want pirrus achilles sinen vader seer ghelijc was Ende hi greep hem al screyende ende wenende in sinen armen. ende hi cussede hem doe mit veel tranen ende hi vertellede hem aldaer altemalen sijn misual ende sijn verdriet vanden coninc achastus Ende dit besloot pirrus al swighende in sijnre herten Ende daer na so ghinghen si te samen in dat scip ende doe pirrus vernam dat polistenes ende menaliphus coninc agastus sonen quamen inder wildernissen iagen. so toech pirrus sine clederen wt. ende hi tooch weder aen een quaet out ghescoert cleet. ende hi gorde sijn swaert onder sijn side. ende hi gaf sinen ghesellen oerlof dat si weder te scepe souden gaen ende hi ghinc alleen in dat bossche ende in die wildernissen Ende eer dat pirrus ye verre quam inder seluer wildernissen soe quam hi coninck agastus sonen te ghemoete. die welcke dat hem vragheden wie dat hi waer. waen hi quame. ende waer dat hi woude Doe antwoerde hem pirrus ende seide dat hi was wt gryecken ende dat hi quam mit een deel van sinen ghesellen te schepe van troeyen ende hi woude reysen in sinen lande Ende hi seide doe ic ende mine ghesellen voeren inder zee. so was daer also groten tempeest op dat water van winde ende van storme dat ons scip brack aen stucken. ende daer verdrencten van onsen gesellen meer dan vijf hondert. ende ic ben alleen aencomen ouermits dat mi die vloet ouer half doot heuet

[fol. 129v]

gheworpen op dat lant. want mijn lichaem dat was al vol waters. ende ic en ben daer noch niet wel af ghenesen Ende want ic aldus inder zee hebbe verloren alle dat gene dat ic hebbe. daer om so moet ic aldus van huyse te huyse scamelijcken mijn broot bidden. alsoe langhe want ic come in minen lande. waer om ic v vriendelijcken bidde. ist dat sake dat ghi wat vanghet in deser wildernissen. so wilt mi doch wat gracie doen met eenre cleynre gauen ende aelmissen Doe antwoerden si hem ende seyden bliue bi ons Ende binnen deser tijt soe quam doe in haren oghen een herte gelopen. ende doe volghede hem menalipus. ende hij liet sinen broeder achter alleen met pirrus Ende doe hi verre gherent was nae dat herte. soe stont phylistes sijn broeder af van sinen paerde om dat hi hem rusten woude Ende doe verslooch hem pirrus seer haestelijcken met enen bloten swaerde Ende een wijl tijts daer na als menaliphus weder omme keerde ende dat herte begaf soe verslooch pirrus mede met enen bloten swaerde den anderen broeder Ende aldus soe verslooch pirrus doe sijn twee oomen Ende doe si altemalen doot waren ende hij van hem soude scheyden. soe ghemoetede hem aldaer een man die ghenoemt was Cruatas ende hi was coninc achastus knape ende sijn dienre Ende pirrus die vragede hem waer dat achastus was Doe antwoerde hi hem. ende seide dat achastus was daer vaste bij Ende doe verslooch daer pirrus oec sinen knape Ende doe ghinc pirrus weder in sijn scip ende hi liet hem aendoen sijn alre beste cleder. ende hij quam coninc achastus doe te ghemoete Ende doe sprac coninc achastus tot pirrus. wie bistu. Doe antwoerde hem pirrus ende seide Ic ben een van coninc priamus kinderen. ende ic bin al hier ghevanghen ende ghesekert om te comen in pirrus heerlicheyt Ende want hem coninc achastus niet en bekende. so vragede hi hem. waer is pirrus. ende seide hi heuet gheweest in groter noot inder zee. ende hi is al hier om hem te vermaken op dat lant getreden. ende hi is in die speluncke die hi hem wijsede metter hant Ende daer nae so woude hem pirrus met enen swaerde verslaen Ende doe quam daer thetis coninc peleus wijf. die welcke dat was coninc achastus dochter achilles wijf ende pirrus moder. die welcke dat seide tot pirrus lieue neve wat wilstu doen bin ic niet dijn oudemoeder. du hebste verslaghen beide mijn broeders. ende wilstu noch verslaen minen vader Ende doe greep thetis pirrus in haren armen seer haesteliken. ende si hielt hem seer vromeliken

[fol. 130r]

die hant daer hi dat swaert in hadde ende woude mede slaen Doe seide pirrus tot haer aldus Coninc achastus dijn vader die heuet coninc peleus dinen man verdreuen wt sinen conincrijcke. ende daer aen soe heuet hi di misdaen. mer laet coninc peleus comen. ende wil hi hem genade doen soe wil ic hem ghenade doen Doe quam coninc peleus ende hi bat pirrus dat hi coninc achastus niet en soude verslaen. want hi nv ghenoech bedroeft was om sine kinderen ende van hare doot Ende doe wert daer ghemaect goeden vasten pays ende vrede tusschen coninc achastus ende coninc peleus Ende als aldus thetis pirrus coninc achastus ende coninc peleus te samen vergadert waren so spraken si onderlinghe te samen minlicken vanden conincrijcke Ende coninc achastus die op die tijt dat regiment hadde die seide Ic ben out ende seer traech ende ic en achte dat conincrijke niet mer om dat ic mine sonen hebbe verloren. die dat conincrijke souden hebben beseten Ende aldaer om soe en isser nv nyemant die dit conincrijcke bet toe behoert dan pirrus mijn alre liefste neue waer om dat ic wil hem nv lichteliken dit conincrike ouergheuen Ende peleus ende ic gheuen hem nv alhier eendrachteliken ouer alle dat recht dat wi daer toe hebben Ende doe seide coninc peleus. dat heeft altoes mijn vterste meninge geweest ende begeerte Ende mit desen woerden so reden si te samen binnen der stede van thessalien Ende pirrus die ontboet sine scepen dat si haesteliken souden varen in die stede van thessalien Ende doe si binnen thessalien ghecomen waren so ontboet coninc achastus alle sine burgheren ende ondersaten ende hi seide hem dat si pirrus souden hulden ende manscap doen. die welcke dat van pirrus toecoemste seer blide waren. ende si deden dat met groter vroelicheit Ende des anderen daghes so croenden coninc peleus ende coninck achastus pirrus mit ghesamender hant Ende wanneer als pirrus gecroent was so verhief hi sijn conincrijke van thessalien bouen allen anderen conincrijcken van gryecken. ende hi hielt dat oec in goeden vasten vreden altemalen totten eynde sijns leuens toe

¶ Dit is van ydomeus doot Ende hoe dat pirrus wert verslaghen van coninc horestis om dat hi hem sijn wijf ontnam

COninc ydomeus die starf ende hi liet twee kinder achter. als mereon ende laerta. mer mereon die en leuede niet langhe na sinen vader hi en starf mede Ende laerta die behielt dat conincrijcke Ende coninc ydomeus die wert seer eerbaerliken begrauen in die stede van creta Ende vlixes soen thelamotus die wan bi

[fol. 130v]

nausica coninc anthenors dochter enen soon die ghenoemt was dyephebus Mer die hystorie die keert hier weder tot pirrus Ende coninck achastus die was vtermaten seer bedroeuet van sijnre twe sonen doot Die welke dat beide ouermits coninc pirrus ghebot werden begrauen binnen der stede van thessalien in seer costeliker tommen ende grauen Mer die suptijle listighe auentuere die doet dicke ende menichweruen den ghenen seer swaerliken vallen die in hogher eeren is op gheclommen ende si schinen dicke den mensche ghenuecheliken ende bequameliken te wesen. ende datse nochtan den mensche menichweruen comen tot groten hijnder ende misualle Ende doe coninc pirrus aldus seer was verheuen in sijnre coninclijcker eeren. so wert hi seer begrepen ende beuanghen met lieften op coninc horestis wijf die geheten was herymonye. ende si was menelaus ende helena sijns wijfs dochter Ende coninc pirrus die quam al heymelijken bi nachte met hulpe inder stede van michena Ende hij nam al heymelijcken met groten ghewelde. herymona coninc horestis wijf. ende hij voerdese in sijn conincrijcke van thessalien ende hi truwetse onwittelijken ende ontameliken tot enen wiue Ende coninc horestis die was bouen maten seer bedroeft vander scanden ende confusen die coninc pirrus hem hadde ghedaen. mer hi en was niet alsoe moghende. dat hi pirrus in sijn eygen conincrijcke mochte bestriden waer om dat hi bedachte in sijnre harten. dat hi die tijt verwachten moeste. tot dat hij aen coninck pirrus hem seluen mochte wreken. ende dat volbrengen. mer het ghesciede op een tijt. dat coninck pirrus soude reysen in een eylandt dat geheten was delphos. om aldaer te aenbeden ende te louen den afgod appollo. ende den anderen afgoden om alsulcke seghe ende wraeke ende goede auontuyre. als hij ghehadt hadde van sijns vaders doot achilles Ende hi reysede doe in desen eylande seer heerlijken. ende hi liet in sinen conincliken pallaes andromata die hectors wijf plach te wesen van troeyen met haren enighen soon die seer ionck was. ende hi was hectors soon van troeyen ende hi was ghenoemt laumedon Ende andromata die was doe sware ghewerden met kinde bi pirrus Ende herymona coninc horestis wijf die was oeck mede swaer met kijnde bij coninck pirrus Ende wanneer als pirrus van daen was ghereyset. soe seynde herymona enen bode tot coninc menelaus haren vader dat hij haestelijken comen soude in

[fol. 131r]

die stede van thessalien ende dat hi andromata verslaen soude ende laumedon haren sone. want coninc pirrus die hadde andromata ende haren soen also lief dat hi op haer niet en achtede Coninc menelaus die quam tot thessalien ouermits dat herimona sijn dochter hem ontboden hadde Ende hi vergat sine coninclike eerbaerheit ende hi woude andromata verslaen. Ende doe andromata dat versach ende vernam. so greep si seer haestelijcken haer kint in haren armen ende si liep seer haesteliken opter straten screyende ende wenende ende ropende seer iammerliken. datmen haer te hulpe soude comen teghen coninc menelaus ende si baden den burgheren dat si haer niet en souden laten verslaen. mit haren clenen kinde Doe quam dat volc haer te hulpe mit ghewapender hant also vromeliken. dat coninck menelaus wert veruaert ende hi wert seer haesteliken weder voeruluchtich in sijn eyghen conincrijcke Ende also vroe als coninc horestis dat vernam. dat coninck pirrus was ghereyst. inden eylande datter gheheten was delphos doe volgede hi hem na met groter machte. ende hi versloech coninck pirrus mit sijns selfs hant ende hi nam herimona sijn wijf weder ende hi brochtse doe in sinen conincrijcke Ende coninck pirrus die wert begrauen in dien seluen eylande delphos ghenoemt Ende doe quam coninc peleus ende thetis sijn wijf die namen andromata ende si voerdense in eenre stede. die ghehieten was molosa In welcker stede dat si voert brochte enen soen die si droech bi coninck pirrus. ende hi wert ghehieten achilleydis Ende dese selue achilleidis die wies op ende hi croonde laumedon sinen broeder ende gaf hem dat conincrijc ouer ende hi makede laumedon sinen broeder een geweldich coninc van thessalien. want hi seide dattet conincrijck laumedon sinen broeder bet toe behoerde dan hem seluen waer bi dat doe alle die troeyanen die inden lande van griecken waren verworuen ende vercreghen grote vriheden. ende si werden ghevryet van haren gheuanghenisse Ende die historie seit al hier na aldus Het is voer geseit in dat vijf ende twintichste boeck hoe dat achilles wanneer als troeylus doot was. sijn lichaem bant aen den start van sinen paerde. ende hi slepede hem doe na hem seer oneerbaerliken doer alle dat heer Ende hoe dat coninc menon achilles versprac ende hem dat lichaem van troylus ontnam ende sloech hem dootliken ghewont van sinen paerde. alsoe dat hi voer doot van daen wert ghedraghen Ende hoe dat achilles versloech coninck menon. die om beringet ende besingelt was van sinen mirmigdones. waer

[fol. 131v]

bi dat hi voeren menon verslooch niet met sijnre crachten mer met verraet Ende hoe dat coninc priamus aldaer na troylus sinen soon dede begrauen met groter eren Ende nv seit die historye noch voert. dat dese coninc menon hadde een suster die alte seer schoon was. welcke suster dat openbaerlijcken quam voer hem allen tot coninc menons graue. ende si liet dat op doen. ende si nam daer wt coninc menons haers broeders ghebeente. ende si leyde dat in een costeliken gulden vat. welcke ioncfrouwe. dat si seer haestelijcken verloren wt haren ogen. als recht of dat hadde gheweest in een scheme. ende sij en wert van nyemant doe meer aldaer gesien Ende aldaer om wouden die sommige seggen dattat was een afgoddine