Metamorfoze

(1897)–Louis Couperus– rechtenstatus


IV. Nutteloos? En alle kunst van het woord? De idee van ‘Nirwana’: de ongeschreven literatuur? Aylva was tegenwoordig in eene eenvoudige stemming. Hij dreef niet binnen deze idee, die uit lang vervlogen dagen, langs een cirkelgang, logisch na zijn annihilatie van daagsche-kritiek, weêr opschemerde. Hij bleef in den tuin van zijn sprookje en trad niet in het blauwe Idee-paradijs.... Maar vreemde contradictie was het, dat, al bleef hij buiten, al dreef hij niet binnen, al trad hij niet in, de kiem der alleen-gedachte kunst toch in zijn niets-doen opbloeide tot eene reëele
[pagina 403]
bloem: groote mystieke lelie tusschen de kleine lelies van zijn sprookje: groote lelie, met aangezicht als van een symbolieke maagd. heel vreemd.... Het was niet het opgaan in de idee, als het drijven in een glans, maar het was toch wel het staren naar de idee, als naar een bloem. Is de contradictie niet iederen dag, tusschen wat eenvoudig schijnt en wat subtiel? Is eenige beweging der ziel vast te stellen, zelfs al weet men al wat was; en zelfs al wat is? Iedere seconde, die volgt, blijft het mysterie en vertoont zich eerst later als logica, retrospectief. Hij leefde dus in contrast: in eenvoud en subtiliteit. De eenvoud was zijn gewoon-menschelijk geluk; de subtiliteit was de lelie met het maagde-gezicht.... Wat was ze? Wanneer was ze voor het eerst op haar stengel gerezen tusschen de andere lelies? Hij herinnerde het zich bijna.... Terwijl hij de boeken schikte met Emilie en hij haar zeide: Ik leef alleen de Metamorfoze....
[pagina 404]
De Metamorfoze! Was ze niet altijd voor hem geweest het vreemde raadsel, onoplosbaar? Had hij ze niet altijd geleefd, van zonderling kind af aan? Hij wist ze niet allen meer, zijne vereenzelvigingen met zijne kinderdroomen, zijne lectuur-fantazieën, zijne familie-traditie's, zijn eigen schepsels van kunst.... Maar het was altijd zoo geweest: soms compleet, soms minder compleet, soms een dag, soms maanden.... De ziel was altijd en kon zijn in elke incarnatie. Als een devies, een wimpel, slingerde dat voor hem uit, terwijl hij niets deed en schommelend zat in zijn stoel, de handen gekruist achter zijn hoofd. De oorsprong van de ziel was het onbereikbaar mysterie, dat wegglansde in het verre licht der ziele-geboorte. Maar zoodra de ziel er wàs, was ze altijd, in elke incarnatie. Zoo was de Ziel er eeuwen geleden geweest, en bleef ze eeuwen ziel, tot ze misschien aan het Einde zich oploste in hare liefde of in het Licht.... Ze reïncarneerde zich telkens: ze nam aan
[pagina 405]
eene menschengestalte, die verging: jaren misschien rustte ze; dan werd ze weêr mensch; dan verging weêr de vorm, de schijngestalten wisselden af: de ziel bleef altijd.... De kunst, die in Rome tot hem was aangedreven uit verre kringen van revelatie, als serieuze en sereene vrouw, was nu opgebloesemd als eene symbolieke lelie-maagd in den tuin van zijn sprookje.... Verschilde ze dan telkens van zichzelve of zijzelve Metamorfozen leefde? Leefde hij dan tòch iets van ‘Nirwana’ terug? Hij dacht aan Parijs, aan Hélène, en eene eerlijkheid weêrhield hem zich alléen te verdiepen in de aanstaring der jonkvrouw, die bloem was: zonder Emilie. Als het mysterieuze, onbewuste suggestie was van Hélène, heel ver, dan moest Emilie ze weten. En hij vertelde ze haar. Hij vertelde haar, wat hij haar nog had willen geheim houden: De conceptie van zijn nieuwe kunst, van zijn nieuw kunstwerk. Schrijven? Neen, neen. In alle gevallen nog niet.... Het denken alleen....
[pagina 406]
En zij luisterde toe, terwijl hij vertelde, gerustgesteld in hare vrees, dat hij verstompen mocht in zijn vaag van materialisme, nu zij hem het tooververhaal hoorde doen van een boek, dat hij niet schrijven wilde. Het motto ervan wimpelde hem reeds voor oogen: De ziel was altijd en kon zijn in elke incarnatie.... De titel ervan vlamde boven het motto met letters van zilveren schichten: Metamorfoze.... De held van het boek trad op hem toe langs heel langen weg van perspectief, uit den vagen schemer van verleden achter verledens. De held was de Ziel, die altijd was. De hoofdstukken waren de Incarnaties, de Reïncarnaties der Ziel, zoovele, dat hij een keuze moest doen.... Emilie luisterde toe....

Vorige Volgende

IV.