De zwaluwen neêr gestreken...
(1993)–Louis Couperus–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 145]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Verantwoording | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 147]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Op 1 februari 1911 vroeg Couperus aan zijn uitgever Veen of hij naast de reeds voor dat jaar geplande bundel Antieke verhalen nog een bundel feuilletons en verhalen wilde uitgeven. Als Veen er niet voor voelde, zou hij de bundel elders aanbieden.Ga naar voetnoot1 De uitgever antwoordde: ‘Ongaarne zie ik natuurlijk dat je met je boeken naar een ander gaat [...]. Er komen [...] dit jaar reeds twee boeken van jeGa naar voetnoot2 en heusch, kerel, dat is al veel voor Nederland in één jaar. Om er nu nog een derde bij te geven zou bepaald de markt overvoeren zijn.’Ga naar voetnoot3 Volgens Veen had de boekhandel geen zin in de bundels en hij gaf Couperus de raad een nieuwe roman te schrijven in plaats van reeds gepubliceerde feuilletons en verhalen te bundelen. Couperus reageerde op 17 februari 1911: ‘Je zachte jeremiade heb ik mogen ontvangen: we zullen dus maar niet meer denken over “nog een bundel” voor dit jaar. Alleen had ik gaarne, dat je dit goed begreep: ik schrijf geregeld feuilletons en kleine verhalen (ik moèt wel leven van mijn pen) voor Vaderland en Gr. Nederland en ik zoû gaarne geregeld die verhalen nog eens willen herdrukken, al is het maar voor een modest honorarium.’Ga naar voetnoot4 Drie maanden later kwam het tot een breuk tussen Couperus en Veen. Volgens Couperus had de uitgever hem in een brief van 4 mei 1911 ‘bespottelijke’ voorstellen gedaan voor de uitgave van de roman Antiek toerisme en enkele bundels feuilletons.Ga naar voetnoot5 Daarop | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 148]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
wendde Couperus zich tot uitgeverij Van Holkema en Warendorf te Amsterdam. Hij kende deze uitgeverij goed. Zij gaf sinds januari 1903 het tijdschrift Groot Nederland uit, waarvan Couperus redacteur was. Op 13 juni 1911 sloot Couperus een contract met Van Holkema en Warendorf. Hij verkocht toen het volledig auteursrecht van Antiek toerisme en van twee bundels feuilletons en verhalen voor ƒ 1000, -.Ga naar voetnoot6 Ruim een jaar later, toen de relatie met Veen hersteld was, zou Couperus bekennen dat hij de drie boeken ‘voor een prikje’ had verkocht.Ga naar voetnoot7 Een ervan was de bundel De zwaluwen neêr gestreken...Hij werd in december 1911 door Van Holkema en Warendorf gepubliceerd. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
BronnenVoorzover ons bekend, zijn van de verhalen in De zwaluwen neêr gestreken...de volgende door de auteur geautoriseerde bronnen overgeleverd: A. voorpublikaties in tijdschriften: ‘Kleine romans’. Het vaderland 24 december 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2 (i); 7 januari 1911, Eerste Avondblad A, p. 1-2 (ii). ‘Arnaldo en Candido’. Het vaderland 19 november 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘De jonge koning’. Het vaderland 3 december 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘Toen ik een kleine jongen was...’. Het vaderland 8 oktober 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘Kindersouvenirs’. Het vaderland 15 oktober 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘Melancholieën’. Het vaderland 31 december 1910, Eerste Avondblad A, p. 1. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 149]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
‘Vonken en pailletten’. Het vaderland 26 november 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘Hoe een feuilleton...niet geschreven wordt’. Het vaderland 17 december 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘De nachten’. Het vaderland 12 november 1910, Eerste Avondblad A, p. 1. ‘De verzoeking’. Het vaderland 10 december 1910, Eerste Avondblad A, p. 1-2. ‘De verveling’. Het vaderland 10 september 1910, Eerste Avondblad A, p. 1. ‘Van de Reuzen, den Toovenaar en de Jonkvrouw’. Het vaderland 3 september 1910, Eerste Avondblad A, p. 1. ‘De vonk’. Het vaderland 5 oktober 1910, Eerste Avondblad B, p. 1. ‘Incognito te Nice’. Het vaderland 5 november 1910, Eerste Avondblad A, p. 1. ‘Nice’ onder de verzameltitel ‘Schetsen en silhouetten van steden’. De locomotief 2 juli 1910, Eerste Blad, p. 1-2 (i); 16 juli 1910, Eerste Blad, p. 1-2 (ii); 29 juli 1910, Eerste Blad, p. 1 (iii); 30 juli 1910, Eerste Blad, p. 1 (iv).Ga naar voetnoot8 B. een uitgave in boekvorm: Louis Couperus: De zwaluwen neêr gestreken...Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, [december 1911]. Modern-Bibliotheek. Serie van Hedendaagsche Romans. [Dl. iii.] Met een bandtekening van André Vlaanderen. Weliswaar is er geen correspondentie tussen Couperus en Van Holkema en Warendorf over de produktie van De zwaluwen neêr gestreken...overgeleverd, maar het staat vast dat de tijdschriftpublikaties van de feuilletons en verhalen als kopij hebben gediend voor de boekuitgave. Een aantal zetfouten komt zowel in Het vaderland en De locomotief als in de boekuitgave voor. Deze fouten moeten uit de beide kranten zijn overgenomen en door Couperus over het hoofd zijn gezien. Bovendien had Couperus de gewoonte de nummers van Het vaderland en andere kranten zorgvuldig te | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 150]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
bewaren om ze bij bundeling van de feuilletons als kopij naar de uitgever te sturen.Ga naar voetnoot9 Couperus heeft zelf de proeven van de boekuitgave gecorrigeerd, want de volgorde van de verhalen en de wijzigingen in de tekst van de bundel ten opzichte van de tijdschriftversies kunnen onmogelijk aan de zetter of de corrector van de drukkerij (of van de uitgeverij) worden toegeschreven. Couperus had trouwens de gewoonte de proeven van de voorpublikaties en van de eerste druk van zijn boeken zelf te corrigeren. Er zijn geen aanwijzingen dat hij voor de eerste druk van De zwaluwen neêr gestreken...van deze gewoonte is afgeweken. Van de oplage en verkoop van De zwaluwen neêr gestreken...zijn geen cijfers bekend. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
TekstkeuzeVoor deze uitgave van De zwaluwen neêr gestreken...is de eerste en enige tijdens Couperus' leven verschenen druk als basistekst gekozen: hij vertegenwoordigt de laatste door de auteur actief geautoriseerde versie. Couperus heeft de kopij ervan geleverd en de proeven ervan zelf gecorrigeerd. Voor de tekstsamenstelling is gebruik gemaakt van het exemplaar van de eerste druk dat zich bevindt in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag (sig. 943 G69). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CorrectiesIn de tekst van deze uitgave zijn, mede op grond van een woord-voor-woord vergelijking van de tijdschriftversies van de verhalen in De zwaluwen neêr gestreken...met die van de eerste druk, de hieronder volgende correcties aangebracht. Na het paginacijfer en het regelnummer wordt eerst de verbeterde versie gegeven; na de ‘Duitse komma’ (/) volgt de oorspronkelijke, foutieve lezing. De laatste is voorzien van een asterisk (*) als zij ook | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 151]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
in de tijdschriftversie voorkomt.Ga naar voetnoot10
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 152]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 153]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
VariantenDe eerste druk van De zwaluwen neêr gestreken...vertoont ten opzichte van de tijdschriftversies van de verhalen de hieronder volgende woordvarianten. Na het paginacijfer en het regelnummer wordt eerst de lezing van de eerste druk gegeven; na het ‘ontstaan-uit-teken’ (<) volgt de vroegere versie.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 154]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
AfbrekingstekensIn deze uitgave van De zwaluwen neêr gestreken...moeten de volgende afbrekingstekens als een koppelteken gelezen worden:
* Voor de bibliografische gegevens werd onder meer gebruik gemaakt van het Bibliografisch Repertorium Louis Couperus, een door z w o gesubsidieerd project, onder redactie van G. Borgers, E. Braches, K. Reijnders, uitgevoerd door Marijke Stapert-Eggen. Zie voor de editieprincipes van de Volledige Werken Louis Couperus: Algemene verantwoording van de Volledige Werken Louis Couperus. Utrecht/Antwerpen, 1987. De editieprincipes zijn vastgesteld door Ernst Braches, Jan Fontijn, Karel Reijnders, Marijke Stapert-Eggen en H.T.M. van Vliet. |
|