Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 2. Liederen over ontluikende liefde, werving, vrijage en zwangerschap

[p. 136]

20
Lieve schipper vaar mij over

Samenvatting

Een meisje vraagt een schipper haar naar de overkant te varen en stelt hem als beloning een halssnoer met edelsteen, een gouden ring of een door haar tijdens het varen te zingen lied in het vooruitzicht. De schipper wil het alleen doen als hij haar mag kussen. Samen varen zij weg.

Toelichting

De thematiek van dit lied is verwant aan die van het Franse gedicht Le gondolier van Casimir Delavigne (1793-1843)^1.. Zowel Nicolaas Beets^2. als Potgieter^3. hebben in de jaren dertig van de negentiende eeuw dit gedicht vrij vertaald. Hun gedichten sluiten nauw aan bij het origineel en verschillen sterk van de uit de volksmond opgetekende en op liedbladen en -boeken aangetroffen varianten. De tekst van deze varianten is in de loop der tijd nagenoeg gelijkluidend gebleven. Het lied is echter op een veelheid van melodieën gezongen. Het zijn deze melodische verschillen waarop onze indeling in variantengroepen is gebaseerd.

1. Haan 1944.

2. N. Beets, Proza en Poezij; verzameling van verspreide Opstellen en Verzen. Haarlem 1840, p. 163-165.

3. E.J. Potgieter, Verspreide en nagelaten poëzij; 1828-1874. Derde druk, Haarlem 1896. Deel 1, p. 209-210.

[p. 137]

Lied
A. Lieve schipper vaar mij over

Landelijk verspreide, meest bekende melodie (vgl. Brandts Buys, Groen, Veurman/Bax en de als derde door Kunst vermelde melodie).

Opname 29 oktober 1966

Lieve schipper vaar mij over
Naar het gindse dorpje heen.
Ik zal u een halssnoer geven
Met een kostelijken steen,
Ik zal u een halssnoer geven
Met een kostelijken steen.

Lieve schone ik vaar u niet over
Voor geen halssnoer en geen steen,
Neen, voor zulleke kleinigheden
Vaar ik u daarginds niet heen.

Lieve schipper vaar mij over,
Ik geef u dees gouden ring
En ik weet een aardig liedje
Dat ik onder het varen zing.

[p. 138]

4

 

Lieve schone ik vaar u niet over

 

Voor geen ring of voor geen lied,

 

Neen, voor zulke kleinigheden

 

Treedt gij in mijn schuitje niet.

Lieve schipper vaar mij over
En zeg mij dan wat u behaagt
En ik zal u alles geven
Alles wat uw goedheid vraagt.

Laat mij dan een kusje drukken
Op uw rode rozemond,
Voor een kusje mijn lieve schone
Vaar ik u de wereld rond.

't Lieve meisje stond verlegen,
Sloeg bedeesd haar oogjes neer.
Gloeiend rood verkleurde het blosje
En zij zuchtte menig keer.

't Blosje was weldra verdwenen
Dat de schoonste dikwijls kleurt.
't Lieve meisje was tevreden
En de schipper opgebeurd.

Lieflijk blies de wind in het zeiltje
En het schuitje snelde voort.
't Meisje zong een aardig deuntje
En de schipper zong accoord.

Beiden zijn nu saâm gestrengeld
Door de banden van de min
Want het schalkse Cupidootje
Trad met hen het schuitje in.

Albertje Nijborg-Rademaker (1905-1972) te Annen. Haar ouders woonden ook in Annen. Haar vader was vrachtrijder en kleine boer.

B. Lieve schipper vaar mij over

Op deze melodie worden op Terschelling verschillende andere liedteksten gezongen; men zou om die reden van een ‘passepartout-melodie’ kunnen spreken.

[p. 139]

Opname 27 oktober 1976

Lieve schipper vaar mij over
Naar dat gindsen dorpjen heen.
Ik zal u een halssnoer geven,
Ik zal u een halssnoer geven
En deez' kostelijken steen.

Liefje ik vaar u niet over
Voor geen halssnoer noch geen steen,
Neen voor zullek een kleinigheden,
Neen voor zullek een kleinigheden
Vaar ik u daarginds niet heen.

Lieve schipper vaar mij over
'k Zal u geven een gouden ring
En daarbij een aardig liedje,
En daarbij een aardig liedje
Dat ik onder 't varen zing.

[p. 140]

4

 

Liefjen ik vaar u niet over

 

Voor geen ring noch voor geen lied,

 

Neen voor zulk een kleinigheden,

 

Neen voor zulk een kleinigheden

 

Vaart gij in mijn schuitje niet.

Lieve schipper vaar mij over,
'k Zal u geven wat u behaagt,
Ja, ik zal u alles geven,
Ja, ik zal u alles geven
Wat g'uit goedheid van mij vraagt.

Mag ik u een kusje geven
Op uw rozenrode mond?
Voor een kusje, lieve schone,
Voor een kusje, lieve schone,
Vaar ik u de wereld rond.

't Arme meisje stond verlegen,
Sloeg haar oogies blozend neer.
Zachies zonk zij in zijn armen,
Zachies zonk zij in zijn armen
En hij kust' haar keer op keer.

Zachies zijn zij heen gevaren
Langs de baren van de zee
En dat schalkse Cupidootje,
En dat schalkse Cupidootje,
Bracht hen aan een vasten ree.

Zachies woei de wind in 't zeiltjen
En het scheepje snelde voort.
Meisje zong een aardig liedje,
Meisje zong een aardig liedje,
En de schipper zong 't akkoord.

De zanger van dit lied, Jord Spanjer (1899-1979) te Hoorn, werd geboren in Lies (Terschelling). Hij was boer. Meer dan vijftig liederen heeft hij voor ons gezongen. Hij zong in een zeer gedragen stijl. Van wie hij deze liederen geleerd heeft is niet bekend, maar aangenomen mag worden dat ze in de jeugdjaren van de heer Spanjer in zijn omgeving op Terschelling algemeen bekend waren. Hij had een bijzondere belangstelling voor de

[p. 141]

liederen en bleef ze verzamelen.

In huiselijke kring zong hij veel en begeleidde hij op de mondharmonika bij het dansen. In de periode dat de liederen in de vergetelheid raakten zong hij ze nog op bruiloften en andere feestelijke bijeenkomsten. Door zijn repertoirekennis heeft hij een rol gespeeld in de totstandkoming van de zanggroep OOST op Terschelling. Om dezelfde reden is hij voor ons liedonderzoek van groot belang geweest.

C. Lieve schipper vaar mij over

Opname 10 december 1966 (eerste van de zes opgenomen strofen)

Lieve schipper vaar mij over,
Lieve schipper vaar mij over
Naar dat gindse dorpje henen,
Naar dat gindse dorpje henen.

Johanna Verlaak-Gommans (geb. 1891) te Helden. Zie lied 1 voor meer gegevens over haar.

[p. 142]

D′. Lieve schipper vaar mij over

Opname 9 mei 1966 (eerste van de zes opgenomen strofen)

Lieve schipper vaar mij over
Naar dat gindse dorpje heen.
Ik zal u een halssnoer geven
En een kostelijke steen
Si-om-si trioliola
Si-om-si trioliola
En een kostelijke steen.

Cato Kirkels-Creemers werd in 1906 in Stramproy geboren. Haar vader, een timmerman, en haar moeder kwamen eveneens uit Stramproy. Ze was enkele jaren caféhoudster. Haar liederen leerde ze van haar ouders en van kennissen en cafébezoekers. Ze noteerde de teksten in enkele schriften.

D″. Lieve schipper haal mij over

Jo Daan (Wieringer land en leven in de taal, 1950) maakte destijds geen gewag van deze melodie, noteerde in Wieringen alleen de Ierse (It's the last rose of summer) die via de opera Martha van Friedrich von Flotow (première Wenen 1847) bekend is geworden.

[p. 143]

Opname mei 1960

Lieve schipper haal mij over
Naar het gindse dorrepje heen.
Ik zal u een halssnoer geven
En een kostelijke steen.
Haal mij over stil en zacht
Ik ga slapen goedenacht.

Gezongen door mevrouw J.M. Bogaard-Steigstra (1880-1974) te Weesp. Ze komt oorspronkelijk uit Wieringen en heeft daar het lied geleerd.

D‴. Lieve schipper vaar mij over

Nog een melodie uit Terschelling, waar Jaap Kunst al drie andere melodieën, waaronder die van Jord Spanjer, van dit lied noteerde. Deze vierde is geleend van het lied Wer will unter die Soldaten (tekst van Friedrich Güll (1836), melodie van Friedrich Kücken (1855), een Duits kinderlied dat zo populair werd dat het in het officiële soldatenrepertoire terechtkwam. Daar werd de melodie van het lied op haar beurt weer voor andere soldaten- en strijdliederen gebruikt.

[p. 144]

Opname 1965 (eerste van de acht opgenomen strofen)

Lieve schipper vaar mij over
Naar dat gindse dorpje heen,
Naar dat gindse dorpje heen.
Ik zal u een halssnoer geven
En een kostelijken steen.

Aaltje Bakker-Kooijman (1882-1966) te Midsland.

Data en plaatsen van opname

A
10 01 1953	Bobeldijk
06 02 1954	Assen
28 10 1954	Oost-Souburg
24 11 1956	Volendam
28 10 1959	Koudekerke
16 04 1963	Daarle
00 03 1966	Volendam
29 10 1966	Annen
27 10 1976	Hoorn (Tersch.)

B
00 00 1950	Hoorn (Terschelling)
14 04 1966	West-Terschelling
07 03 1968	Oost-Vlieland
26 10 1976	West-Terschelling
27 10 1976	Hoorn (Terschelling)
27 10 1976	Hoorn (Terschelling)

C
21 11 1959	Vlissingen
10 12 1966	Helden
24 02 1967	Temeuzen

D
00 05 1960	Weesp
00 00 1965	Midsland
09 05 1966	Stramproy

[p. 145]

Vermeldingen/Literatuur

Böhme 1895, 547-548 (D‴: Böhme 1895, 432-433); Brandts Buys 1875, [79-81]; Daan 1950, 328-329; Groen 1930, 103; Haan 1944; Haan 1957, 94-95, 202-203; Kunst 1951, 210-213; Veurman/Bax 1944, 129-130.