Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlating (1991)

Informatie terzijde

Titelpagina van Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlating
Afbeelding van Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlatingToon afbeelding van titelpagina van Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlating

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.45 MB)

Scans (11.84 MB)

XML (0.49 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlating

(1991)–A.J. Dekker, Marie van Dijk–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 259]
[p. 259]

38
Ik ben er de groene straatjes

Samenvatting

Een jongeman staat voor het huis van zijn beminde en vraagt haar hem binnen te laten. De deur blijft dicht; door de muren of vensters heen wordt tussen de twee een gesprek gevoerd waaruit blijkt dat het meisje met een nieuwe vrijer in de weer is en met hem niets meer te maken wil hebben.

Toelichting

Omstreeks het jaar 1600 moet dit al een bekend lied geweest zijn, te oordelen naar de wijsaanduiding Alst begint die de Leidenaar Anthonis van Buytevest boven de eerste twee strofen in zijn liedschrift schreef. De vele verwijzingen naar de toenmalige melodie van Ick heb die groene straete (Matter 84, Van Duyse I, 443) vanaf omstreeks dezelfde tijd bevestigen dat vermoeden. Min of meer volledige teksten van het lied zoals wij het nu kennen zijn er pas sinds ca. het jaar 1800, en het is de vraag of het dan nog steeds om hetzelfde lied gaat.

De melodie waarop onze varianten in meerdere of mindere mate zijn gebaseerd, werd voor het eerst opgetekend door E. de Coussemaker (in Frans-Vlaanderen, gepubliceerd in 1856); Lootens en Feys, die het lied in Brugge optekenden, vermeldden in hun publicatie (1879) dat het in het begin van de negentiende eeuw door de kinderen ook wel ‘het hollandse lied’ werd genoemd. Het groene straatje intussen groeide in Nederland uit tot de groenelandstrate of groene landstrate, het groeneland(s)straatje, groenlandse straatje, groenewoudstraatje, groenehuisstraatje, groenemanswegje, het vrolijke straatje, het groene hofje en de groenebospaden.

 

In het Antwerps Liedboek komen, als onderdeel van een langere strofe, in Een amoreus liedeken (nr. 53) de volgende regels voor:

[4]
 
Mijn schip is mi ontdreven
 
Minen ancker en leit niet vast
 
Mijn lief heeft mi begeven
 
Recht als een onwaert gast enz.
[pagina 260]
[p. 260]

Een aantal van onze opnamen bevat een met deze regels min of meer overeenkomende strofe, meestal als laatste. Mevrouw Warbout [voorbeeld B] zong deze en een er op aansluitende strofe als een zelfstandig lied. Beide strofen achter elkaar, als onderdeel van Ik ben er de groene straatjes, zijn overigens ook al te vinden in boekjes als De Amsterdamsche kermisvreugd (1798) en het Nieuw Enkhuizer Liedeboekje (1876).

 

De zangeres van liedvoorbeeld C, mevrouw Petronella van den Hoek in Middelburg, zong de drie eerste strofen van ik ben er de groene straatjes en besloot haar versie met:

 
En slae ie je kop maor op de blauwe stenen
 
En verwacht de klare dag en gaat dan henen

het fragment dat kenmerkend was voor de C-varianten van Daar was er eens een ruitertje [lied 37]. De situatie, een jongen die naar binnen wil en een meisje dat hem er niet in wil laten, is in beide liederen dezelfde, en met het fragment wordt er in beide gevallen radicaal een eind aan gemaakt.

 

De zevende strofe in voorbeeld A, de ‘kraamstrofe’, komt slechts in ongeveer een derde deel van de opnamen voor, mogelijk uit gêne over de vierde regel. Werd de strofe gezongen dan luidde de vierde regel meestal zoals in voorbeeld A: die de dingen met mij of bij mij heeft gedaan. Sommigen deden er nog een schepje bovenop:

 
Die zijn dingetjes goed heeft gedaan
 
(Driel 1970)

of zelfs

 
Wie zijn dingetjes heel goed heeft gedaan
 
(Volendam 1966)

In het volgende voorbeeld wordt het probleem omzeild, maar de zielige indruk die de mannelijke hoofdpersoon toch al maakte wordt er alleen maar door versterkt:

 
En Betje, als jij eens komt te kramen
 
mag ik dan voor peetvader staan?
 
Maar dan moet ik aan mijn vrienden wel zeggen
 
Ja maar dat, dat heb ik niet gedaan.
 
(Nijmegen 1969)
[pagina 261]
[p. 261]

De overgang tussen het goedenacht-wensen van de jongen en het aanroeren van de bruiloft van het meisje (in voorbeeld A van de vierde naar de vijfde strofe) is bijna altijd, ook in gedrukte versies, vrij abrupt. Mevrouw Aaltje Kollen-Slomp (Lelystad 1969) zong na de ‘goedenacht-strofe’ (3) een extra strofe (4) waarin het meisje het woord neemt:

(3)
 
Zo jij er een andere min hebt
 
En ik er niet binnen zijn mag,
 
Dan wens ik u voor het laatste
 
Voor het laatste een vrolijke nacht
[4]
 
Gij behoeft mij geen goenacht te wensen
 
Want het heeft er nu niks geen zin;
 
Dat doet wel die andere liefste,
 
Dat doet wel die andere min.

De negende strofe in voorbeeld A is een zwerfstrofe, afkomstig uit het lied Toen ik op Neerlands bergen stond ofwel het lied van De drie ruitertjes dat in een volgend deel van Onder de groene linde besproken zal worden.

Lied
A. Ik ben er de groenebospaden

De derde en vierde regel van elke strofe worden telkens herhaald.

Opname 13 oktober 1969



illustratie

[pagina 262]
[p. 262]
1
 
Ik ben er de groenebospaden
 
Zo dikwijls ten einde gegaan:
 
Daar heb ik mijn zoetlief verlatenGa naar margenoot*
 
Dat hebben mijn vrienden gedaan.
2
 
Niet later dan gisterenavond
 
Stond ik voor mijn zoeteliefs deur,
 
Ik zeide: Wel Betje, doe open,
 
Doe open, want ik sta d'r veur.
3
 
Ik doe er voorware niet open,
 
Jij komt er voorware niet in!
 
Mijn deuren, die zijn er gesloten,
 
Er is al een ander lief in.
4
 
Is daar een ander lief binnen
 
Die ik er niet lijden mag?
 
Dan wens ik u voor het laatste
 
Nog eenmaal een vrolijke nacht.
5
 
Maar Betje als gij komt te trouwen
 
Stuur mij dan voorwaar een brief
 
Opdat ik op uw bruiloft mag komen
 
En kiezen dan een ander zoetlief.
6
 
Gij zult op mijn bruiloft niet komen
 
Gij zult op mijn bruiloft niet zijn!
 
Dan zijn er wel andere jonglieden
 
Die onder mijn glaassie zijn.Ga naar margenoot*
7
 
Maar Betje, als gij komt te kramen,
 
Wie zal er voor vader dan staan?
 
Wel Willem dat zal ik u zeggen:
 
Die de dingen met mij heeft gedaan.
8
 
Maar Betje, als gij komt te sterven,
 
Wie zal er op uw begrafenis zijn,
 
Opdat ik op uw grafsteen mag schrijven:
 
Hier rust nog een zoetlief van mij.
[pagina 263]
[p. 263]
9
 
Dan zal ik bloempies plukken
 
En strooien ze op uw graf,
 
Dan zal ik tulpies planten
 
En plukken die nooit weer af.

Gezongen door Jeltje Klaassens-Kommer (1886-1986) en haar zuster Johanna Greving-Kommer (1897-1979) te Taarlo. Beiden zijn geboren in Ide (Dr.). In het gezin Kommer waren een broer en zeven zusters. Hun ouders hadden een gemengd familiebedrijf in Taarlo. Overdag tijdens het werk en 's avonds in huiselijke kring werd er veel gezongen.

B. Mijn scheepje is mij er ontdreven

Opname oktober 1959



illustratie

1
 
Mijn scheepje is mij er ontdreven,
 
Al mijn ankertjes lagen niet vast,
 
Mijn liefje is mij ontnomen,
 
Daar had ik niet wel opgepast.
2
 
Is er uw scheepje ontdreven
 
En lagen uw ankertjes niet vast?
 
Ga dan naar een ander lief zoeken
 
En houd je dan beter vast!

Gezongen door Neeltje Pietertje Warbout-de Vries [1891-1978) te Rockanje. Voor meer gegevens over haar zie lied 9.

[pagina 264]
[p. 264]

C. En ik ben d'r het groenlandse straatje

Opname 18 oktober 1952



illustratie

1
 
En ik ben d'r het groenlandse straatje
 
Zo dikwijls ten einde gegaan,
 
En ik ben deur m'n zoetlief verlaten
 
En dat hebben m'n vrienden gedaan.
2
 
En niet langer dan gisterenavond
 
Stong ik veur mijn zoetlief 'er deur
 
En ik zeider: Betje, doet open,
 
Doet open, want ik staan er veur.
3
 
Maar ik doe je voorwaar niet open
 
En ik laat je voorwaar niet in!
 
Ga naar huus toe en leg je te slapen:
 
Der is een aore zoetelief in.
 
 
 
En slae ie je kop moar op de blauwe stenen,
 
En verwacht de klare dag en gaat dan henen.

Gezongen door mevrouw P. van den Hoek (1880-1958) te Middelburg.

Data en plaatsen van opname

25 03 1950Ga naar eind* Houtigehage
10 04 1950Ga naar eind* Hoorn
18 10 1952Ga naar eind* Middelburg
20 05 1955Ga naar eind* Terschelling
09 06 1956Ga naar eind* Hoorn
24 11 1956Ga naar eind* Volendam
00 02 1958 Wormerveer
11 08 1958Ga naar eind* Nes
07 03 1966 Volendam
28 05 1966 Ter Apel
18 07 1966 Makkinga
29 10 1966 Emmer-Compascuum
12 11 1966 Schoorl
30 01 1967 Groningen
11 02 1967 Nieuw-Balinge
13 02 1967 Hardinxveld

[pagina 265]
[p. 265]

26 08 1959 Nw-en St. Joosland
28 08 1959 Koudekerke
00 10 1959 Rockanje
00 10 1959 Zwaagwesteinde
28 10 1959 Vlissingen
11 10 1960 Heerhugowaard
27 03 1961 Enschede
01 08 1961 Rockanje
31 01 1962 Bellingwolde
31 01 1962 Woltersum
30 05 1962 Drijber
08 09 1962 Groningen
00 11 1962 Westkapelle
30 10 1963Ga naar voetnoot* Garnwerd
06 06 1964 Brunssum
11 03 1967 Blijham
13 06 1967 Alkmaar
31 08 1967 Helden
02 12 1967 Gees
17 02 1969 Nederweert
29 05 1969 Bedum
13 10 1969 Assen
31 10 1969 Lelystad
12 12 1969 Nijmegen
12 12 1969 Weurt
07 08 1970 Driel
24 10 1973 Nieuw-Balinge
08 12 1977 Westerbork
26 06 1981 Coevorden
27 06 1981 Wierden

Vermeldingen/literatuur

Over de betekenis van groen, groeneland, enz.:Brouwer 224 e.v.; Bergsma 1913; Daan 318; Kunst 1951, 79; Veurman-Bax 91-92.

Voor uitgebreide literatuuroverzichten m.b.t. Ik ben er de groene straatjes:

Van Duyse I, nr. 111; Kunst 1951, nr. 8 en Veurman-Bax nr. 28;

Zie voorts: Bakker nr. 199; Bartelink 1967 p. 121; Bols 1949, nr. 72; Buytevest f. 108r; Coussemaker nr. 125; DVl 7, nr. 143; Haan 1952; Haan 1957, nr. 114; Hichtum nrs. 853, 1054, 1117, 1186; Lootens/Feys nr. 70; Matter nr. 13; v.d. Molen nr. 16; Zurmühlen nr. 45.

Liedboekjes

De Amsterdamsche kermisvreugd. Amsterdam 1793, Erven v.d. Putte, p. 86.
Idem Amsterdam 1798, S. en W. Koene, p. 53.
Het vermakelyke bleekersmeisje. Rotterdam4 z.j. [ca. 1830], T.C. Hoffers, p. 19.
Het Brabands nagtegaelken. Gent z.j. [ca. 1832], L. van Paemel, p. 41.
Het Brabandsch nagtegaeltjen. Antwerpen z.j. [ca. 1840], J. Thys, p. 33.
De zingende zwaan. Amsterdam z.j. [ca. 1850], G. van der Linden, p. 49.
De Haarlemsche spoorwagen. Haarlem z.j. [ca. 1875], J.P. Nobels, p. 47.
Nieuw Enkhuizer liedeboekje. Enkhuizen 18765, W. over de Linden, p. 90.
[pagina 266]
[p. 266]


illustratie

margenoot*
verloren
margenoot*
die in mijn gratie zijn

eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
eind*
Opname Will Scheepers
voetnoot*
Opname Will Scheepers


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over dit hoofdstuk/artikel

datums

  • 13 oktober 1969

  • oktober 1959

  • 18 oktober 1952


lied

  • Naar de Nederlandse Liederenbank